No. 2557 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 APRIL 1930 BIOSCOPY door L. J. Jordaan LENS EN WAARHEID VIctor Turiii. ,,Tnrk-Sib" Fim-Pilm X het bekoorlijke. stille filnipoëem ,,Regen" van l vens-Fran ken komt een moment voor, waarop het val len der eerste regen droppels als volgt wordt aangeduid: een jonge man. die naai' de lucht kijkt, strekt de hand uit om y.ich van de inzettende bui te vergewissen, slaat ver volgens zijn kraag op en gaat er met een stevige pas vandoor. I [et heele geval duurt nauwelijks een secon de, maar toch heb ik telkens wanneer we de film proefdraaiden J vens zachtjes over dit fragment hooren. vloeken als over iets, dat hem hinderde maar dat hij nochtans niet missen kon. De reden r1 Dit was het e.enif/e tjeënsccnecrde oogenblik van de heele film! Laat ik eerlijk be kennen, dat nimmer de gedachte bij mij was op gekomen hoe deze jongeman ,.speelde'' voor de camera, noch zelfs dat ik er bijster door gecho queerd bleek, toen ik door I vens van het schriklijk feit op de hoogte was gesteld. En toch kan ik me levendig begrijpen, dat de kunstenaar in Ivens zich telkens weer stootte aan dit fragment. Immers ik weet, hoe iedere centi meter celluloid door de conscientieuse cineasten is gewikt en gewogen hoe karakter en effect van ieder filmbeeldje is gepast in de com positie van het geheel hoe zij de wer king van iedere fil mische phrase heb ben berekend, als gold het rythme en val van uiterst ver zorgd proza. En waar ieder motief de argelooze frischheid de ongereptheid, zou ik bijna willen zeggen van de op heeter. daad betrapt e natuur bezit, daar is de wetenschap alleen, dat er een fragment van opzettelijkheid in voorkomt, voldoende om de compositeurs te irriteeren. Want ook voor den leek moet toch de primitieve waarheid evident zijn, dat het camera-objectief en de ongeretoucheerde natuur onverbrekelijk bij elkaar behooron. De verwarrende omstandigheid, dat er belang rijke speelfilms gemaakt zijn met gefingeerde han deling, geschminckte en gegrimeerde acteurs en looze huizenfacades, vermag dezo grondstelling niet te ondermijnen. Het is misschien meer nog een quaestie van gevoel, dan van redeneering, dat iedere gemaaktheid" in strijd is met aard en wezen van de fotografische lens. De groote, roem rijke dwaling der Duitschers van omstreeks "24 dat het beeldvlak gecomponeerd en verzorgd «EN EB A AL AGENTEN VOOJt AMATEUK-ttlNO-UlTKTJSTlSfe FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM moest'wezen een dwaling, welke wij allen geestdriftig*ïneemaakten moest door bezinning ge volgd worden. De bezinning, dat de suggestibele, bewogen blik, vau den levenden mensen eri het koele, preciese oog van het apparaat elkaar nimmer dekken! Ondanks alle schijnbare tegenstrijdig heden, kan de eenvoudige waarheid niet geloo chend worden, dat de fotografische opname slechts het materiaal levert, voor oen kunstwerk en nooit ofte nimmer een eigen artistieke waarde of beteokenis bezit. Hoe gezonder - hoe zuiverder dit materiaal is, d.w.z. hoe meer in overeenstemming met het karakter der objectieve camera dos te gaver zal het kunstwerk zijn. Men heeft zich indertijd verbaasd over liet werk der Russen, dat zonder eenige buitenissigheid zulk een pheiiomeiiale originaliteit en frisehheid scheen te bezitten. En men heeft op deze oorspronkelijkheid hun techniek gesondeerd, alsmede hun begrip vati artistieke collectiviteit... ja, zelfs de onvermijdelijke Russische ..volks/iel" moest ei1 woei' bij te pas komen. Met erkenning nu van den mogelijken invloed aller deze factoren, staat voor mij vast, dat de groote ontdekking der Russen be stond in hun juist inzicht in de verhouding tusschen, hetgeen men mij vergunne bij benade ring als plastische waarheid" aan te duiden on de fotografische lens. Om te beginnen doden zij afstand van alle grime bij hun nieiisohelijk materiaal. Zij bestonden het, de koppen hunner sujetten te geven zonder aan gezette oogen, geschilderde monden en gestucadoorde wangen 011 wat de pruiken eri aangeplakte baarden betref t.. deze gruwelen lijken reeds a priori onmoge lijk in hun werk. Scenerie, land schap, huizen, straten het was alles gegre pen in den onopgesmukteii, tref feilden na tuurstaat. Het resultaat. wel verre van iu ex pressiviteit te k rt te schieten, bleek een kracht van overtuiging te bezitten, waartegen de fraaiste ,,make-up"'s en geschilderde achterdoeken het sma delijk moesten afleggen. Wat het spel betreft nog steeds het fameuse criterium, voor |zoo vele mijner collega's - ook dit werd bijna uitsluitend door den cineast gecomponeerd uit natuurlijke, onopzettelijke reactie's van de sujetten op bepaalde gewaarwor dingen. Zoowel in zijn ., Filmregie und Pilmmanuscript" als iii zijn rede voor de Filmliga, heeft Pudowkin dit feit met merkwaardige voorbeelden onderstreept en geïllustreerd. Zoo kan het dan geen verwondering baren, dat de zwakke plekken in hun productie ontstaan door het loslaten van het ,,natuur"-principe. Het Gele Paspoort" en ,,IIet beleg van Parijs" vertoonen, mét hun ge schilderde star's" en gecostumeerde figuratie, al de machtelooze kunstmatigheid der westersche filmende effectvolle" storniloopeu-bij-rJengaalsehvuur in De laatste dagen van St. Petersburg" zijn in pijnlijk contrast met de sobere waarachtig heid der overige deeleii van dit meesterwerk. Zoo kan het tenslotte evenmin, verbazen, dat de Kussen zich voor alles meester zouden toonen in het comporieeren van documentaire films 011 met het eenvoudige, oiigeretoucheerde natuur-materi aal wonderen van ciiiegrafische kunst wisten te scheppen. Van Zvenyhora" tot eii met DieGeiierallinie" bewezen de Russische filmkunstenaars zich op dit terrein in hun. element te voelen. En het is een onverdeeld genot in Turin's Turk-Sib" een zeer gaaf specimen terug te vinden. Wat het werk der Russen van den analoge n ar beid der Hollanders (Ivens) onderscheidt (en naar mijnmeeiiing. voorloopig nog den on verdeelden voor rang geeft) is de dramatische kracht, welke zij in dit werk weten te leggen en de magistrale greep, waarin zij het geheel weten te omvatten. Naast dit van een geweldige dramatische stuwkracht ver vulde en van enorme motorische spanningen doorHotel Duin en Daal" - Bloemendaal Str. koud en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS ~ LIFT - Telefoon 22223 trilde Turk-Hib". wordt ivens' voortreffelijke ..Zuiderzee" een betrekkelijk vlakke aaneenscha keling van, op zich zelf sterke en schoone. filmische fragmenten. ,,Turk-Sib" is de geschiedenis van de verovering der woestijn door den spoorweg Turkestan-Siberiëen het werd in waarheid een ..strijd" het adembeklemmend conflict tusschen twee machten: de obstinate; menselielijke techniek en de grootsche ongerepte natuur. Men voelt het: al deze met de camera bemachtigde schoonheid al deze wonderen van menselielijke scherpzinnig heid on doorzettingskraeht - ja, zelfs de onbe schroomd getoonde propagandistische tonden/, zijn ondergeschikt gemaakt 011 opgenomen in de be wuste stijging naar een climax en out knooping. Zeker, men kan bezwaren hebben. Zoo is b.v. de terugkeer van het stormmotiof, na den indrukwekkondoii simoum een gevaarlijke inzinking, /oo detoneert do ietwat op/ettelijke en joviale harte lijkheid der pionniers-landnieters ton opzichte van de Aziatische nomaden in den strengen eenvoud en machtige argeloosheid van liet geheel. .Maar in totaal staat men toch tegenover dit werk met onverdeeldeii eerbied on bewondering. als voor de harmonische verbinding van een grooto dramatische gedachte met oen zuivere, gave tech niek. HORAJIUS ODE III l di profanmn vulgus et ;i,reoo De massa menseh rat run dit alles niets. Laat kent er huilen, irant hij leert liet -nooit. Ik zet/ liier dini/en ntor een nieuic ijeslaeht, die anders klinken, dun men meestal hoort. De rijken zijn in deze. ieereld baas, maar hen regeert de Ifecr, die de» hooraardif/en weerstaat en met liet knippen i'an zijn wimper het heelal beireeyt. Wie olie, suiker of tabak bezit is blij als ijraai, baron o i jonkheer lic in bei/roei; Ken ander ireer, rooraan i/ezelen in de kerk. kijkt schuins naar hetn van iricn portret en naam zoo dikwijls iirijken in de pers. Maar voor hen allen, hooi/ of needrnj. in hel zeker, <lat hunne wonen eentnaat zullen n-ordeti d/V/civicnoi. \['ie bainf is i'ittn' zijn hnehje en zijn dnden. zal nooit zoo lekker als l'allieicr zirem/neit. of slapen als een leerlimj, die ..erdoor" is. noeh wakker teorden als on een eertaardai,'. \Vie niet meer icenseld. dan icat hij heeft. likt niet ije.iluriij op zijn barometer. ziel Stetnbok gaan en laat liooi/seliittler konten; i/een haijelslag of misooi/sl deeren hem. noeh. iraternood. noeh irateranood, noeh harre kott. De nfFehtei/tilen. n'ordi'n n'e(j(jetiron/ie/i. De stille plekjes icaar zij niM<i sloei/en doorsnijdt de al ie rijke im nseh met (eet/en. iraarlani/K hij zonder omzien roort kan hiijcii. Kr hangt een mallii/ poppetj'aan zijn n-ai/en; rerrader i'an zijn donkere amjxt en zori/en. l He zonjen zijn niet ii'eij 1e i/ooehlen, hoe iroiiderfraai i'n' zinnei'pitL'k'cn, hoe klankrijk' l'n: mitziekniaehines, of hoe zacht ruisehettd l'n' motoren, hoe lui lrn' stoelen moijen n'ezen. \ iel ijaarne zal /V mijn atirdn/ plaid*/' ofi aarde eorn' fiehbriifc beslominerint/en rnilen ! /?'. ./. n.