22 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 APRIL 1930 No. 2553 Radio en Grammofoon Hoe ontstak Marconi de Australische Lampen ? door L. J. van Looi BovenstaancT'geriefelijk ingericht Motorjacht, lang 16 M., 6 slaappl. v/d passagiers. Te bevr.: JACHTWERF STOEl-ALKMAAR LEON BOEDELS De radïowekker IN een kort opstel zou ik graag even behandelen: wat Marconi deed en wat wij hoopten, dat hij z"o u doen. Het geval is interessant genoeg! Aangekondigd werd, dat Marconi bij het openen van de tentoonstelling te Sidney draadloos hon derden lampen zou doen opgloeien, door middel van een zwakken electrischen stroom, die hij van zijn jacht Elettra", zijn drijvend laboratorium, zou verzenden. Indien hij dat inderdaad zou heb ben geprobeerd, en indien het inderdaad zou zijn gelukt ja, dan zou de wereld er vandaag anders uitgezien hebb en dan den dag voor de proef neming! Dan zou men electrischen stroom kunnen verzenden z onder dat men er een draad voor noodig had, dan zou, met andere woorden, Marconi er in geslaagd zijn om de lucht, of de aether te gebruiken als geleider. Dat zou geen kleine over winning zijn, als men bedenkt dat de lucht tot dusver nog altijd als een bijzonder slechte geleider geldt. En de aether. .. daarmede is SCHARNIER BATTLRY De oplossing va>n dat probleem zou de wereld veranderen. Men zou op plaatsen waar natuur krachten in bijna ongelimiteerde mat o ter be schikking slaan men denke maar even aan de in dit verband wel meer genoemde Niagara-watervallen groote fabrieken ter opwekking van electriciteit kunnen plaatsen, die dan langs draadloozen weg de lieele wereld veel goedkooper van olectrischc kracht zouden kunnen voorzien, dan thans met de meest geperfektioneerde fabriek kan gebeuren. Men zou, en dat is de keerzijde van het probleem, dan ook stellig een stap nader ge komen zijn tot de veelbesproken doodelijke straal, die verleden jaar door dr. Matthews zou zijn uit gevonden. Want ook die doodelijke straal moet berusten op het geleidend maken van lucht, bv. door opzettelijke ionisatie. Wat Marconi deed, was op zichzelf niets bij zonders. Het was niet het overbrengen van energie in de beteekenis, die men er aan hecht, als men deze zegswijze; gebruikt inplaats van radio-overbrenging. Hoewel nog steeds niet*door Marconi zeil' de misleidende berichten zijn tegenge sproken, behoeft men op die tegenspraak niet te wachten, om te weten wat Mar coni deed. Want als hij werkelijk iets ongewoons had gedaan, dan 7.011 dat heusch niet gebeurd zijn ter gelegenheid van een tentoonstelling in Sidriey! * * * Marconi deed, wat met eiken draadloozen zender kan geschieden. Daarvoor wil ik een eenvoudig voorbeeld stellen, waai uit blijkt, hoe onnoozel het experiment eigenlijk is. Stelt u zich voor, dat de Hilversumsohe half acht be! SCHIL zender des morgens om 4'int te- werken, niet met niuhet ons tot dusverre slechts gelukt om betrekkelijk geringe hoeveelheden energie over te brengen met ontzaglijk verlies: Dat overbrengen van energie doen wij dagelijks niet de draadloozc zenders eigenlijk is het geen onmiddellijk overbrengen van stroom, doch per slot van rekening komt er dat niet op aan. Als wij de electriciteil in huis krijgen is het ook niet dezelfde stroom, als die in do cen trale werd gemaakt. Door de ettelijke transfor matoren is zij e venvele malen veranderd, niet alleen van spanning, maar ook van wezen. Als Marconi nu inderdaad iets van beteekenis zou hebben ge daan, dan zou dat hebben dienen te bestaan in het terzijde stellen van het ontzaglijke verlies, dat door de draadlooze overbrenging van energie plaats vindt. Hoe groot dat verlies is, kan men begrijpen, als men verneemt, dat b.v. de Berlijnsche zender 60 K.WT. opslorpt, hetgeen voldoende is om eenige duizenden gloeilampen te doen gloeien, terwijl de stroom, die in uw ontvanganten IK; door dit station wordt opgewekt, niet in staat is, om ook maar het allerkleinste gloeilampje even warm te maken, laat staan aan hut gloeien te brengen. Daarvoor is die stroom ettelijke duizenden malen te zwak. WD.H.HELWEG&ZN. ZILVERSMEDEN Anno 1753 Ons TAFELZILVER is verkrijgbaar in 1c en 2e gehalte Hollandsen gewaarborgd züvcr Rijks Ie gehalte merk 934/1000 fijn Z. Fabrieksmerk Rijks 2e gehalte merk 833/1000 lijn Z. Vraagt Uw juwelier uitsluitend taielzilver met bovenstaand Fabrieksmerk. Amsterdam C. Telefoon 45303 ziek of spraak, maar met het uitzenden van n korteii tik. De zender wordt om half acht ingeschakeld en met oen weer uitgeschakeld. Mér niet. F.n in dat korte oogenblik zou u een t ik op de groote trom kun nen hooren, doch dom' zoo'n rommelend geluid wenscht u niet gewekt te wolden, terwijl u overigens de radio wel graag als porder wilt gebruiken. Maar u is zoo gewend aan het schellet je van den bakker, dat u absoluut door dcii electrischen schel wilt gewekt worden. Dan stemmen wij <ms toestel den avond te voren op Hilversum af, halen den luidspreker er af en verbinden aan de kontakten, waarin anders den luidspreker zit, een zg. relais. Een relais is een instrumentjes dat door den hél zwakken stroom in beweging gezet kan worden. Precies zoo als de magiieetjes van den luidspreker door het in werking komen van Hilversum om half acht zouden worden beinvloed. zoodat /.ij de trilplaat zouden hebben aangetrokken, zoo /.al ook het magneet je van het relais in werking worden gesteld. liet relais is eigenlijk een schakelaar, die ik in bijgaand toekeningetje primitief heb voorgesteld. In d;it teekeiiinget je ziet u een draad waarvan liet einde een stukje week ijzer is. (l) Om dat stukje ijzer is een spoeltje draad, waarvan de uiteinden naai' het radiotoestel gaan. Als dooi' dat spocllje stroom wordt gestuurd, zal het stukje ij'/.iv magnetisch worden. Ernaast is opgesteld het andere eind.' (2) van den stroomkring, waarin een lamp en een eleetrisch schellet je is geschakeld. Dat tweede eind is ook al een stukje ijzer, dat scharnierend is. lief heeft gén kontakt mei liet elekt ro-niagiieel je. Begint echter 's morgens Hilversum te werken, da.n wordt het stukje ijzer een magneet, doordat de stroom, die anders door den luidspreker ging. nu door het spoeltje gaal. liet magneet je zal het beweegbare stukje ijzer aantrekken. de beide stukjes ijzer liggen tegen elka.ar, de stroom ka.ii doodgaan, en liet belletje zal net zoo lang kil igelen. totdat u het kontakt weer verbreekt. /oo deed Marconi liet 01 in werking gesteld, dat de alle lampen van de tent' met onze wekinricht ing! AMSTERDAM heeft het verlies te betreuren van een zijner meest bekende burgers. Leon Jioedels is gestorven. Leon Boed.ols, bekend bij de ouderen om zijn aardig gelanceerde liedjes in Pit toreske, Walhalla en. in Flora; bekend bij de jon geren, om zijne schitterende monteering der FJorarevues en de regie daarvan, bekend bij allen door het nog steeds dragen van den traditiorieelen hoogeii hoed. Vooral door dit laatste had hij een reputatie, want niemand in Amsterdam droeg dit hoofd deksel zoo correct als hij 't was met hem als samengegroeid. Ik heb Leon Boedels gekend in den allereersteii lijd van zijn succes, toen hij in Walhalla z'n eerste coupletten zong, ik heb hem gekend in Pittoreske! in de lïeguliersdwarsstraat, waar hij, vooral op Zondagavond, d e harten der dienstmeisjes stal door z'n correctheid, ik heb hem, voor Flora nog be stond, vaak ontmoet in het hotel-caféFlora van -Nöggerath in de Warmoesstraat, waar wij na slui tingsuur nog dikwijls gezellig bij elkaar zaten. .En hier was het, dat Boedels bij den eigenaar aandrong o]) hel stichten van een nieuw Café-chaiitant, waaraan behoefte bestond in onze groote stad Am sterdam. Met het worden dezer zaak groeide Boe dels geheel op. Hij was het komische element in het eerste programma, dat in den voormalige!! stal van Muller in de Amstelstraat werd gegeven, hij was de ziel bij de beide verbouwingen, waarbij telkens het toonecl moest worden veranderd, hij was het ook. die in dien tijd de programma's sa menstelde en de artistell engageerde. In vollen bloei ging Flora, in 11MI2 in vlammen op en Boedels staarde verbijsterd op zijn levenswerk. Doch weer zou het gebouw verrijzen, nog belangrij k vergroot door aankoop van ..de (i root e Slok'' eii Caf ..Strouckeii". Kn op den avond van de opening ontving hij de gisten, als altijd correct in gekleed costume met wil vest en op het hoofd de fonkel nieuwe hooge hoed. Kn ofschoon hij niet meer z'n liedjes lanceerde, (de cabaret kunst had de cou pletten verdrongen) bleef hij. ook na het verschei den van zijn pa.lroon en vriend Nög'gerath, de ziel van Flora. Bij het opvoeren der revue's van Kido besliste, hij. hoe alles zou gaan. en menige aardige vondst was aan hem te danken. /oo gingen de ja.ren voorbij, het vlotte niet meer in het gebouw, evenmin in de t wee dependent ie's in den Haag en in de Ifegiiliersbreestraat: de direc tie stond voor een debacle. Maar hij bleef trouw op zijn post. onwikbjuar do belangen dienend van de familie met wie hij was opgegi id. .10n zelfs loon alles in andere handen was overgegaan en hij weer n als regisseur n a.ls acteur actief de operette in 't gebouw diende, bleef hij de traditie getrouw en steeds was hij te vinden in zijn dierbaren schouwburg. Maar weer ging het gebouw in vlam men op en 't was of zijn energie plots een gi ten knak had gekregen, wa.nt nu begreep hij. dat voor hem Flora had aJ'gedaan. Nog eenina.al waagde hij zich aan z'n oude genre; het couplet/iiigen. Weer klonk in kleine zaken: ..Is er dan geen stoel daar. vooi' mijne llulda" en wat verder tot. zijn reper toire had behoord, maar de oude vergenoegde Boedels weid hij nooit weer. Ken ernstige trek was op z'n ge/.i. IM verschenen di nmaal ontmoette ik hem. den gla.nzenden hoi >g< n In >ed verwisseld \' »>r oen proletarische pet. /ondel- een lang ziekbed is bij heengegaan, de man. die zoovelen vreugde beeft gebracht, do vriend van alle artisten, die hom kenden: de bij eiken .\rnst''ida.miner geachte Loon Boedels. 11 ij ruste in vrede! li. K. TKT.NK . Kr werd een relais >eha,kelaar \vas voor istelling. Precies als MUYS