12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 MEI 1930 No. G. Hordijk Zittend naakt SCHILDERKUNST «. Hordijk bij Hofstee Deelman. Amsterdam Wie over de Hollandsche schilderkunst van de-zen tijd wil schrijven niet alleen, maar ook over haar een juist oordeel wil hebben, kan nooit ver geten wat er tegelijk met haar in Parijs bestaat. of vlak te voren bestond. -Natuurlijk zijn er din'tsche invloeden bij den eeneii en bij den anderen schilder, maar de meeste invloeden, die de Hol landsche schilderkunst pas ondervond en nog on dervindt, komen uit Parijs, al zijn die werken, die de daarheen trekkende Hollandsche beïnvloeden. niet altijd werken van Fransehen. maar van lieden uit allerlei streken der wereld. Om een juist ooi-deel vorder te vellen is het daarbij niet voldoende in wat gecompileerde artikelen ony.eker te schrijven over wat in Frankrijk gebeurt: wel lijkt mij te wenscheri, dat de waarde van den llollandscheii schil der door een voldoende psychologie van den. be schouwer voldoende kan gemeten worden. Want meer dan ooit gaat het daar om in de zon tijd van zoeken en vinden; van reizen, beïnvloed worden en tegenover de eigen persoonlijkheid wankel begin nen te staan. Scherp is het werk te kennen op wat er wezentlijk in is; van daaruit alleen kan iets om trent de toekomst worden gepropheteerd; niet is daarbij tot baat wat ik noem het ethische vóóren tegen-systeem, waaruit die artikelen ontstaan. die altijd in twee richtingen zich bewegen: eigent lijk is het werk wel goed, maar toch ook eigentlijk wel slecht; en omgekeerd. Er zijn op deze tentoonstelling van Hordijk bij Deelman een paar schilderijen, die wat vertrouwen geven, en zeker ook hooren bij zulke dingen de teekeningen van naakten. Wanneer wij de schilde rijen moeten noemen, waarachter de invloeden. kenteekenen van eigen leven te vinden zijn, dan reken ik daartoe een paar werken van een kleur. ?die iets onbestemds schijnt te hebben, maar, nauw keurig bezien, eer zwevend is, als ,,de kermis met de twee meisjes" en nog een ander, dat een zelfde kleurneiging vertoont. Het schilderen zelf is daar meer omhuld; er is een atmosphoer bereikt; do ongeregelde drift van den toets is niet openbaar, zooals die in andere werken tot het hinderlijke! toe duidelijk kan zijn. De vorm heeft hier meer c'ujoi beteekenis, en er is toch leven in 't geheel ! Het meeste van dit werk is figimr (zie het zelfportret en dat van Piet Mondriaan, enz.). Maar er zijn ook stadsgezichten naast, waarachter het hij anderen geziene, een bepaalde zachtzinnige fijnheid, of mo gelijkheid daartoe te erkennen is. Naast het schil derwerk en boven dat schilderwerk geven do naakfteekeningen vertrouwen (zie 27, 28 en 30). Ook daar kunt ge aan een grooter voorbeeld denken, maar daar is meer aan-den-dag, wat ge verholencr vondt in enkle schilderwerken. . . . Feil heele toer. een heele tocht, een heele reis is Hordijk echter nog te doen, voor hij zijn persoonlijkheid in zulk schil derwerk als hier is, geformuleerd /.al hebben, en wij aan vorm -i n -k !< ui r oumiddelijk hem herkennen tusschen zijn mede-schilders. Ken grooto toewij ding jegens zich zelf en een grooto onafhankelijk heid tegenover voorbeelden moet hom nog komen. PLASSCTIAERT J. J. Yoskuil bij van lier Waarom bepaald werk als echt" overtuigt, terwijl ander werk, hoe goed bedoeld en hoe kunstzinnig ook, onwillekeurig als maakwerk aan doet, het is nooit zuiver na te gaan, noch minder te bewijzen. Waarmede nog niet gezegd wordt, dat deze aanvoeling een louter subjectieve zou zijn en daarmede afhankelijk van het willekeurige toeval eener gelijkgestemdheid aan den kant. van den beschouwer ! .... Bepaalde factoren toch zijn terdege na te gaan en zelfs voor den georiënteer de, bewijsbaar. Zoo valt aan te tooneii dat werk als dit, hoe ?schijnbaar onverklaarbaar vaak naar dim vorm. nergens ontaardde in een bedacht spel. een bedachte gril: dat de voordracht overal steik lo vend bleef en van inneilijke gedrevenheid getuigt, m.a.w. ..echt" en noodzakelijk is. In een zoo na drukkelijk revolutionaire en op liet psychische ge richte kunst als deze. een zoo sterk van de normale opvattingen dus afwijkende, mag dit een feil van groot gewicht hooien. Kvenzeer is belangrijk, dat de invloeden van Picasso o.a. welke zich hier en daar ten duidelijkste doen golden, niet storen on meer aandoen als n onbestemde, algemeen gel dende tijdsinvlood dan wel als die van bepaalde aanbeden persoonlijkheden. Voskuil dan is oen verwoed zoeker, nog onder invloeden staand, maar overtuigend dooi' ernst 011 gedrevenheid. Voorshands slaagt hij volkomener als teekenaar dan als schilder al zie ik een schil der van boteofcoriis uit hem groeien ! Maar het tookonwork is gaver, bereikter tot nog toe. Do beide ponteekeningen hebben vaart on directheid, een zuiver verwerkelijkte spanning, terwijl hot sen timent wijd is en vol onbegrensde mogelijkheden. No. l (i -- tookening van oen dansende vrouw grenst aan het geniale in <le boheersching der gei af fineerde middelen. /ion wo hierna hot schilderwerk, dan hindert aanvankelijk de ruwheid. .Men beseft terloops, dat men inderdaad in oen tijd loeft waarin ..alles mag". Voskuil's kleur is soms wankel en misschien doet hij goed, zich voor schilderlijke grootspraak te be hoeden. In ieder geval ware scherpere zoll'critiek het tentoongestelde Wol ton goede gekomen: een dook als No. 7 had beter achterwege kunnen blij ven. Maar. . . . er zijn mot dat al ook onder de schilderijen een aantal, die Yosknil doen kennen als n dol' vitaalste en belangwekkendste onder jongere modernen. Kasc.inoorend is zokol do groot sche verbeelding van den clown ('rock (Xo. l ). met hot grenzenloos verbazing\\ekkondo van zijn broe den grijnslaeh, mot zijn bijna verontschuldigend on tegelijk dwingend gebaar. geen komiek, maar oen ontwapenend-goodaai'dige soort menschaap. Do vorm is stroomend maai' vast, onstuimig over tuigd, <h' kleur heeft een dramatische waarde. Hot is een werk van beteokenis. Heel wat verfijnder in piot oraal opzicht, maar niet. zoo recht sti eeks boei end, is hot ernaast gehangen doek No. '1. dat dich ter tot de teokcningon staat. Ik noem voorts No. 5 (vooral do bezielde kop dor moeder). No. .s. stilleven, on No. 11, clownskop in profiel. Het grooto dook van den arbeider, ietwat l'ermokeac.htig, lijkt me leeger en verstarden dan de ge noemde werken. Wij zullen den groei van dezen stellig vitalen kunstenaar met belangstelling blijven volgen. >Ioderne Vaiiwolio 1'reiitkuiist. bij Naiitee Land weer Do hoer Santcc Landweer verrast en verheugt ons ditmaal mot: oen betrekkelijk kleine, toch uit gebreide collectie werken 011 werkjes van modern Franscho grafici, waaronder veel bekende en enkele weinig of niet bekende namen. Kr zijn prenten onder, die moor aandoen als do grafische probeer sels van uitgesproken schilderstalenten - als zoo danig in elk gevat (och hoogst interessant er zijn andere, die alle kenteekenen dragen van ten volle te zijn gegroeid uit wat men het echt grafische be wustzijn zou mogen noemen. Tot do eerste groep rekenen we wellicht werken als dii> van CJromaii o of Maripiet of De Vlaminek. tot de tweede vóór allo do uitingen van oen I.uc Albert .Moivuu of oen Houssingault. van oen Hermine David of Picasso. Laatstgenoemden zijn voorbeelden van begaa.fdhoden, waarbij we terstond ervaren ila.t ile kunste naar alle geheimen van hot v;ik kont on ..grafisch denkt", ook al moge hij inissehvm do groole kennis listig c.amoiifloeron of een schilderkunstig d"iikon mot het grafische voroenigeii. Onder de lithogral'iën treft naa^l do milde en uitdriikkingsvollo ..grande liseuso" \an M al i.wc bot drietal prenten \an Mttrcait door oiigomeeiie technische kwaliteiten. Kr is veel in die prenten. J. J. Voskuil De clown Crock dat terstond aan Toulouso Lautrec herinnert, al is de gesteldheid wél beschouwd sterk verschillend. Want Moroau mist Lautree's bittere intensiteit. volop geniet hij van 't zinnenscbooii van die uiter lijke verschijningen, die Lautrec. uitdrukkelijker psychisch gericht, a.ls met. hot mes oener cynische ontleding van-én reet. .Mooi van zwart.-wit zijn ook de werken van don mij tot dus ver geheel on bekenden T<ilco{if en bij/.onder mooi een door wrocht on droomrijk kopje van (iiilinii.t. waarvan de breede en zachte vereenvoudigingen cenigermate/ aan werk van Dcmiti herinneren. /elf is de laatste hier vertegenwoordigd mot oen etsje van wijdscho gevoeligheid, waarin men echter niet aanstonds den moester herkent. Van l'tilil» f'irittixii de Pieasso dor ..Kpoipa: 'Bleue" hangt hier boel wat. Ik behoor niet tot bon, die de pure lijn-etsen boven d'1 moer doorhaalde stellen, on hot. diepst trof mij do doorwerkt o jongensprofiel : tege lijk innig en virtuoos. Iegelijk verstild on veront rustend, tegelijk concreet en metaphysiseh een techniseh-psyehisch wonder ! Iets ^ loeiende!' en minder die]) peilend zijn de beide toch zeer schooüe vrouwekoppi-n. Op een lager plan bekoren -Waric J,"ni'c/ichi .< charmante vertellingen. Dat zij uitstekend zou etsen, ligt feitelijk voor do hand ook do rechtscho dor beide litho's is echter te waardeeren. Do grenzen dezer geparfumeerde kunst zijn duidelijk. maar binnon die grenzen kunnen we haar toch zonder aarzeling genieten. Stellig bevredigender in laatste instantie is evenwel llcrtiiine J^/ri//'.i be langwekkende ets. m.i. tot do schoonste der hier bijeengebrachte belioorend. Heeft Marie Laurenein fantasie. Hermine David hooft verbeelding - een kostbaarder bezit! Dit landschap althans is van een grooto muzikaliteit en de lucht ig-vast e manier van doen dwingt respect af: de aandacht blijkt niet fel en geconcentreerd, maar bloot typeerend vrouwolijk-fijngevoolig. Strenger nog van st vlooi ing. bewuster, ook harder, is llcuri Ie \\'nr<x/<ticr'ft et-, welke men een superieure Schelfhout zou kunnen noemen. DnhrcKU'.t werk doet Kngelseh ;ian. da' van .l/«ri-limi'l Ilollandsoh. .Mogen deze aanduidingen voldoende zijn, velen aan te -p. n-eti hot hier tent oon gestel de t c gaan zien. \V. .IOS. DK (iUl'VTKI! Smalfilm-Amateur-Kinematografie onder Kino-technische leiding van Joris Ivens Vraagt brochures en demonstraties CAP 115 K ALVERSTRAAT Amsterdam C. BI) CAPI vakkundige raad en voorlichting.