No. 2761 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 MEI 1930 TEEKENFILMS oen Pi Alba dans stert worc1 W dans veell miek dat Ol te Sc deelt M; als k oef er In Gran Dom Max Fleischer. Het clowntje" Max Flcischi-r bij Titseliinsky LKXKK ik wil er u geen geheim van maken, dat ik voor een Max Fleischer. voor een Pat Sullivan, voor oen Walt Disney, den allergrootsten eerbied heb niet alleen als formi dabele teekenaars, maar vóór alles. als volmaakte cineasten, /ij ver plaatsen u in een wereld van beeld en klank, waarin letterlijk niets meer stoort. Voor hen is het vraagstuk der verhoudingen tusschen sujet en decor tusschen geluid en film geen vraag stuk meer. /ij hebbon het opgelost langs don allereenvoudigste!!, weg: Emile Cohl. De eerste teekenfilm dien der centrale scheppende persoon lijkheid. De ark van Noach danst op vreemde hyperbolische golven en is rekbaar als oen liarmoniku het hindert u niet. Felix do Kat maakt van zijn staart een uitroeptoekeii en klimt er in, wanneer govaar dreigt gij denkt er niet aan. u over dit typografisch-strat cgisehe wonder te verbazen, swald, the luckey Kabbit, drukt zijn gevoelens uit in klanken, die varioeren tusschen het gerommel door L. J. Jordaan GEN ER A AL* AGENTEN VOOK van een aardbeving 011 hot piepen eoner zaag gij begrijpt hem. alsof hij uw moedertaal sprak. Dit alles. omdat liet u gesuggereerd wordt met den klaren, dwingend? eenvoud van het sprookje u opneemt in do verbeeldingswereld van den dichter, waarin tegenspraak en twijfel evenmin bestaan, als in den droom. Kobert Wiene deed in ..Caligari" den eersten. vertwijfelden greep naar zulk een wereld aan gene zijde van ons verstand en het resultaat was een pijnlijk eont'liet tusschen de personnagos van vleeseh en bloed en de fantastische. ehimerieke decors. Ruttmarm gaf in .,Melodie der Welt" do eerste serieuze combinatie van klank en beeld en hij worstelde kennelijk met sehoepssiionos, (l'.e als baby-kreten en vrou wenstemmen, die als trombones klon ken. In de cartoons is alles simpel en natuurlijk: ontbreekt er een huis het wordt er onder uw neus bijgeteekend. is een beest groot, dan gromt het is het klein. 7,00 piept het. Hn hot huis is zoo reëel als de hechtsto revolutie-bouw het geluid verstaan baarder dan menig redenaar, (i ij aanvaardt het en gelooft er in, omdat de schepper ei- in ge loofde ??het beginsel van alle kunst, ook alle filmkunst. /eg nu niet, dat bet zooveel eenvoudiger en over zichtelijker is. dan bet ma ken van een gewone speelfilm. (looft gij er u wel rekenschap van, dat een teekenfilm van een kwart iel' lengte weid samengesteld uit 2 KilII) beeldjes!" Wist gij. dat een t eekeiiaar-eineast met een st af van acht of t ion monsehen werkt origerekend nog bet technisch personeel voor camerawerk en klank-opname!' Was het u bekend. dat het draaiboek voor de teokonfilm met minstens y.ooveel zorg on nauw keurigheid moet wol-den samengesteld. als do ,,découpage" van een groot c speelfilm? Dat iedere beweging dor fantastische sujetten vooraf wordt berekend, naar duur en aantal beelden met het stop-watch in de hand? Dan moet het u ook duidelijk zijn, dat de teekenaar-ciiieast evenveel hete rogene krachten naar zijn wil moet, buigen, als de speelfilm-regisseur en dan y.nlt gij, met mij, verstomd staan over zooveel inventie, y.ooveel geest en y.ooveel techniek, als een enkele teekenfilm openbaart. # * * De geschiedenis van de tcokonfilm wijst haar eerste groote evoluti met het verschijnen van Felix, do Kat. Wij aanvaardden dit technische en artistieke wonder met de gelijkmoedigheid van on/.cn geplasoorden tijd maar om den sprong post festum. als nog te beseffen, reproduceer ik hierbij een ..still" van Kelix' voor ganger uit de eersle (eekeiifilm. die voor hel publiek draaide, /ij was het werk van don politioken caricat urisl Kmilo ('ohl. een Parij/onaar. Met alle respect voor den moed en het uit houdingsvermogen va.n doy.en pioimior de on gelukkige maakte deülioo teekenmgell. welke voor liet filmpje van vier minu ten nooilig waren, ui', de hand en : AM ATEC K- h INO-CITKU8TI1V G FOTO-SCHAAP & Co. «PCI 8 AMSTERDAH krabbel nanst hel voidra werk van Pat Hullivan. naar de kinder kamer verwezen dient te worden. Wie was Pat Sullivan. waar kwam hij van daan on waar is hij gebleven? Wij we ten het niet. /ijn geniale creatie, de ..Felix" schoot langs het film-uitspan sel als een meteoor on verdween achter den horiy.on. /onder ecu spoor na te laten. liet grootepubliek.dat y.icli y.oo hartstochtelijk interesseert voor do scheidingen van l'ola ,\egri en do pro cessen van ('harley ('haplin, \roog y.elfs niet naar den naam va.n <len geestigen en oorspronkelijke)! Icrschen kunstenaa-r. l1'n toch heeft Sullivan in ..Felix, de Kat" een type en een sy steem gecreëerd, waarop men heden ten dage nog steeds voortbouwt, /ijl) ongehoorde durf. om den aanbidders van fraai-gepenseelde mannequins en kunstig-nagemaakte wervelstormen, dit fantastische, gest vloerde gedrocht voor te yetlen. dat niets van een kat had (.'il toch zoo onmiskenbaar een kat was baande den weg voor al de Clowntjes. Mickey's 011 Oswalds, die /ouden volgen, /iju inventie, om door eenvoudige perspect ivisc.he schemata, verbluffende effecten van snelheid on beweging te suggereeren. wordt nog heden, toegepast, /ij n schitt erende bandeloosheid bij hot negooron va.n alle wetten der logica- maakt nog heden de grootste charme del' teeketil'ilms uit. Waarlijk,- liet y.ou niemand behoeven te vorwonderen. wanneer dey.e kunste naar thans kellner bleek te y.ijn in Hol lywood, of chauffeur bij (Veil de Mille. /ijn oorspronkelijkheid en genialiteit, waren er groot genoeg voor! * * * Moven den teekeiiaar van ..The Incky rabbit", \\'ail Disney, en y,ijn epigoon !'!) Iweeks. den inventor va.n de ...Mickey Monse-earloons". waardeer ik Max I''leiseher. 11 ij is veely.ijdiger, vindingrijker en knapper dan deze beide - imiar voora.l niet y.ijn adorabi-le ..Screen-songs" heeft hij als sound cineast een enorme, beteekenis ver worven. Wolk een phonomotiaal teokeiiaar <le/e Amerikaan is. wil ik hier in een ausschnitt van y.ijn wereldberoemde ..('lownt jes" demonst roeren. ^ elk een volmaakt kunnen, welk een beheerscht vakmanschap ! Hier is alles toege spitst op het beginsel van de film : toe passing van het enkel-noodzakelijke. (leen lijn. geen schaduw, geen vlak te veel. Do expressie del' figuren is goëssonlialiseerd in een mond en een oog - do rest is Weggelaten. Voor het aangeven van een muur y.ijn een vierkant lijstje en een raampje voldoende - y.elfs een lambriyeering was niet noodig.Zoo werd een coticentrat i»1, van expres sieve kracht verkregen, die vol komen berekend was op het razende tempo. waa,rin 't beeld voorf-u het project ieveiist er vliegt- en aldus een summum v,-ui filmisch effect opleverde. l fet ..Clown! je" was niet altijd even amusant on gaf op den duur wel eens den indruk van gemaakt en niet geinspireord te y.ijn maar wijs mij don U'lootsten onder de u'root e l'i lm reu'l^seiirs. wiens werk m uvest . va.art en knapheid met het minst geslaagde van dey.o serie- ka.)L concurreei-en ! Ik heb mij nooit goed kunnen vereenigell niet (Ie c. .111 b il ia! ie van leekeninu' en foto. y.ooals Fleisehe! in de la,atste periode van y.ijn Clowntjes ua.arne toepaste. \fu'ey.ien van dr vrij duidelijke en soms hinderlijke trueMax Fleischer. Zelf-caricatuur qage. was wol het grootste bezwaar, dat de verbeelding uit haar verrukkelijken dl oom van vrij uitschietend lijnenspel, werd neergehaald naar een volmaakt andersoortige wereld: de fotografie eener logische, stabiele Wer kelijkheid. Wat moest het Clowntje beginnen in /ui k oen onpract ische, ort hodoxe samenleving, waar een stoel een stoel was en niet. bij nader iny.ien. oen schildpad of oen hondenhok bleekte y.ijn? Waar men. niet eens. in tijd van nood, y.ijn hoofd in y.ijn zak kon stop pen of |>er \\-ilde gans na.ar de maan vliegen? Noen met do/e de nat urntic van y.ijn populairen held ga.f Kloisehor de artistieke volmaakt beid van y.ijn tookonl'ilms prijs i'ii beroofde hij y.e l egelijkert ij d van hun grootste aan trekkelijkheid. Van y.ijn eersteling op het'gebied der .y/'/rr//-,s'o/j'/N. ...\fter the ball". tot y.ijn jongste schepping, het liedje van de Arko Noach's. dat nu bij Tuschinsky draait, is dey.e serie een ononderbroken reeks va.n gelukkige t rouvaiHes. Wel nimmer leidde de combinatie van yuivere artisticiteit. Wolj Disney. Oswald, the lucky rabbit volmaakt- vakmanschap en fonkelend esprit tot y.ulk een resultante van na'ïve. blijde, meesleependo vroolijkhoid. Misschien dat alleen ('haplin do vergelijking met dey.e ..gomeeiischapsknnst" in den besten y.in des \\oords, kan dooi'staai). IK- bescheiden medewerker voor het sound-gedeeltc vei'vult y.ijn moei lijke taak op vrijwel ideale wijy.e. Ton slofte nog dit: wanneer /uilen de deftige, geaccrediteerde critici en essayisten, «lic in det't ige. t ijdsehril'len deftige on spirit uoolo artikelen over t eekenaars en earicn! uristen schrijven. gaan beseffen, dat bier een nieuwe kunst geboren staat te worden een kunst, ilie niet minder belangrijk, niet minder nvesf ig, niet minder knap behoell te yjjn.... ook al gel't-llikf '/.ij n i e u \\ e Normen? Ik :;a nog eens naar Tu>ehinsky Kiei-cher y.ietl !