No. 2761 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 MEI 1930 KREUGER door G. A. Klaasse 1)ANDJESHUIS voor failliete staatsboedels" heb ik eens het Kreuger & Toll-concern door <-on ietwat zwartgallig gestemd financier hooren noemen. En dan zou dus Ivar Kreuger, de luciferskoning, de pandjeshuishouder zijn. In elk geval moet dan toch dit in zijn credit geboekt worden: dat hij zijn standje tot een respectabele hoogte heeft weten op te werken. Nog geen 19 jaar geleden werd te Stockholm de A. B. Kreuger en Toll opgericht met een kapitaaltje van Kr. ] millioeii. Thans heeft zij een ka pitaal van Kr. 76 millioen, benevens winst doelende obligatiën practisch niet veel verschillend van ?de aandeelen tot een bedrag van Kr. 139 millioen. De vennootschap controleert rechtstreeks of indi rect een dertigtal maatschappijen van meerdere of mindere beteekeiiis. Volgens de laatste cijfers (uit liet jaarverslag over 1929) vertoont de geconsoli deerde balans van Kreuger en Toll en haar beide voornaamste dochter-maaaschappijen, de NA'. Pinancieele Maatschappij Kreuger en Toll en de ;Swedish American Investment Corp. een reserve van nagenoeg 600 millioen kronen, liet concern bezit een portefeuille industrieaandeelen welke te boek staat voor niet minder dan Kr. 450 millioen. diverse staatsobligatiën met een boekwaarde van. Kr. 320 millioen. Terwijl de kas- en banksaldi per ultimo 1929 de somma van Kr. ISO millioen haal ben. L)e invloedssfeer van de Kreuger-groep strekt <lit is wel algemeen bekend zich in de eerste plaats uit tot de lucifersindustrie. En op dat gebied heeft zij dan ook wel een expansivitoit getoond die nauwelijks te evenaren is. In 1917 ontstond uit ccii tweetal grooto Zweedsohe Juciforsfabriokon. de Jönköpings och Vulcan's en de A.U. Foreriade Svenska Tandsticksfabriker. de Svenska Tand sticks A.B. Reeds eenige jaren na haar oprichting kon dit bedrijf haar internationale ovorwinningstoeht aanvangen. Steeds verder drong haar macht -door. zoodat de groep thans al meer dan 2,'3 van d'- wereldproductie aan lucifers controleert, /ij beschikt over ruim 150 fabrieken, gelegen in 35 landen, en in verscheidene landen is haai' afzet verzekerd door een monopolie. Haar kapitaal be staat voor een. derde uit a indeden A. die vol stem recht hebben. Van deze aandeelen bezit Krouger en Toll de helft. Tot voor kort had laatstgenoemde maatschappij zelve slechts 35 p('t. der aandeelen in handen terwijl 15 "?werd gehouden door haar dochter-maatschappij de Swedish American In vestment Corp. Nu echter bepaald»; fiscale be zwaren uit de Zweedsche wet zijn vervallen heeft de moedermaatschappij een belangrijk deel van het actief dezer dochter overgenomen en daaronder ook de aandeelen der Svoiiska Tamlstieks A.B. Welk is nu het geheim van deze enorme expansie die zich in ruim tien jaren heeft voltrokken ': Wan neer men de ontwikkeling van zulk een wereld? concern gadeslaat dan vraagt men zich onwille keurig af welke geniale zet van de leiders -- meestal van den leider -- de kieru heeft gelegd voor den uitbouw van het bedrijf. liet probleem: wat maakt don industrieel of financier tot een magnaat is in 7,ijn algemeenheid niet te beantwoorden. Maai- een vaststaand feit is het dat dikwijls n werkelijk goede, en bovendien geheel nieuwe, gedachte vol doende is om voor een persoon of maatschappij oen vermogen te scheppen. Hij Ford was hot: do zin voor systematische!! arbeid, voor tot inliet uiterste doorgevoerde efficiency, en tenslotte de service idee welke hom maakte tot 's werelds grootste automobielfabrikant. Heeft Krouger ook zulk een hobbyy Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten wij eerst realiseeren wat eigenlijk Kreuger heeft gedaan. Hij was niet. als Ford. fabrikant. veeleer financier en promotor van een industrie. In do eerste plaats dan komt de vraag op: waarom Werd juist dit product gekozen. Antwoord: waar schijnlijk toeval. .Men moet het element van voor zienigheid zelfs bij captains of industry als Kreuger niet al te veel overschatten. Maar als het een doel bewuste keuze is geweest, en niet eenvoudig een gevolg van het feit dat de lucifersindust rie geueveii Zwedens rijkdom aan goedkoop zacht hout een typisch Zweedsche industrie was. dan was liet ongetwijfeld een daad van wijs beleid. Massapro duct bij uitnemendheid; grondstoffen niet overal even goedkoop te krijgen: dagelijksch gebruiks artikel, waarvan de prijs een zeer geringe rol speelt. Een artikel dus dat o. m. bij uitstek ge schikt was om ovenals zout e.d. te worden uitver koren als slachtoffer van de fiscale grijpvingeren. Maar laten wij aannemen dat de keuze min of meer toevallig is geweest dat de groep nu eenmaal geintresseerd was bij de lucifersindustrie. Dan nog is het een bewijs van scherp vernuft dat de leiding de typische kenmerken van deze nijverheid tot het uiterste heeft uitgebuit on dienstbaar heeft gemaakt, aan haar expansiepolitiek. Want niet al die zelfde feiten had zich evengoed overal een na tionale lucifersindustrie kunnen ontwikkelen, heelernaal los van de Zweedsche groep. F/n inderdaad. Kreuge?' hooft op oen goed mo ment n zet gedaan die hem in een slag tot do win nende partij maakte. Hij heeft destijds een tactiek ter bevordering van den afzet ingeluid die nu lang zamerhand ook in andere takken van bedrijf begint door te dringen. Op zijn locltl tot reroccrinij rati <iizetyebieden tros kfijiilanl zij» roor»fifi»iiste ii'ii/icn. Heelemaal onbekend was dit middel als stimulans tot uitbreiding van het debiet niet. Al tientallen jaren zijn verscheidene bierbrouwerijen gewoon café- en restaurant bedrijven aan zich te knechten door de verleen ing van financieelen steun. Maar Kreuger heeft de moed gehad dit systeem te ver heffen tot de spil van zijn verkoopsschema. F.n nu zien wij overal de andere bedrijven volgen: de oliemaatschappijen zijn begonnen met de - een vrij omvangrijke kapitaalsuitgave vereischende benzinepompen aan de garages-afnemers in bruikleen te geven. Fn zij zijn al een stap volder gegaan: bij den bouw van nieuwe garages wordt financieele steun verleend. En zoo heeft do kapi taalkracht als ooncurrontio-wapcn steeds groot er beloekeilis gekregen. De oude concurrentiemid delen: lage prijzen, kortingen. ..coulante" be diening enz. zijn moer en n!'er verdrongen, /ij moeten af en toe. wanneer o|> een bepaald gebied de strijd eenigen tijd op de spits gedreven moet worden, nog we! toegep;tst worden. Maar als sys tematisch middel om blijvende clientèle te kweeken zijn andere normen aangenomen. Men tracht de afnemer op oeniu'erlei wijze permanent a.an zich te verbinden. Fn welke ..service" is den afnemer, die geld noodig heeft. liever dan een voorschot ': Zoo hoeft Kreuger \ au de typische kenmerken dei1 lucifersindustrie. van de verhoudingen in handel on consumptie, welke het artikel voor staatsmo nopolie (annex indirect e-belast ing-holïing ) bij uit stek geschikt maken gebruik gemaakt om do Sveiiska Tandsticks A.B. aan een afzetgebied 1e holpen waarvan zij bij haar oprichting nimmer zou hebben durven droomeii. Kreuger verst rokte kapi taalarme staten die niet of moeilijk zelve een be roep konden doen op de internationale kapitaal markt leeningon in ruil voor een aandeel in het monopoliobedrijf. De idee is wellicht n van <ie vele ('olombusoiereii. Ma:ir dat zijn juist dikwijls de eieren die het embryo bevatten van de kip die goudon eieren legt . De resultaten v.i'i dit systeem zijn tot nu toe zoo gunstig geweest en do internationale kapitaal markten - vooral do Anierikaa'ische zijn tot nu toe zoo gretig ingegaan op de kapitaal vraag van het concern dat men er blijkbaar de smaak van te pakken heeft. Keeds eenige malen zijn met kleinere staten onderhandelingen gevoerd over leeiiinnvn die niet beloond zonden worden niet een a-indee] in het lucifersmonopolie doch met andere uidustrieele concessies. Kreuger heeft bv. onlangs aan sluit ing gezocht bij de /woodsche Frioson telefoon maatschappij, en traelit voor deze ondernoming f olofoonconcessios ie krijgen op dezelfde wijze als voorheen luciferseoneesr-ies voor de Svenska,. Of op den duur de risico's van de verstrekte leeniimen zullen worden goedgemaakt uit de win sten welke het monopolie oplevert is natuurlijk de vraag. De rente op de leeningen is ineeslal lage!' dan de voor do debiteur landen geldende rentevoet . hoewel er nog een behoorlijke marge overblijft in vergelijking met do kosten van het kapitaal, voor zoover althans de 5 '',, obliga' ion betreft welke ter fina.neiering van de leeiihiuvn tot een bedrag van Kr. l M 5 millioen (ruim Ds. l'J.1, millioeti) uil si aan . F n de overige a''t i va, der maatschappij waarvan de aandeelen Svenska een belangrijk deel uit maken brengen een flinke winst in. Blijkens hel laatste verslag worden de duurzame inkomsten gesehal op 35",, van het kapitaal. Men moet er echt ei' rekening mee houden dat de maatschappij Schrijf mach inebandel (Alle merken vanaf f 50.-.) COPIEERINRÏCHTING | TEIj. 3340O Wolvcnstr.2-4- Amsterdam haar aandeelen on winst doelende obligatié'n voor een belangrijk dool tot zeer hoogo koersen heeft ge plaatst (ook oen van do typische financieringstrucs van Kreuger); op de boekwaarde der activa be draagt dan ook het winstcijfer' (do zuivere exploi tatiewinst althans) ongeveer 7J "?. De toekomst zal dus moeten loeren of hot systeem dat als middel om de expansie te stuwen afdoend is gebleken ook een oogpunt \ aii loiidement een goode groep was. Krouger en Toll heeft haar vleugels verder willen uitslaan dan do hu Vrsindust rie. Blijkens haar laatste jaarverslag beschouwt zij als haar tweedotaak: het vormenvan een holding van goede indust rioelo en grondexploitatie-ondernemingen. Het aandeolonbey.it van hot concern staat voor Kr. 150 millioen te boek. waarvan Kr. 105 millioen voor de aandeden Svenska. Ook deze bedrijfstak hooft dus een respectabele omvang aangenomen. Maar .het karakter van Kreuger en Toll is er feitelijk door veranderd. Zij is inplaats va,n ..dakinaatschappij van de luciferstrust geworden tot industrieele holding-eonipany, tot beleggingsmaatschappij. Hot is wellicht in de eerste plaats do aanraking met de Amerïkaansche financiers geweest die deze ont\vikkeJing heeft gepoli.sseeerd. De Swodi.sli Ameri can Investment Trust had behalve een post. aan deelen der Zweodsche luciforsmaat schappij ook andere aandeelen in Zweedsche bedrijven in por tefeuille. I''.n Kreuger heeft misschien gemeend dat wilde zij hel zoo vurig begeerde acces tot de internationale kapitaalmarkt honden het wd weiischdijk was om 1e zorgen voor oen wat verdeeld risico, en te voorkomen da,1 zijn obligat ion als verkapte iJoemeeiisi hè. (irieksehe en andere staatslecningon werden beschouwd, liet bezit van aandeel.'ii in prima maatschappijen niet nominaal booge dividenden geeft de onderneming een zekere standing ook al zijn de reëele dividenden (op do aa'ikoopwaiirde) niet zoo overweldigend. Die nimbus van finaneoeele kracht is natuurlijk noi;1 versterkt door de uitgifte van eigen aandeelen el! winstdeelellde obligatie!) tegen beurskoersen ver boven pari. waardoor ook daarvoor de dividen den i zelfs bij normale winst capaei(ei( l hoog kunnen blijven. Behalve de kunst van lucifers verkoopoii verstaat do heel' Kreiigor ongetwijfeld de t riekvan een vlotte financiering! l fel Vii.lt intusschen niet te ontkennen dat de opzet van het bedrijf op die wijy.o Wel wal ver doezeld wordt. De risico's dei1 leeningen behoorden gedokt te worden door de winsten Welke de lueil'ersexploitaito zou opleveren. Daar waren een risico en een winstkans die elkaar dekten. Maar een risico kan nooit gedekt wolden door zich behalve die riskante belegging andere beleggingen aan Ie schaffen die da.arvan los staan. De lieer Kreuger /al d oh geel) aspiraties hebben om a!i-r"unil industrieel a l l Stiniies te worden. K reuter maakt trouwens meer zijsprongen, hij schijnt ze althans te willen maken. In het laatste ?jaarverslag wordt tenminste de indruk gevestigd dat het concern zich min of meer los van de ooncessiovorkrijgitig wil gaan toeleggen o]) het ver strekken van leeiiingen. ..Fs ist das Best reben der A.B. Kreügei' en Toll. sii-h-dbst zu einern Instru nn-nt inlernalionaler Finanzierung zu ent wickdn". Financiering als doel dus en niet meer almiddel! Hoe ?/.;>' over t wint ig jaar de balans van de mail! schappij ei' uitzien-' Xroimvr heeft geloond de e;ipacileiten te bezitten zijn concern groot te maken. Nu moei hij nog bewijzen bet ook op dit niveau te houden. Hij heeft de ma arseha l kst a f niet alleen meer in den ransel: hij heeft dien al geruime!! tijd met vasten ha,nd geloerd. Dat in zijn si ra.l egie eenheid van lijn blijve. l V.ROSSEM'» -*>a& OE,BE3TEVARinA5