No. 2761 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 MEI 1930 Pool en tegenpool door Albert Heiman Over B. IHijstra IN zijn ..Graphische Voorstelling"!) trekt de heer Blijstra dikwijls n lijn met du Perron; beider werk is van eenzelfde geaardheid. streeft naar eenzelfde doel: uiting geven aan het relativiteitsbesef van den schrijver, het objectiveeren van de drie plans van den roman, welke ?door de verhouding van den schrijver niet zijn individuen, van de individuen met elkander, en van al deze personen met den lezer worden be paald. In zich is het streven tot vastleggen van deze drie proporties heel goed, en de gerechtvaardigde poging van een hedendaagsch schrijver om de ?dingen nauwkeuriger uit te drukken dan zijn voorgangers. liet is alleen maar jammer dat het nog niet talentvoller geschiedt. Tusscheii Blijstra en du Perron is echter ook een merkwaardig verschil. Terwijl de laatste een be langrijke helft van. zijn persoonlijkheid weer spiegelt in zijn gedichten, en zijn proza juist door -deze poëtische zuivering ontdoet van alle woorden praal zoodat hij een der weinigen is die hier een naakt en eerlijk proza schrijft en schrijven kan, is dit bij Blijstra juist omgekeerd. Hij kan niet loskomen van de woordkunst, hij hangt ?desnoods zijn surrealistische principes eraan op; ook al omdat hij minder begaafd, minder over tuigd, minder consequent is als du Perron. Afgezien daarvan is zijn woordkunst niet hinderlijk of slecht, omdat ze tenslotte echt proza is. en geen verkapte poëzie, zooals onwillekeurig de woord kunst van soms-diehteride-pi'ozaschrijvers wordt. Het boek ..Graphische voorstelling", dat stellig een vooruitgang beteekent op Blijstra's steriele -.IJzeren vlinders", is nu in verband met het bovenstaande in twee helften te verdeeleii: een waarin de woordkunst verreweg domineert, en een waarin deze verdween voor de on-serisit ie\ e noteering van koel-bewuste waarnemingen, liet is in deze tweede helft dat Blijstra zich zoo dicht in het gezelschap van du Perron bevindt. -De ,,vingeroefeningen" welke tot de praeparatieven van de ..Graphische voorstelling" schijnen te behooren (volgens het principe: leef je woord kunst-drang eerst uit. dan ben je voor de rest van 't boek er af). laten zien dat Blijstra goede perioden weet te schrijven, een surrealist is die ook gaarne van de walletjes der voormalige symbolisten en der dito sensitivislen eet. Dat hij gebiuik maakt van deze afval, kan zijn goede reden hebben, maar het is duidelijk dat hij het best is waar hij dit niet doet. zooals in het -stukje over het ..K wart et-concert", da-t als photografie-met-de-deiikende-eamera heel appreciabel blijkt. Slot is dat de camera zichzelf denkt : hoor slechts: ,.Het is Pauze. Het is afgeloopen. want ik ga weg." Andere stukken, zooals dat. van ..De religie". zijn volstrekt ongeslaagd, omdat ze eenige direct heid missen, of omdat de camera slechts ziet en niet denkt, of slechts denkt zonder Ie zien. Kn Vooral het denken alleen (als in ..Overwegingen") wordt gemakkelijk langdradig. De tweede helft van het boek geeft ons hel beste deel. Blijstra gebruik! een soortgelijke ensceneering als du Perron, maai' lerwijl hij dit uit eenzelfde behoefte tot relativiteit en tot zelf-verantwoording van zijn personages doe!, aanvaard! hij niet de geheele consequentie van. deze mis-en-scène. maar kan men hem er telkens op betrappen dat hij bezig is ct'it touncrltslnlc te s'-lirijven. liet geen heel iets anders is. dan liet bedoelde. Want in het tooncelspel gaat de schrijver volkomen dood. zoodra de individuen beginnen te leven: in de 7'onian daaren tegen moei de schrijver van minuut tot minuut klaar staan tot procureurs-diensten voor zijn zelf geschapen cliënten. Dit is wat ik. in Hlijstra's eigen systeem gezien. tegen het ..Familietafereel" heb: het is een ver dienstelijk stukje tooneel. meer niet. Het ..Spel met den blinde", gaat hierin nog veel verder: het bestaat alleen maar bij de gratie van een zicht baar gebeuren. Het laatste stuk ..Intrigues" is het best geslaagd: daarin is Hlijslra tenminste zelf de onzichtbare vierde die mee-sjtot, meeliegt. mee-schriU. soms dwars tegen de intenties van zijn schepselen in. Alleen kon ik mij het spel van zijn geest nog verfijnder, nog meer toegespitst. nog minder door Strindberg beïnvloed denken. Intusschen is er bij dit alles oen groot voordeel. Terwijl de ,,IJzeren vlinders" ons gelijk de meeste galan terie-artikelen volkomen koud lieten, wekt deze graphische voorstelling veel interesse, al is zij gelijk iedere sta tistiek tot op zekere hoogte valsch en onjuist, omdat een abstractie van de feiten een even onjuist beeld geeft van de vitale werkelijkheid, als koningin Rhodopis' mummie van haar aanbiddelijk gelaat. Over MarianiK' IMiilips Om eerlijk te zijn. moet ik begin nen met de bekentenis dat ik een lijflijke walg heb van het werk van bijna alle hollatidsche romancière*. Jlim minieme, verpieterde. fatsoenlijkwulpsche. driehonderd bladzijden over een coïtus piekerende, met waterige melk geschreven tante-bet je's, de wilde vloed hunner ranzige fantasietjes. hebben zooveel boekenplanken en zooveel simpele, leeslustigeri verpest, dat alle ('osters. Hitters en Borels ten spijt, de jonge en sportieve critici van vandaag deze vrouwmeiischen met het grootste genoegen dood zwijgen. Wat verreweg liet beste is. Ik vermeld dit slechts om te laten zien, welke weerzin en welke weer standen Marianne Philips roman ,.!)<? wondeibare genezing"2) bij mij te overwinnen had, voordat ik tot d" erkenning kon komen dat haar werk een gelukkige uitzondering vormde tusschen dat van de Xeltie's en Beppie's die zooveel krampachtige moeit e doen om huil hobbezak-literatuur even appetijtelijk te maken als die van een ('ollette of Hachilde. Met des te meer zekerheid weet ik echter nu, dat ei- in hel werk van deze schrijfster een gezonde pil leeft. waaruit nog prachtig.- dingen kunnen groeien. Onderwerp en o|>zet van ..De wonderbare gi Het verzet van Britsch-Indi Teekening voor de Groene Amsterdammer' door Joh. Braakensiek John Buil: Ze komen nu van alle kanten!" iie/.ing" zijn feitelijk ontzaglijk precair, en ik ken niet veel schrijfsters die zich ni"1 aan beiden zouden hebben opgehangen. De dertigjarige. nog steeds maagdelijke kantoor-juffrouw is ,-,-n geliefd thema: wat een bladzijden kan men niet. schrijven over haar verjaard'? krolschheid: wat een wereldleed is er niet bij te betrekken. Hoe moeilijk is het ook niet om zulk een leven zonder sentimentaliteit werkelijk groot te zien! Mariamie Philips i* er echt ei' meei-endeeU in geslaagd, zij liet met begrijpelijk" fouten. /ij begint met een stuk uil het dagboek van de overjaarsche te pnbhceeren. Ken dagboek waarin naast juiste, treffend" opmerkingen veel-te-mooie \olzinnen van de hand eerier bekwame schrijf ster staan. Door haar stijl (e fraai, te poëtisch te maken, heeft .Marianne Philips 'naar heldin een slechte dienst beW"zen. en deze onwaarschijnlijker en geaffecteerd gemaakt. -Maar waai- zij werkelijk zichzelve uit mei haar dweepende burgerjnffn >nweii-visie. daar komen soms pra.cht iue diii'jvn te voorschijn, zooals liet vei-haa.l van l'edertj" niet zijn vroegere kost juffrouw. De heldin \an het boek wordt in de broedsche nabijheid van een levenslust ig paar verliefd op haar dokter, di-- in een zeer aannemelijke ijdelheid een beetje met haar experimenteert. Doeh de eenige daad in deze verhouding is niel meer dan een reflex-beweging. Ken schok die de schrijfster voortreffelijk heeft geobserveerd. Dan komt er iet s dal het best Mariamie l'liilips roman-talent demonstreer!: zij brengt midden in haar boek. op de plaats dei1 sterkste spanniim de uiteindelijke ont knooping, die noodzakelijk met verstilling samengaat. Kn in de/e ontladen en gezuiverde atmosfeer vervolgt zij weer het dag boek dat '/.elf ook de/e onderbreking aannemelijk maakt, en tegelijk de ont knooping verkl:i:i.r(. Door deze vondst heeft de schrijfster de geheel.atmosfeer van ha-ir boek opgehaald en het opL'eschroeïd-literaire bes;!n goedgemaakt. De tweede helft is kalm. sober, precies uvworden. De juffrouw doet haar Werk. wordt ziek. pi-;i.-i.t nou' een keer over doodgewone d il] Heil 11!'-t de dokt er. si erft in d" stilte van ongeschreven woorden. Hel is een van de weinige keeivn dat ik een dergelijk onderwerp zonder wa.nsniaa.k en op een persoonlijke wijze in on/e letteren iiehandi-Id zng. Nu ben ik benieuwd naar het volgende boek van Ni KUNSTHANDEL W. H. HOFSTEE DEELMAN Vondelstraat 10 Amsterdam G. HORDIJK 26 APRIL TOT 10 MEI Marianne Philips, dat ik ni"t meer een hall' j; u t r onopeiigesneden zal laten ..omdat Hven verst and IL-, nieiisch zijn tijd aan papieren erotiek vr-doei." ..De \\onderbaie (ieiiezing" uvnas mij van wan hoop in onze romanei.' re*. DEN HAAG AMSTERDAM ROTTERDAM AXMINSTER TAPIJTEN 70 BREED PER METER NIEUWSTE DESSINS