DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 MEI 1930 Nó. 2763 DER HELST SIGAREN 'B BIGABBW » BEI BESOHAAFDB VERPAKKING BIOSCOPY door L. J. Jordaan sn Hollandsche Speel-film " Zeemansvrouwen" van Henk Klelnman .'T EDERE greep naar de oorspronkelijke HolJ. landsche speelfilm heeft aanspraak op onze belangstelling en tot op zekere hoogte, a priori, ?w» onze sympathie. Wij dienen niet te vergeten, 4at onze nationale jonge kino-kunst het terrein der , op een esakele uitzondering na, heeft verjpaeden van haar standpunt uit, terecht. Ik heb Ihter vroeger reeds uitvoerig betoogd, hoezeer door opvatting van Ivens en zjjn school het r veilwerd geaccentueerd en een felle reactie ingezet tegen het ge-Knier en ge-Bouwmeester van het "ouderwetsche gefotografeerde theater. Daarbij it erkend, dat in deze on- of liever, a-drama productie een zuiverheid van styl en een it.yan visueele emotie'werd uitgedrukt, waarbij de vjfoegere resultaten van Nederlandsche cinematografische werkzaamheid eenvoudig niet verge? leken kunnen worden. ijl- Het dient echter evenzeer erkend, dat de enkele 'gelegenheid, die door onze jonge cineasten werd Aangegrepen om een gooi naar de speelf m-grand' «tyle te doen, een nuttige les bevatte. En wel deze, dat het gemakkelijker is het gevaarlijke terrein "van. de speelfilm te vermijden, daa het te culti\Teeren. Met alle waardeering voor den zuiveren opzet en artistieke tendenz van Branding" moest instateerd worden, dat het opwekken der «panningen van een dramatisch conflict en het uitbeelden van menschelijke emoties, eigenschappen Vereischen, welke onze jonge kunstenaars nog niet 4e hunne mochten noemen. Dat de speelfilm een gevaarlijk object is door de aanstekelijke nabijheid van het theater en den roman, behoeft wel geen betoog. Zij vereischt van <len centralen leider een universaliteit, die zich in land stellig nog niet heeft geopenbaard. Het ift een Ivens, die zijn eigen stijl heeft gevonden, ajet te deren, dat daardoor onze Hollandsche kinounst tot nu toe aan een zekere eenzijdigheid maar een feit is het. Zoo dient men dan een experiment, dat zich het gevaarlijke onderwerp van de speelfilm waagt, aandachtig en belangstellend te beschouDren trachten te waardeeren, wat er in geslaagd ?«f goed-bedoeld is en de fouten als ernstige waar?'«chuwingen naar voren brengen. * * * Zeemansvrouwen" nu doet laten we het jf**naar dadelijk erkennen een kras beroep op onze : toegeeflijkheid. Het is het goedkoope volks-meloI xlrama in al zijn kracht een conventioneel con flict van sprekende en bewegende gemeenplaatsen. De eeuwige brave zeeman, de booze souteneur, de , vervolgde vrouwelijke onschuld het zijn alte elementen, die zeer zér zwaar te versiïuwen zijn. Wij hebben deze Justus van Maurik'; dramatiek echter op den koop toe te nemen waar ?gouden wij ook in eens een behoorlijk scenarioijver vandaan moeten halen? Wat ons interesseert is dit: in hoeverre geeft de i-Cealisatie van dit dramatisch gegeven, zoo primitief Als het zijn moge, blijk van een levende cinegra. fische uitbeelding? In hoeverre is de compositeur : «r in geslaagd zijn figuren, ondanks hun papieren opzet, door eigen bezielend fluidum te doen leven ? Zn hoeverre weet hij ons door rhythme en plastiek i, «BNBBAAJL AGENTEN VOOB AMATBUB-BINO-VITBITBTINCt FOTO-SCHAAP & Co. ? PUI 8 AHSTBBDAH Gandhi en het Zout-monopolie ,De Groene Amsterdammer" van 12 April "The Hterary Digest" van 3 Mei een gansch eigen ontroering te schenken, welke de onwaarschijnlijkheid van het scenario doet ver geten? Met andere woorden: is het den man gelukt door de wondere eigenschappen van een autonomen, oorspronkelijken uitdrukkingsvorm tot een aan vaardbaar en belangwekkend resultaat te komen? De heer Kleinman heeft ons in dit werk als filmkunstenaar niet kunnen overtuigen. Hij noemt zich, bewust of uit sleur filmregisseur" en toont zich volledig en van ganscher harte als zoodanig. Hij construeert situaties en expressies dirigeert zijn sujetten in een bepaalde onderlinge ver houding dwingt ze tot een bepaalde (conventioneele) plastiek en.... fotografeert. De cineast begint precies aan het tegenovergestelde eind van den draad. In zijn nerveuze vingers trilt de camera, als het gevoelige, dankbare, instrument, waarmee hij de beweging en de ontroering in de vlucht weet te vangen, zooals hij het verglijdend licht van een zonnestraal en het wuiven der boomtoppen weet vast te houden. Uit al die fragmenten van trillend, argeloos leven een glimlach, een gebaar, een voorwerp, een landschap componeert hij met de intuïtie van den kunstenaar een eigen ontroering zijn ontroering. * * * Men zal mij tegenwerpen, dat Kleinman gebruik heeft gemaakt van typische camera-effecten zij zijn helaas nergens gemotiveerd. De simultaanopnamen bijv. bij de duizeling der uitgeputte vrouw zijn volkomen onverklaarbaar en niet ter zake dienend. Het werk lijdt bovendien, in zijn geheel, aan een geprononceerde nuchterheid ondanks het opgelegde gevoel" der sujetten. Om een voorbeeld te noemen. Na een lang durige gevangenschap wordt een der personnages op vrije voeten gesteld een eenvoudig en dank baar gegeven, waarin de cineast zich, los van het banale historietje, demonstreeren kan. Men denke slechts aan de ontsnapping van Bataloff in Pudowkin's Moeder". Door een wilde orgie van bonte, schaterende beelden, met als sombere, contrapuntische ondertoon: het cel-motief, wordt de suggestie van het begrip vrijheid" tot een gran dioze ontroering opgezweept. De heer Kleinman geeft in een simpel long-shot een gevangenisdeur, die opengaat en een man, die naar buiten treedt, zich uitrekkend ik laat de vulgariteit nu nog daar van de kushandjes in de richting der celramen. Volgt de titel: Vrij!" Dit is alles. Men gevoelt hoe hier de nuchterheid een zakelijkheid van het gemengd bericht nergens overschreden wordt. Aan de hand van dit eenvoudig voorbeeld laat zich de heele opvatting der film analyseeren. Alle gebeuren, alle mouvement, geestelijk zoowel als materieel, wordt vooraf pas klaar gemaakt en in scène gezet, d.w.z. medegedeeld. Ook de meest sentimenteele fragmenten. Want de fotografie van een weemoedig kijkende vrouw wordt aldus evenzeer een mededeeling, ontbloot van alle persoonlijke emotie, als het gevangenis fragment. Ik wil er nog eens nadrukkelijk op wijzen, dat deze opmerkingen gemaakt worden onafhankelijk van het Stoel-en-Spree-geval. Ik heb eerlijk en met grooten ijver gezocht naar cinegrafische accenter, LINCOLN de meest volmaakte wagen JAN LIMBAGH- Haarlem zonder ze nochtans te kunnen ontdekken. Wat valt er in deze film te waardeeren? Zoo men wil de durf, om dit onderdeel der cinegrafische kunst ook in Nederland aan te pakken. Verder een onmiskenbaren vooruitgang in beschaving en geniet baarheid, ondanks het funeste scenario. Vergeleken met een Cirque Hollandais" zijn hier de grand guignol-effecten en boezemjaag-scenes met prij zenswaardige soberheid vermeden. De typeering is niet kwaad vooral Harry Boda, dien ik alleen als suikeren operette-tenor kende, valt mee. Aan geplakte baarden en carnavals-costumeering zijn eveneens achterwege gebleven. Het valt dan ook te betreuren, dat de organisator als rechtgeaard filmregisseur" zijn artistiek heil vóór de camera lens heeft gezocht. De plaats van den cineast is achter het toestel! Peilloos Zij wierpen 't peillood in de zee en, zie ! Zij vonden Geen grond; het water was te dii.p, het lood te licht. Zij voeren over alle waat'ren heen te gronden De wereldzee: geen bodem en toch land in zicht. En er was angst in menig sterk en strak gezicht; Er was een trek ineens zoo zacht om strenge monden, En plots'ling viel het op hoe ze allen stil en dicht Daar bij elkander aan de lage reeling stonden. Zoo gaat het ook met ons: der zielen diepten peilend, Staan we eensklaps voor een afgrond, die geen bodem (heeft; Wij voelen angst voor eigen ziel en schuw wég-ijlend Verbazen we ons, dat zooveel ook in ons nog leeft, Dat wij niet kennen, hoe ons leven is wég-zeilend Over de diepten, waar 't al peilende voor beeft! JAN J. ZELDENTHUIS CADILLAC Het feit, dat de Cadillac dikwijls voor veel duurder wordt gehouden, dan ze in werkelijkheid is, pleit wel zeer sterk voor de hooge plaats,die de CADILLAC in de algemeene achting inneemt K. LANDEWEER UTRECHT AMSTERDAM Biltstraat 74 ~ Stadhouderskade 93-94