DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 MEI 1930 No. 2765SCHRIJVER EN RECLAME door Gorn. Veth l ENIGEN tijd geleden wendde de reclame< af deeling van het Londensche Warenhuis * jJBtoBrod's" zich tot de schrijvers Amold Bennett, * TEL Q. Wells en bij B. Shaw, met het verzoek ad verartikelen voor deze firma te willen leveren. mogen aannemen, dat dit verzoek vergezeld S "Werd van de aanbieding van een niet te versmaden honorarium. Alle drie weigerden. Amold Bennett was de minst principieele. Hij Vreesde zijn naam als schrijver schade te doen, en Wenschte geen baanbreker voor dit genre te zijn. H. G. Wells, wiens verleden (men denke aan zijn ongezouten critiek op zulke groote ondernemingen, l».v. in The Wife of Sir Isaao Haiman") hem in dezen ongewone verplichtingen oplegt, sprak een voor hem wel zeer kltmmend argument uit, toen hij voor zijn werk elke andere betaling afwees dan 4ifi, (onmiddellijk of middellijk) door zijn lezers. Shaw, minder zachtmoedig dan de beide anderen, had dadelijk een krasse vergelijking gereed, waarin ';hjj niet zonder edelmoedigheid van gebaar, de roeping'van Wells, zijn confrater, gelijk stelde met die van een geestelijke, als men bij Mr. Wells met zulk «en voorstel kan aankomen, kan men met evenveel " recht den Aartsbisschop vau Canterbury een flinke ^looi toestoppen, ten einde hem in zijn eerstvolgende f! preek op een bepaald merk zeep of schoenen te doen zinspelen". Hij noemde dergelijk werk voor -een schrijver: een zonde tegen den heiligen geest". Dat Harrod's deze antwoorden afdrukte met de ' portretten van de schrijvers, en zóó er toch nog een -soort reclame uitsloeg, geeft te denken. Reclame '-is publiciteit, publiciteit is: genoemd worden, hoe 4*n ook, en ha dit opzicht is deze openbaarmaking . handig en misschien doeltreffend; of ze van kiesjkeurigen smaak of zelfs volkomen goede trouw ge tuigt, mogen we daar laten. Het geval wordt daardoor tot een soort waarschuwingsbord voor dit terrein, waarin voetvangers en klemmen liggen. Men ziet, in verband met het ongetwijfeld actu, eele onderwerp: mag een schrijver zijn werk in L4ienst van reclame-doeleinden stellen?" dikwijls .; het argument gebruiken, dat teekenaars dit reeds hebben gedaan, en dat niemand daarin ooit l"Kba te laken heeft gevonden. De vergelijking be£*" wijst, hoezeer in onzen tijd het gevoel voor zekere f Rauwelijks onder woorden te brengen nuances i-efslijt. Inderdaad heeft niemand er ooit over ge"vdacht, het Chéret, Toorop of Raemaakers kwalijk l Jfce nemen als zij in affiche of geteekende advertentie ? een artikel hielpen aanprijzen voor een bepaalde . Wie echter de kunst van schilder of teekehier maar klakkeloos en met een groot en schijnend woord gelijkstelt aan die van den Inschrijver, ziet n van die nuances voorbij, die misf",Schien wel ontstaat uit een zeer diepliggend, zeer ? -essentieel verschil, in het wezen dier kunsten. De "kunst van den fijnschilder, voortkomend uit en ? *ltijd nog in de verte verwant aan die van den huisv schilder of decorateur, is beeldend en versierend en Jïet altijd, in elke uiting, een persoonlijk getuigenis. " Henig. schilder heeft, ook in oude tijden, uit lieffhebberij of tegen den wederdienst van maal of f~ drank, een uithangbord voor een herberg gemaakt. t Zelden zal hij zulk een werk hebben gesigneerd, en pv; wie het als het zijne herkend heeft, zal hoogstens '?" getroffen zijn door zijn opvatting bij die ongewone taak, nauwelijks door zijn aanbeveling als zoodanig. Indien nu echter een schrijver van naam, met |r name, anders dan misschien in een schertsend kort rijmpje, een aanbeveling van die zelfde herberg zou hebben opgesteld, zou dit geschrift al veel meer gelijken op een recommandatie-brief, een getuigl, schrift, voor de juistheid waarvan de steller borg k- staat. Dit is wellicht het essentieele: een geschrift 'f. «taat veel nader aaa. een boodschap van mensch tot VAM HELLES ? TABAK IS mensch, hier een brevet, op goede gronden uitge reikt, een waarborg. Ik voor mij houd staande, dat wie deze dingen, ook in de uiterste consequenties gelijk stelt, dat fijne gevoel voor nuance heeft verloren, dat den werkelijk beschaafde verbiedt allerlei toch uit het hart en den gemeenschapszin voortkomende goede manieren te verwaarloozen. De teekenaar van een affiche treedt op als illu strator, men zal van hem evenmin een volkomen hartgrondige instemming met de strekking van zijn werk kunnen verlangen, als bijvoorbeeld van. een acteur sympathie voor elk woord van zijn rol. Is het bovendien niet duidelijk, dat het verband tusschen persoon en onderwerp bij de beeldende kunst veel losser is dan bij de schrijfkunst? De teekenaar kan inspiratie putten, louter uit ,het uiterlijk aanzien van een voorwerp, waarvan het wezen en het doel hem volkomen onverschillig laten. Hij kan, in lijn, in kleur, iets bezienswaardigs maken uit schier elk motief. De caricaturist kan een geestige, zooal wellicht geen overtuigende, spotpient maken op een geval, dat hem persoon lijk niet interesseert. Maar de fraaiste stijl kan een geschrift niet boeiend maken, wanneer het onder werp alle ontroering uitsluit. Ik gebruik met op zet het woord ,. fraai", omdat van werkelijke schoonheid hier zelfs geen sprake kan zijn. In de 17de en 18de eeuw hebben begaafde, en soms zelfs groote auteurs pamfletten geschreven (in opdracht en tegen betaling) vóór en tegen po litieke personen, vóór en tegen wetten, vóór en tegen partijen in een proces De drijfveer was in bijna alle gevallen arnroede, soms volstrekte ont bering. Wij houden het hun niet na, maar be schouwen zulke geschriften als te liggen aan den zelfkant van hun oeuvre en liefst te vergeten. Evenmin laken wij hen. die in dezen voor kunste naar en intellectueel zoo moeilijke tijden schrijven vóór likeur en tegen limonade (die ik persoonlijk ook niet lust) of zelfs (want daarop komt het in de praktijk neer) vóór Driessen en tegen Blooker, vóór Brenninkmeyer en tegen Peek en Cloppenburg ! Laat het in vredesnaam gebeuren, maal laat men er, in naam van dienzelfden vrede, zich niet heilig, dierbaar of voornaam-aesthetisch bij aanstellen, en niet het ros Principe bij bestijger, maar op zijn plaa,ts blijven, die laag bij den grond is ! Want wél zijn de gezichten, die wij op dezen weg tegenkomen, zeer gewichtig, wél zijn de hou dingen imposant, wél hooreii wij met gepast ontzag de woorden geest des tijds, maatschappelijke functie der kunst", maar het is ons, bij alle Muzen en bij alle Menschelijkheid, onmogelijk aan. te nemen dat de producten uit drogisterijen en kruidenierswinkel kunnen inspireeren tot een lit teratuur gelijk die wordt ingegeven door de eeuwi ge hartstochten en de eeuwige ontroeringen, of dat bepaalde merken tandpoeder en automobiel als motieven gelijkwaardig zijn aan Liefde, Haat, Weemoed of Verrukking ! Ik spreek hier eerder een waarschuwing uit, dan dat ik een hier bestaand euvel bestrijd. Nog be paalt zich de litteraire advertentie ten onzent vooral tot algemeenheden: men schrijft over -de cigaret of een ander artikel, en geeft tot dusverre nog geen lyriek over de superioriteit van bepaalde merken. Doch ook dit zal gevraagd worden. En het zal misschien evenmin lang meer duren voor de ne firma tracht den advertentie-auteur door overbieden van de andere af te troggelen ! Dit is slechts n der verkwikkelijke consequenties van dit herstel der kunst in haar maatschappelijke functie. ... l * * * Er zijn meer kanten aan deze brandende kwestie, en n daarvan begrenst een andere, niet minder brandend: hot cadeau-stelsel. Hier is het gebied van den nijveren middenstand, die reeds een staatscommissie voor oplossing van het vraagstuk in het leven deed roepen, maar de niet minder nijvere letterkundige is er meer dan zijdelings bij betrokken. Boterhandelaars geven op vertoon van een aantal bons, zegge wekkers ten geschenke maar waar blijft met zijn wekkers, de klokkenhandelaar? Of liever, wat blijf t hij daarmee? Zitten. Sommige handelaars in witte goederen, sommige SCHAKEL HËILIGEWEG 11-17» AIMSTEQDAM Kleermakerij Bi) ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN warenhuizen of fabrikanten geven hun klanten prentenboeken, kinderboeken, tijdschriften cadeau,. en de uitgevers blijven met de hunne eveneens zitten. Ik weet niet, of de uurwerk-rerttoopem maatregelen hebben genomen, en bijvoorbeeld de uurwerkwa/cer.s hebben verzocht, gebeden en ge dreigd om slechts aai hen, erkende handelaars irt klokken, te leveren, en zelfs niet of de uitgevers e» boekhandelaars zich hebben gewend tot drukkers. binders en papierleveranciers, rnet een beroep op> hun idealisme, maar ik weet wél dat de letter kundigen meer dan n aanmaning hebben gekre gen om niet mee te doen. Sommige hunner zullen inderdaad een dergelijken ongeregelden, ofschoon. dan meer en meer gebruikelijken weg slechts iroode inslaan, maar ik zie niet in dat een beroep op huu. idea'.isme hier eenige kans, of eenig recht van.. slagen heeft. De tijd van het gildewezen is voorbij al behoefde alles daarom nog niet zoo overhoop» te liggen als het doet (het is volkomen in den. geest van den tijd dpjt men zijn wekker haalt in een boter- en kaaswinkel en zijn boek bij een poelier) en de uitgevers moeten onder elkaar uitmaken. wien zij als een der hunnen erkennen. Het ideëel belang van den kunstenaar kan zijn, dat zijn werk onder de monschen komt. en het zou veeleer wor den geschaad door" een te hoogen, voor te velen. onbereikbaren prijs, of dooreen slechte exploitatie die een deel der oplaag naar de zolders bant. dan.. door het cadeau-stelsel, hoeveel onreéels en hoe veel begoochelends daar ook somtijds aan kleeftDe schrijver heeft met drie dingen te maken: metzichzelf, zijn onderwerp en zijn lezer, met niet minder, en ook niet met meer. Is zijn geweten zui ver tegenover deze drie, dan is hij veilig voor elke verdenking van zijn idealisme, ook al zou, wat hij schrijft, reclame zijn of daarvoor dienst doen. Hotel Duin en Daal" - Bloemendaal Str. koud en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS LIFT Telefoon 22223 rentoonstellingen Deelman, Amsterdi-.ni.. Kvapil, Adr. Lubbers.. Kunsthandel Hofstee Werken van de Zarate, Tot l Juni. Kunstzaal Unger en van Mens, Rotterdam. Meesterwerken der Frarische en Hollandscheschilderkunst. Tot l Juni. Kuristhande Sena", den Haag. Schilderijen. en aquarellen door Herman Heuff. Tot l Juni. Kunsthandel N. Eisseiiloeffel. Amsterdam. Schil derijen, aquarellen, teekeningerr en lithografieen door Odillon Redon. Tot 5 Juni. Stedelijk Museum, Amsterdam. Tentoonstelling van naakt, door leden van ,,T)e Onafhankelijkeu" en Fransche en Belgische Surrealisten. Tot 10 Juni... Stedelijk Museum, Amsterdam. Beeldhouw werken en teekeningen door Au gust e Rodin-. Tot 12 Juni. Huize van Hasselt, Rotterdam. Beeldhouw werken Georg Koebe. Tot 6 Juni. Frans-die Grafiek.. Tot 12 Juni. Frans Buffa en Zoon, Amsterdam. Schilderijen van Corot, Cezanne, Degas, Millet en Renoir.. Tot 12 Juni. Kunstzaal Willcm Brok, Hilversum. Schilde rijen Miek Eckhard. Tut 18 Juni. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. o\3 eva G\B DEN HAAG 6>a <"°<fa AMSTERDAM - ARNHEM Internationale Transporten