DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 MEI 1930 No. 2765 Engelsche Boeken door Elisabeth de Roos Aldous Huxley. Do what you will. (Chatio tmd Windus 1929). Het is niet gemakkelijk om achter essentieele van Aldous Huxley's ijverschap te komen, waarvan de de hand liggende karakteristiecerebraliteit, en een zekere Idsche en satyrische schittering, lien toch op den duur niet > voornaamste eigenschappen zullen n. Do what you will" is zijn laatste , Jrandel essay's 1). Huxley is eenscherpyf, gecultiveerd auteur van inter^JUtionale belezenheid. Maar iets in zijn geest schijnt voortdurend te ontsnap, niet alleen aan den lezer, maar ook zijn eigea scherpzinnigheid. Deze laten een gevoel van teleur 1 achter, dat men zou willen rklaren. want blijkbaar werd er dan ^tusschen de regels dus een verwach_ gewekt, die tenslotte onvervuld ; bleef. Deze verwachting verwondert Huxley is vernuftig, helder, itig, innerlijk vrij, hij heeft dus goede geestesgesteldheid va^i essayist die niet aan formules ngt, maar voor ieder verschijnsel elke gedachte, die zijn aandacht neemt, een spiegelbeeld eft: zijn samenvatting, zijn orsnede, zijn perspectief, zijn essay rtom. Bovendien bezit hij een die een essayist tot een ajre persoonlijkheid maakt, (want lezen de litteraire es=ay niet om ; probleem dat behandeld wordt, : teaar om het extract dat de auteur volgens een scrupuleus individueel engesteld recept uit distilleert): gave om een theoretisch b3toog zij a verbeelding te herscheppen. 11 Huxley is vooral een causeur, die een van gedachten, lectuur en ?i reisherinneringen mengt, maar heeft toch ook de overtuiging van wie zijn "eigen waarheid aan de waarheden van anderen wil meten. Men wordt bekoord, bij het door lezen van dezen bundel, door wat de Veelzijdigheid der onderwerpen, een ele in het oog springende verge-Ijjking, of combinatie van idee en ' exempel, de keuze der titels, een boutade hier en daar, aan onbekrom pen en cosmopolitische ontvankelijkheid doen verwachten. Wij lezen de knappe beschrijving van het feest 1 van het Heilige Gelaat in de kerk van Santa Lucca, een dreigendbarbaarsch, primitief en sinister ver sierd Christusbeeld, onder wiens glaxen blik de oogen der aanbiddende inboorlingen een weinig nadenkend en ? onrustig worden. Zoo krijgt de ge woonste mensen een kans om zich duister een Pascal te voelen en «oo kondigt dit korte stukje de meest Uitvoerige es ;ay van den bundel aan: .jPascal." If the face of Providence ahould really and in truth be like the Holy Face, why, then then life "in eertainly no joke. Maar er is een remedie voor degenen, die Pascal niet zijn: buiten de duister fantastisch e kerk is een grotesk-fantastische itaJiaansche kermis wervelend aan den gang, het is wijd en chaotisch en vol instinctieve bewegelijkheid; een con trast, waarin de wijsheid van het leven zelf is voor wie niet uitsluitend de metaphysische afgronden wil zien. Nooit, schrijft Huxley in zijn scherp zinnige laatste essay, is de zaak tegen het leven, the case against life, zoo .bewonderenswaardig subtiel en dwin gend gevoerd als door Pascal. Huxley neemt de taak der verdediging op zich, een agressief pleidooi, waarvan de argumenten niet zonder opzettelijk heid gearrangeerd zijn. Men denkt veel aan Gide; hij attaqueert in naam van psychologische waarheden en de verscheidenheid van het leven: ,,I indulge my inconsistencies." 2) Een modernist is Huxley niet. Men verwondert zich over de hard nekkigheid waarmee onder de veel zijdigheid der onderwerpen twee the ma's steeds weer bovenkomen, Het eene is dat van de verscheidenheid van het leven. Waart m zou het polytheisme bijvoorbeeld niet even veel recht van bestaan hebben, hoeveel of hoe weinig recht dat dan ook is, als het monotheïsme? Alsof wij niet ,,officieel een atheist kunnen zijn, maar in een tropisch woud de aan wezigheid van duivels voelen; weten, met Browning's Pippa, wanneer een landschap, een mensch of een kunst werk ons ontroert, dat God's in his heaven and all's right with the world" (maar wee de onverbeterlijk starre natuuraanbidders a la Wordworth en de moderne ethiek, die hun natuurgevoel door een soort spiritueele goocheltruc uit een vacuüm te voor schijn verzinnen), en een oogenblik later, als de hemel en het noodlot onbarmhartig zijn, overtuigd van de kwaadaardige onpersoonlijkheid van een onverschillig heelal"! Het andere thema, dat tot boeiender variaties.en aantrekkelijke boutades aanleiding geeft, is dat vau het ongelijk der vergeestelijking". In naam van de kunst: hoe Tolstoy te vergeven, dat hij van de wereld der driften en ontroeringen waarin hij een genie was, afstand deed? Zooals Blake zei van Milton being of the devil's party without knowing it," wil Huxley den kunstenaar, en liever nog: volkomen bewust bij 's duivel's partij te hooren.3) Niets is echter minder romantisch dan Huxley's voorstelling van den duivel in dit geval, want hij ver moordt Baudelaire, den grooten dich ter, volgens hem, der hedendaagsche levenlooze verveling, om zijn beruchte Satanisme, dat Huxley in een al te eenzijdige en oppervlakkige beschou wing veel te veel au sérieux neemt, of in ieder geval psychologisch te ongecompliceerd opvat. Het is oen merkwaardige fout van deze essay's, dat Huxley, die al in oudere novellen, (uit de bundel Two or Three Graoes) met speelsche psychologische helder ziendheid de complicaties van opper vlakkige zielen ontpelde, te rationeel en simplistisch te werk gaat in zijn niet-satyrische, niet-luchthartige es say's. Dezelfde afkeer van geforceerde vergeestelijking in Francis and Gregory", St. Franciscus en Rasputin; en elders; voor Huxley heeft het starre spiritualisme der christelijke levensvera hting de verstandelijke mechanisatie meegebracht van onze Babbitt-cultuur. Hij houdt van de Grieken. De teleurstelling tenslotte, die deze bundel achterlaat, ligt in de n stijl, die licht en boeiend is, maar niet fascineerend. Soms is het causerie: hij schrijft dus voor gelijkgezinden? Maar soms doceert hij: richt hij zich dan werkelijk tot een publiek om het te overtuigen? Maar hij redeneert soms, en zet, zich herhalend, uiteen: om met zichzelf tot klaarheid te komen? Deze aarzeling in den stijl beteekent soms een gebrek, niet aan leesbaarLOV OOSTERBEEK DESKUNDIG Eft MODERNE HEUBILEERINC BEZOEKT DE In het voorseizoen tot 15 Juli zeer verminderd tarief ZANDVOORT: HOTEL D'ORANGB *D HOTEL DRIEHUIZEK" WIJK AAN ZEE: BADHOTEL «n ZEE-DEPENDANCE. Sea~Horse c/e allerbeste fenever M.P.POLLEN&ZOON ROTTERDAM STEUNZOLEN SYST. PROF. HOFFA/ NAAR MAAT FA J.A.MASSIMG coMM.vErm. O.Z.VOORBURGWAL 334 Amsterdam Vo HET BINNENGASTHUIS Nationaal Park. 3000 H.A. Bosch en heide landschappen. Te midden hiervan het unique gelegen HOTEL BEEKHUIZEN" Modern comfort. Autogarage. Telefoon 32713 VELP (Gld.) Geïll. prospectus op aanvrage. BLARICUM (Gooi), Pension 't Matthijssenhout" LARENSCH LANDHUIS. Modern Comfort. Voort. v.a. i 3.50. Prosp. op aanvr. Tet. 442. HUIZE KLIM-OP" RUST- EN HERSTELLINGSOORD HOOGTEZON AANWEZIG. PRIJS f 2.50 PER DAG. WASSENAAR CENTRALE VERWARMING I. TIMMERS, Ged. Verpl. TELEF.76125 HENORICHS BRAHOBIUSCHHAÏRIAU ALLEENVERKOOP DER APPARATEN EN INSTALLATIES KNOCK-OUT" (SYSTEEM BOUILLON FRERES) 's-Gravenhage - Van Hoeijlaan 15 TELEFOON: 71766 heid, maar aan diepte. Langs den weg van den aanval op eenzijdigheid, onoprechtheid en onnatuur komt Huxley tot het belijden van een gloeiende, voorkeurlooze levens-inten siteit. Maar zijn stijl blijft gelijkmatig van niet zeer sterke bewogenheid, en het verlangen naar intensiteit ligt meestal in, niet onder de woorden. Vandaar onze teleurgestelde ver wachting. Want men gelooft eerst aan een soort paradoxale belofte in dezen negatieven stijl van '/oo posi tieve beschouwingen: van een diepte die niet te zien komt. De titel van den bundel is naar William Blake: ,,Do what you will, this world's a f iel ion. And is made up of contradiction." 1) Enkele essay's uit dezen bundel verschenen in een luxe-uitgaajje: Holy Face. (La Fleuron 1929.) 2) Huxley's heelt' argumentatie trouwens tegen Pttscal's ideaal rem aan zich zelf gelijk blijvende persoonlijkheid vertoont, n in liet citeiren van Blake, en in het aanhalen ran de lor 11,ule: Bovarysme," de s'erkste overeenkomst mei een i-ansage orer psychologische consequentie in Gide's Uosloiersky." 3) Wordswortli in the Tronies.