DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 JUNI 1930 No. 2767 Roemeniëen zijn Koning door Dr. Jan Romein «^ naast, terugkeer, aan het einde der vorige week, van Oarol van Boemeniënaar zijn land en zijn vaa den troon, in plaats van, of veeleer zijn nog minderjarig zoontje Mihai, die daarop na den dood van zijn grootvader Ferdinand in 1927 20 Juli verheven was, is een gebe rteBÓB, waarvan de gevolgen in dit vroege stadium wél is waar nog niet zijn te overzien, doch naar welker beteekenis men niettemin wel een gissing kan wagen, wanneer men zich eenige rekenschap geeft van haar voorgeschiedenis, in verband met "? de politieke verhoudingen in het land zelf en die ?fan de Europeesche mogendheden, van welke men redelijkerwijs kan aannemen, dat die terugkeer en , troonsbestijging niet buiten hun wil en medeweten om is geschiedDe populaire.' voorstelling omtrent die voorge schiedenis, d. i. omtrent den afstand van zijn rechten op den troon, in het begin van 1926, is al» gewoonlijk, de meest romantische van de diverse lezingen, die daaromtrent in omloop zijn. ', l)e nieuwe koning leefde immers, sinds den herfst Y«Q 1825 in Italiësamen met een zekere mevrouw * IjUpescu, de gescheiden vrouw van een Roemeensch generaal, zonder intusschen nog zelf van zijn ; .-Wettige gade", prinses Helena van Griekenland, gescheiden, te zijn, een scheiding, die pas den gisten Juli van 1928 uitgesproken is. Steun vindt die opvatting in het feit, dat den De Kroonprins ninhedorstigen Oarol reeds eerder een dergelijk ongelukje" gepasseerd was: namelijk in Sept. vaQ het jaar 1918, toen hij, zonder verlof zijn garni zoen verlatend, naar Odessa gesneld was, om zich daar in den echt te verbinden niet een, laten we zeggen, schoone dochter eener oude Bojarenfamilie, die den aantrekkelijken naam droeg of draagt van Zizi Lambrino. 75 dagen streng arrest waren daar toen het gevolg van geweest. De beroemde of, wil men, beruchte koningin Maria is er toen in geslaagd, dat huwelijk ontbonden te krijgen en den kroonprins, naar meer dynastischen smaak, aan de zooevengenoemde Helena van Griekenland te verbinden, uit welk huwelijk dan koning Mihai geboren werd. Aan de vurige natuur van den tegenwoordigen koning Carol II (zijn oudoom, de voorganger van Ferdinand heette eveneens zoo) behoeven we dus niet te twijfelen, maar daarmee zijn toch de politieke gevolgen, die dit voor den man in kwestie gehad heeft, niet verklaard. Men kan veilig zeggen, dat zooal niet alle, dan toch de meeste kroonprinsen wat men noemt een los leventje plachten on plegen te lijden, zoolang als dat instituut bestaat, zonder dat het in de meeste gevallen zoo ernstig is opge nomen en er is, voorzoover ik zie, weinig reden om aan te nemen, dat men aan het Roe meensche hof extra-puriteinsch van richting is. .Veel waarschijnlijker is dan ook, dat, reeds in 1918, maar zeker in 192G aan Carol's uitsluiting politieke intrigues ten grondslag hebben gelegen, waarvan den juisten aard aan te geven voorloopig echter niet mogelijk is. Vast staat alleen, dat Carol het blijkbaar evenmin met zijn moeder als met den destijds almachtigen Bratianu kon vinden. De kennis van alle hofschandalen, hoe interes sant misschien ook en onmisbaar voor den toekomstigen romanschrijver, schijnt niet onontbeer lijk voor een begrip van de samenhangen, die tot zijn terugkeer en troonsbestijging hebben geleid. Sinds lang toch was het meeningsverschil in Roe meniëzelf omtrent de kwestie vóór of tegen Carol, d.w.z. tegen of vóór de koningin-moeder en den door haar geleiden regentschapsraad samengevallen met politieke tegenstelling en van ernstiger consekwentie, met name ten opzichte der te volgen buitenlandsche politiek van het land. Al vóór den dood n.l. van den ouden Bratianu, den leider der z.g. liberale, dat wil in Roemeniëzeggen, der groot grondbezitterspartij hij stierf den 24ste Nov. 1927 is de buitenlandsche politiek van Roemeni gaan weifelen tusschen Frankrijk, waar de oude Bratianu bij placht te zweren, en Italië, en van toen af deed zich dan ook in Roemeniëdezelfde scherpe tegenstelling tusschen Frankrijk en Itali gelden, waarover ik toevalligerwijze juist verleden week in dit blad het een an andere heb te berde gebracht. Met die, daar fundamenteel genoemde, tegen stelling, hangt nu vermoedelijk ook de terugkeer en troonsbestijging van Carol samen. Te bewijzen is zoo iets in dit stadium uitteraard niet, maar aanwijzingen ervoor zijn er toch wel. De toenemende invloed van Italiëblijkt het eerst duidelijk in 1926, toen Bratianu's ministerie voor dat van Averescu had plaatsgemaakt. Eind Mei sluit Roemeniëeen leening in Italiënaar klassieken trant; 200 millioen lire, emksiekoers 85, rente voet 8 %, terwijl bovendien de rente van de eerste twee jaar veiligheidshalve wordt ingehouden, waardoor de Roemeensche regeering maar 185 millioen in handen krijgt, waarvan zij er 175 moet besteden voor den aankoop van onderzeeërs, in Italiënatuurlijk. 16 Sept. volgt dan een formeel verdrag met Italië, ter bevestiging vanden vrede" wel te verstaan, waarbij Mussolini dan nog zoo slim is, een troef in handen te houden, die Frankrijk in 1920 al op tafel geworpen had: de erkenning n.l. van de rechten van Roemenie op het van Rusland afgenomen Bessarabië. De door hetzelfde ministerie met Frankrijk gevoerde onderhandelingen mis lukten echter. Van een soortgelijk verdrag als tusschen Frankrijk en Polen bestaat, wilde Averescu niet weten. Waar Averescu echter al te duidelijk naar een dictatuur streefde, kon hij zijn positie niet hand haven. 22 Juni van het jaar 1927 is de oude Bra tianu er weer, Fransch-gezind als altijd. Dan echter sterven de koning en Bratianu kort na elkaar en moet Frankrijk, dat een terugkeer der Italiaansche partij moet vreezen, naar nieuwe bondgenooten omzien. Het vindt er n in Carol, die natuurlijk bereid was, zijn troonsafstand ongedaan te maken, zoodra hem daartoe de kans geboden werd. Reeds 31 Juli 1027 kort na het overlijden van koning Ferdinand liet hij in de Matin." weten, dat hij tot zijn afstand gedwongen was door middelen en personen, waarover hij zich niet nader wenschte uit te laten, maar hij voegde ev aan toe dat hij nooit zou kunnen weigeren den wensen van zijn volk te gehoorzamen, als het hem riep.'' Zijn afgezant Manoilescu wordt bij zijn terugkeer van een bespreking met Carol 24 Oet. 1927 nog gevangen genomen maar toch weer vrij gesproken. 7 Dec. '27 herdacht hij zijn bereidheid in het Petit Journal". Begin Januari '28 stijgen dan zijn papieren nog meer. De reis van Titulesca, minister van buitenlandsche zaken, naar Rome verscherpt de binnenlandsche oppositie. Maniu en zijn boerenpartij houden 6 Mei het beroemde congres te Alba Julia (KarJsburg in Zevenburgen), waar 200.000 boeren het aftreden der regeering eischen. Carol bereidt formeel, van Londen, uit, een staatsgreep voor. 20.000 exemplaren van zijn manifest zullen vliegtuigen over de Roemeensche bevolking uitstorten; de Kngelsche regeering komt er evenwel achter, verhindert de verzending en wijst Carol het land uit. De binnenlandsche poli tieke crisis stijgt, de begrooting wijst een tekort Koning Carol van (i| milliard lei aan. 10 November eindelijk komt Maniu aan de regeeririg, het parlement wordt ontbonden, de nu althans ietwat vrije verkiezingen geven de regeering 348 mandaten en niets staat practisch den terugkeer van Carol meer in den weg dan het verzet van de koningin-moeder en een gedeelte der liberale partij. De geschiedenis van den terugkeer en de troonsbestijging zelf kent men; de voorgeschiedenis, die ik hier kort heb trachten ta schetsen, schijnt er op te wijzen, dat we in Carol een pion der buitenlandsche politiek van Frankrijk mogen zien. waarop bovendien ook de steun van den franschgezinden I'rof. Jorga wijst die een belangrijke rol in die voorgeschiedenis schijnt te hebben gespeeld, alsmede het toch in dit verband niet onbeteekende feit, dat een Fransche vlieger hem in Boekarest gebracht heeft. Briand heeft blijkbaar, in afwachting van het ant woord der mogendheden op zijn nieuwe plan, veilig heidshalve; nog maar de oude wegen bewajideld - hetgeen te verwachten was. Hotel Duin en Daal" - Bloemeodaal Str. koud en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS LIFT - Telefoon 22223 Vertalingen Kijpende J e w/d (Xachte eines Alten door Heinz Liepmann. IN'ed. T. M., Amsterdam. De Groene l'apat/aui (Le Perroquet velt) door Princesse Bibesco, uit het Fraiisch vertaald door Oarla Simons, -Xed. L". M. Het Duizetidjariye Jtijk (The Millennium), et-n blijspel in het jaar 2000, door l'pton Sinclair, vert. door Win. J. Woltman, Neder!. T. M. Edgar Wallaw, Millioe-nen foor 't grijpen (TIn; Admirable Carfew), Nederl. I". M. De Zwerf nier (Fund vogel) dooi1 Ifanris Hein/. Ewers. Geautoriseerde veil. dcor Wim Klooster boer, Nederl. U. M. Kon. Menbeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. M »? ~ DEN HAAG »?»*?« AMSTERDAM - ARNHEM Verhuizingen per Auto-Trein