DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 JUNI 1930 No. 2768 Tikblaadjes door Dr. R. Feenstra Gisting in Spanje GIST is leven ? adverteert de kwakzalver. En de bioloog kan net hem nazeggen; of heeft het hem £1 ^66rgezegd. Gisting in de geesten, is.... geesjk leven. JK Wanneer wij uit Spanje telkens be richtjes lezen over studentenrelletjes, over groote meetings en groote redes; hetzij van Unamuno, hetzij van Prieto over een staatscrisis en politieke renaissance; dan beteekent dit niet anders, dan dat Spanje léft. Jaren, misschien eeuwen was het er den dood .ifc de pot. Spanje leefde; maar het vegeteerde of sliep eer voor zich zelf, in zich zelf en zijn vroegere grootheid verzonken. Nu zoekt Spanje weer de ,' wereld, Europa, het Westen; een plaats vooraan in den opmarsch naar een stoffelijk en ethisch betere wereldJiuuihouding. En het zoekt daarvoor allereerst een loswurmen uit zijn eigen politieke staatscrisis. ? , * Sinds vele jaren spreekt men in Spanje over het bestaan van zulk een staatscrisis. De greep naar de macht van generaal Primo de Rivera in Sept. 'É3 was daar geenszins het begin, noch het eind van. * Imm3rs die was weer een gevolg van liet mislukken, althans het niet slagen «Ier Marokko veldtochten. Velen beweren dat het begin van de fitaaüscrisis reeds samenviel met den , ojariog tegen Amerika, op het eind der vorige 'eeuw; 'om de restantjes van het groote koloniaal bezit. Er zijn nog verdere aohteruitkijters, die zeggen, dat een volle eeuw fcu gevecht om den troon; ?van mierelen om aan een behoorlijke grondwet te komen; van afbakening tegenover de heerschappij der Kerk, den Staat reeds hadden uitgeput. Maar was deze al niet ongaaf, toen Napoleon met zijn stoot kwam en de ? fa7ade" in elkaar plofte? Of waren ook de eeuwen daarvoor reeds niet geteekend door een normaal gezond Staatsleven? Was Spanje er "wellicht te vlug gekomen, door de vereeniging der beide koninkrijken Castiliëen Aragon het huwelijk van Isabella en Ferdinand; door het suc ces tegen de Mooren; en den plotselingen opzwaai van kleine macht tot 1 leiddinggevende in de wereldpolitiek. Ging het al niet den verkeerden kant uit onder Carlo Quinto; omdat Habsburg belangen had te verdedigen in Italië, in Duitschland en overal; en omdat het Spaansche belang toen lag in Amerika. Omdat niet alle volkskracht op het nationaal hoogste doel geconcentreerd kon worden? Is niet reeds de Spaansche staats crisis, die in deze eeuw hare oplossing zal vinden, begonnen, toen Spaansche ridders op Saksische slagvelden dood bloedden; en in het binnenland door Joden en kettervervolgingen de gist uit het volksleven werd weggenomen; en in het vuur verdelgd. Op zoo'n radicale manier de Jo den vooral dat men heden ten dage onder de antiquairs en scharrelkooplieden van Toledo en Madrid nog met moeite een zoon van het oude volk zal ontdekken. * * * Spanje was het katholieke" ko ninkrijk. Dat wil zeggen, dat zijn heele geestelijke en cultureele ontwikkeling zich voltrok in de schaduw van Rome. Of nog beter en duidelijker: in de schaduw van Toledo, dat in vele dingen een anderen uitleg der kerkelijke normen heeft gegeven, dan Rome zelf. Immers Rome zoekt expansie en moet een wijden blik en een wijde netspanning hebben. Toledo wilde behouden; in Toledo werd de inquisitie geboren. Deze Inquisitie heeft, historisch en staatkundig nabeschouwd, de geeste lijke eenheid van het land door zeer gevaa-lijke tijden heen, weten te be houden. Maar dit afzijdig blijven van eruptieve geestelijke omwentelings processen der menschheid sleepte ook de kiem der lethargie in de Spaan sche staatsburger-psyche binnen. Daarbij is de Spanjaard van huis uit individualist. En zoo was de politieke ontwikkelingslijn vanzelf gegeven.Veel kleine partijen; veel kleine vaandeltjes; veel vaandel-overdrachten; veel gepruts. En trots het geweldige Cortes-momunent, geen even zoo grandiozen parlementairen zin". De po litiek op zijn smalst; kleine interessen; kleine ruilhandeltjes. Niets te zeer van zijn plaats. * * * De dictatuur van Primo bracht hierin geen verandering. De dictator was van oordeel, dat de politiek niet noodig was voor een land; alleen een goed en krachtig bestuur was noodigHij dacht te zeer aan de kleine po litiek, die hij gezien had. Hij dacht niet aan de groote politiek, die een evenwicht, soms een worsteling is, van geestelijke volkskrachten die aan het regeeren groot perspectief kan verleenen; en ethische waarde. En zoo de kleine politiek als een mormeltje in den hoek trappend; en groote werken ondernemend, den on derwijzer tot staatsambtenaar ver heffend, scholen bouwend, heeft Pri mo onbewust deze groote politiek, die getestelijke staatkundig leven" beteekent, de hand gereikt. * * * Want: reeds onder zijn bestuur is een nieuwe generatie opgewassen. Een jeugd, waarvan trots, of juist door de dictatuur, de besten in hot buitenland hun politieke scholing in een hoogere opvatting hebben voltrokken. Het is natuurlijk, dat deze jeugd net als iede re jeugd in hoofdzaak revolutionnair voelt, vooral in geestelijken zin. Vele boeien zullen moeten worden doorgevijld. De vrouw moet uit den greep der kerk; het gezin uit die der huistucht en devotie verlost worden. Una muno is niet de leider van deze jeugd. Men luistert graag naar hem, omdat hij zoo verschrikkelijk knap is en toch zoo geweldig ongehoorzaam, om niet te zeggen onbehoorlijk kan wezen. En het is een privilege van de jeugd, dat zij met de ongehoorzaamheid dweept. Toch voelen de studentenmassa's, dat uit hun eigen midden, uit hun jongere docenten geschiktere, meer waardevolle krachten opgroeien. Man nen die onder de dictatuur hebben kunnen bewijzen, dat zij karakter hadden. Daarnaast zijn er natuurlijk journalisten, advocaten; roode self made mannen uit het Volkshuis-milieu. Ook Indelecio Prieto, die als zetter begon en tegenwoordig hoofdredac teur-directeur van de te Bilbao ver schijnende El Liberal is, heeft korte lings in een Ateneo-rede te Madrid forsche nieuwe lijnen van groote poli tiek getrokken. En het verheffende is, dat nu ook onder de Royalisten een politiek van hooger plan, met intellectueele en ethische lading gezocht wordt; met sociale bedoelingen. Het Viva el rey" acht men niet meer voldoende. LOV OOSTERBEEK \WONINGINKICHTINGEN\ BETIMMERINGEN BEZOEKT DE Hollandsclie Badplaatsen In het voorseizoen tot 15 Juli zeer verminderd tarief ZANDVOORT: HOTEL D'ORANGE tn HOTEL DRIEHUIZE1" WIJK AAN ZEE: BADHOTEL «n ZEE-DEPENDANCE. SearHorse de allerbeste Mouiwijn Jenever M.P.POLLEN O- ZOON ROTTERDAM STEUNZOLEH SÏST. PROF. HOFFA/ HAAR MAAT FA J.A.MASSING COMM.VEMTI O.Z.VOORBURCWAL 334 Amsterdam Vo HET BINNENGASTHUIS Door Kwaliteit ? het fPereldmerk Bewaar Uw Schoonheid, die heerlijke gave der natuur, met bijzondere zorg. Uw gratie zal tot den rijksten bloei ge raken en Uw blijvend bezit worden, wanneer Gij ze ver zorgt met de kostelijke "4711", deze edele en echte Eau de Cologne, en de andere "4711"producten, die steeds bewezen hebben den hoogsten graad van deugdelijkheid te bezitten. "4711" ZeeH. Matt-Creme. Cold Cream, Poeder, Shampoo. 't andmiddclen, enz. 'Eau de 'ologne VICTOFMA-WATER Heeft gunstigen 5S ? invloed OBERIAHHSTKIM op de spijs vertering Staat het er al zoo beroerd mee, als Henry Barde deze week in l'Oeuvre schreef : L'armée et les prêtres, qui commandaient, hier, hésitent, se demandent quels maitres ils seront obligés de servir demain. Of staat het zoo beroerd met den Koning als Jordaan hem toekende in de karos met de gebroken ruiten? Al het moderne denken en willen in Spanje is primair nationaal om niet te zeggen nationalistisch. Men moet zien hoe in Madrid de massa de vaan dels groet ! Spanje wil een nationale renaissance. Carlo Quinto en Felipe II hebben hun Spanje buiten den Europeeschen cri sis van hun tijd weten te houden. Daardoor is der staatsburgerlijke vor ming van den Spanjaard geweld aan gedaan. Nu een nieuw Europa gaat groeien, wil men dat in snel tempo rechtzetten. De Koning zegt: ik wil de orde. Dat is een mooi woord; omdat allen Spanje" willen; en den vooruit gang". Hij zit niet in de ouderwetsche staatskaros; maar in eeti modernen auto, waar van het heele organisme leeft en beeft. Slaagt hij er in de debrayage van de groote politiek" langzaam op te laten komen en zal eenmaal al deze kracht Spanje voort drijven op den weg van Europa en de menschheid dan zal hij zijn tijd en zijn volk gediend hebbon. En ofschoon niet altijd de verdienste naar waarde wordt beloond: het moet op zichzelf sportieve regeerders voldoening schen ken: een jonge on verbruikte kracht te voelen.... pakken in het mechanisme van wereldpolitieken vooruitgang. Ir* i.'