DE GROEN E AMSTERDAMMER VAN 5 JULI 7930 Toegepaste kunst DOOR Otto van Tussenbroek BIJ het -werk van wijlen M. Clement HET ontwerpen van reclame-uit gaven, het teekenen van aanplaken winkelbiljetten, uitstallings-kaarten, ypuwbrieven e. d. is de laatste jaren (in evenzeer sterke mate als de macht en invloed der alles overheerschende Reclame) een on misbaar hulpmiddel gebleken ter bevordering van den handel en dit bood aan tal van voor dit soort arbeid met talent begaafden ten volle gelegenheid zich dienstbaar te maken in een zoeken naar nieuwe uitdrukkings-middelen, naar nieuwe mogelijkheden en nieuwe, door oor spronkelijkheid opvallende, samen stellingen van lijn en kleur waartoe tevens grootelijks de opmerkelijke groei der reproductietechniek mede werkte. Voorzeker heeft de kunstenaar die op dit terrein der toegepaste kunst arbeidt geen gemakkelijke taak.. Veelal wordt immers door den man van zaken" als opdracht gever uit het oog verloren dat hetgeen hij zeer doeltreffend acht, uit aesthetisch oogmerk volkomen verwerpelijk kan zijn. Hij begaat daarbij dikwijls de cardinale fout den kunstenaar, wiens medewerking hij inroept, te weinig vrij te laten. Deze laatste is nu eenmaal geen dictatophone, geen instrument hetwelk mechanisch op neemt en weergeeft; zijn ziel is nu eenmaal niet gelijk aan de gevoelige was-rol waarop gegrift wordt al het geen de koopman of fabrikant ter aankondiging en aanprijzing van eigen koop- of fabriekswaar wenscht wereld kundig te maken. Wat wél kan is dat de opdrachtgever klaar en onomwonden uiteenzet wat hij van den kunstenaar verlangt en dat de ontwerper, zich instellend op deze wenschen en eischen, zonder aan zijn kunstenaarschap geweld aan te doen, zich daarbij aanpast. Tien tegen n dat aldus de man-vanzaken en de kunstenaar, (in zuiversten aard tegenvoeters al ware het slechts omdat de n altijd aan geld moet denken wil zijne onderneming bloeien en de ander zoo min mogelijk daarvoor aandacht dient te hebben wil zijn werk zuiver blijven, vrij van den bijna steeds funesten invloed van het aardsche slijk") tien tegen n, zeide ik, dat aldus de man-vanzaken en de kunstenaar elkander zullen ontmoeten en aanvullen waar door de kans van slagen groot is. Hoe vaak ook is het in de practijk niet voorgekomen dat de kunstenaar daarenboven den koopman vondsten aan de hand deed, aldus door vinding rijkheid, bijdragend tot het commer cieel succes. Doch beginselvastheid is mede een der sterkst voor de hand liggende eischen. De opdrachtgever weet dan wat hij aan zijn ontwerper heeft en misverstand wordt aldus voor komen. Een der kunstenaren die door zijn werk mocht toonen dat hij, zonder concessies te doen aan eigen inzichten. dienstbaar vermocht te zijn, zoodanig dat juist de meest persoonlijke eigen schappen van zijn merkwaardig talent konden worden benut was de Eindhovenaar M. Clement, geboren 25 October 1905, gestorven op 20 Juli 1929 dus op ruim drie en twintig jarigen, leeftijd. Hij was door zijne gaven en door het feit dat hij in de der stad Philips-fabrieken woonde als het ware voorbestemd om bij deze zoozeer omvangrijke en machtige industrie werk te zoeken. Dit gebeurde dan ook toen hij, 17 jaar oud, van de H. B. S. kwam (waar hij geen andere opleiding voor handteekenen dan de reglementaire had genoten) en eenige schetsen kon overleggen die hij in zijn vrijen tijd buiten had gemaakt. De heer Kalff, leider van het reclame bureau der Philips-fabrieken heeft hem toen onder zijn persoonlijke hoede genomen. Ik ben er van overtuigd" zoo schreef de heer Kalff mij, dat hij een zeer bijzonder talent bezat en dat hij bij een langer leven zeker tot groote dingen in staat was geweest". . . . Juist doordat van meet af aan men zijn aandacht vestigde op het feit dat de teekeningen, voor reclame bestemd, zoo moesten zijn dat deze gemakkelijk te reproduceeren waren, is bij Clement eene voorliefde merkbaar voor zuivere lijnen en eenvoudige, vlakke kleuren. Wat echter het merk waardigste kenmerk van al zijn werk uitmaakt is de karakteristieke kijk, de oorspronkelijke visie Verrassingen Teekening voor de Groene Amsterdammer" door B. van Vlijmen Wanneer de New Yorksche kleermakers de pakken voor de Oceaan-vliegers op de gis" zouden hebben gemaakt op de dingen welke hij teekent naast eene heel eigenaardige, ik zou haast zeggen brooze" kleur. Want niet waar: hoe goed is de bouw van het prijscourant omslag met de mans-figuur bij een radiotoestel en luidspreker, maar vooral: er is iets dat de aandacht onwillekeurig opeischt: lijnen die elkander kruisen in eene scherpe teekening; een uitkijk op huizen door het venster. . . . Hoe geestig is het samenstellen van fabrieksgebouwen uit letters, zooals Clement dit deed in zijn ontwerp voor een omslag: Ideale hu is verlicht ing." Fijn en echt kin derlijk, in teere tinten: rose, geel en grijs op crème papier is het pren tenboekje: Lampengeheimen" met allerlei beesten als uit een Arke Noach's, voor kinderen bestemd. Doch zijn knapste werkstuk is on getwijfeld het groote reclamebiljet voor de Philips-miniwattlampen, waarover ik spoedig meer hoop te zeggen in eene besprekingl van de reclame-uitgaven op dit gebied der bekende fabriek te Eindhoven. Samenvattend is naar het mij voorkomt inderdaad met den te vroeg verscheiden jongen kunstenaar een kracht verloren gegaan wiens plaats niet licht zal worden ingenomen, hoewel, laat ons dit erkennen, geen mensch naar waarheid onmisbaar is. Rhythmen der rust Kleine, teere klokke-toonen lijk gewijde woorden wonen in de rhythrnen van de rust die de klare schoonheid kust. Vrome vesper-klokjes klinken, zilveren toren-toonen zinken in dit hart, dat om u schreit en u biddend-stil verbeidt. 'k Heb mijn' handen opgeheven uit de leegte van dit leven, uit de stilte van den strijd tot de volheid, die verblijdt. 'k Heb in waan van eigen weten eens wat schijn was, schoon yeheeten; 'k offerde wat Leven bood op den auter van den dood. Uit den waan van eigen weten heeft mijn hart lot u gekreten; uit de schittering van den schijn tot de schaduw van het Zijn. Wil nu mijn verlangend vragen, vespers met mijn denken dragen tot de rhythrnen van de rust, die de klare schoonheid kust. CO Rl N TH V S N1ELSSEN