D E GROEN E AMSTERDAMMER VAN 26 JULI 1930 No, 2773 DE GASKAMER door Melis Stoke Teekeningen voor de Groene Amsterdammer" door E. Harmsen van Beek Een politieke" romqn HET lid van de Tweede Kamer de heer Van der Waerden maakt zich, blijkens door hem gestelde vragen aan den Minister van Defensie, tot tolk van zekere ongerustheid van een aantal bewoners van Utrecht wier huizen gelegen zijn rondom het terrein waar de z.g. gaskamer zal worden ingericht. De minister heeft weliswaar verzekerd dat in de gaskamer alleen onschuldige gassen zullen worden gebruikt en dat een afstand van 50 meter in acht zal worden genomen, maar desondanks vreest de heer van der Waerden met de genoemde burgers dat de militaire autoriteiten onmogelijk zullen kunnen instaan voor toekomstige eischen der militaire techniek. Het een en ander onthult, vorens ons, een ongezond gebrek aan meevoelen van de burgerij met het wel en wee van onze soldaten. Men ver geet totaal dat de giftige gassen die in den oorlog .gebruikt worden allerminst uitsluitend voor de combattanten bestemd zijn doch, integendeel, hunne uitwerking ook uitstrekken tot de bevoking en in het algemeen tot alles wat ademt. Het ware dus struisvogelpolitiek om in vredes tijd de gasproeven te beperken tot dat gedeelte van ons volk dat toevallig onder de "^_4-J- wapenen is. Een ~ wijs en vooruit ziend beleid, dat alle mogelijkhe den voorziet, be hoort de oorlogs situatie deugde lijk voor te bereigemeentelijke gashuizen , , . . , * J B den. Dat is niet mogelijk middels een enkele geïsoleerde gaskamer voor militairen. Zooals de gemeenten reeds badhui zen hebben ingericht zoo zullen zij ook, met steun van de algemeene middelen, gemeentelijke gashuizen moeten inrichten waar de belastingbetalers zich op gezette tijden zullen moeten onderwerpen aan proefnemingen met gif- en traangassen. Dit pers pectief zal voor enkelen iets weerzinwekkends hebben en groote tegenstand zullen de desbetref fende voorstellen dan ook zeker ontmoeten. Daarom roepen wij: hoeden af voor het moedige groepje Utrechtenaren dat, als omwonenden van onze eerste gaskamer, als het ware een vooruit geschoven pioniersnederzetting vormt en dat, bij nader inzien, zeker bereid zal worden gevonden om zijne organen bloot te stellen aan de thans nog door den heer Van der Waerden met zooveel bezorgdheid tegemoetgeziene experimenten. Want het standpunt van den minister, dat uitsluitend met onschuldige gassen gewerkt zal worden is natuur lijk op den duur niet te handha ven. De vijand zou er de lucht van kunnen krijgen en daarmee zou alle moeite voor niets zijn geweest. Na tuurlijk hebben wij geen reden om te twijfelen aan de verklaring van den minister. In den aanvang zal alles gaan zooals / hij beloofd heeft. Hoogstens zullen de omwonenden, thuiskomend, hun gansche gezin in tranen vinden, wanneer dien dag met traangas geoefend is en de wind gunstig. Op andere dagen zullen zij reeds van verre, gezin in tranen bij het naderen van hun woning, getroffen worden door feestelijk rumoer, schallende en gierende lach buien, stuipachtig lach-gehik, gesnuif, geproest, uitbundig gezang en geloei. . . . om tot de ont dekking te komen dat eene proefneming met onschuldig lach-gas de omgeving heeft gezegend met een golf van hilariteit en onschuldige pret. * * * Uiteraard zullen individuen met gevoelige ademhalingsorganen eerder worden aangetast dan zij wier longen tegen een stootje bestand zijn. Kinderen zullen hunne ouders komen waarschuwen dat grootmoeder zoo vreemd doet, dat zij haar geheele anti'-makassar doorweekt heeft met tra nen die bij stroomen uit hare oogen vloeien, of dat de keuken? j , i ! zinloos gierende meid met lach- s krampen over het fornuis ligt, niet in staat tot het volvoeren van de haar opgedragen taak en maar steeds zinloos gierende van uitbundigen pret. Al deze gevallen zullen waardevol materiaal op leveren voor het departement van defensie. Eene vestiging van de gaskamer op een ruim militair oefenterrein, naar den gedachtengang van het Kamerlid, zou al deze voordeelen van studie op de reactie der burgerbevolking, geheel teloor doen gaan. * * Nu komt een kniesoor met de tegenwerping dat, bijaldien de militaire autoriteiten over mochten gaan tot het gebruik van zoodanige gassen dat de vijand onaangename gevolgen van derzelver in vloed zou kunnen ondergaan, de burgerbevolking voor die invloeden niet gespaard zal worden.... Hierop hebben wij slechts een antwoord: geen offer mag den waarachtigen vaderlander te groot zijn. Hier vermijde men het kleinzielig schermen met wetsartikelen betreffende buren gerucht, hinderlijke overlast e. d. Een goed Nederlander, die gewend is aan het rumoer van tientallen naburige radiotoestellen, mag niet terug deinzen voor het gas-risico dat au fond slechts een variatie is van vergiftiging tengevolge van onbesuisde handelingen van zijn buren. Natuurlijk zal het voorkomen dat huisvaders naar buiten tre dend in hun tuintje zullen zeggen: He.. . wat ruikt het hier vreemd vandaag ...." om vervolgens morsdood ach terover te val- *'.£«« len, en het is ook niet uitge sloten dat mezakt ineen vrouwen zullen roepen: Mina hou' de keukendeur toch dicht, er hangt een afschuwelijke baklucht in huis...." om, onmiddellijk daarna met oen. gesmoorde kreet ontzield in elkaar te zinken. Al deze dingen liggen in den lijn der natuurlijke consequenties. Daartegen levert zelfs een afstand van vijftig meter geen waarborg. Natuurlijk zou men zekere prerogatieven kun nen stellen ten faveure van het dappere pioniersgroepje, zooals vrijdom van belasting, kostelooze levensverzekering etc. Ook ligt het op den weg der overheid om deze lieden kosteloos te voorzien van gasmaskers teneinde het risico te beperken. En tenslotte zullen de dagen waarop het gul en gas-vrij onthaal der militaire autoriteiten zal plaats hebben, vooraf moeten worden aangekon digd teneinde de verandering van lucht niet te abrupt te doen zijn. . . . EB wordt in Duitschland in belletristischen vorm veel over politiek geschreven. Nog niet zoo lang geleden verscheen o.m. ook de op deze plaats aangekondigde kostelijke Politische No velle" van Bruno Frank, waarin gesproken werd over diesen Braukessol trüb schaumender B swilligkeit, der sich deutsche Politik nannte". En ook Heinz Pol 1), die in zijn vaderland naam heeft als politiek criticus, blijkt over de Duitsche politiek niet erg best te spreken te zijn. Hij be schouwt het echter meer als een soort kinderziekte. Typisch Duitsch is het optreden van den nieuwen nationalistischcn minister Lattorff. dat fijn-ironisch door Pol als volgt wordt beschreven: Lattorff, immer in Furcht, er könnte die Krwartungon enttausehen, begann gleich in den ersten agen seiner Herrschaft mit ein paar Klobigkeiten, die so faustdick waren und der fferitlichkeit so unangenehm auffielen, dasz er sofort fast beispiellose Unpopularitat errang." Maar niet alleen op het gebied der politiek kan de schrijver vaak met een enkel woord soms raak typeeren. Zoo noemt hij Nietzsche ergens den revolutionairen reactionair" en zoo heeft hij het over een wonderlijke Berlijnsche dame, die uit ijdel heid overal in" zat. Het verhaal, dat door al de politiek wel wat op den achtergrond raakt al zal de schrijver dat wel zoo hebben bedoeld is de roman van Edwin Sanders, een uiterst links volksvertegenwoordiger. Hij dwaalt af van de paden der politiek naar de slirigerlaantjes der liefde. . . . met voor hem nood lottig gevolg. Eerst heeft hij een zeer kortstondige verhoudingmet een tooneelspeelster, de vriendin van een groot bankier, en vervolgens verliest hij op zeer burgerlijke wijze zijn hart aan Bergande, de dochter van een groot-kapitalistisch werkgever. Hij ver waarloost er zelfs zijn naastbij liggende communis tische plichten voor, ook al omdat hij langzaam maar zeker door vele wanen heeft leeren heenzien. Zoo is hij er o.m. van overtuigd geraakt, dat do groote massa van al de nageprate communistische leuzen tenslotte geen steek begrijpt. Met het gevolg dat de kameraden" hem te lijf gaan en wel zoo hardhandig, dat hij twee uur later sterft, terwijl Bergande in zijn armelijke hotelkamer op hem heeft zitten wachten. Een toevallig gevonden brief van de tooneelspeelster doet haar echter vluchten. Op weg naar het station komt zij natuurlijk zonder dat te weten nog de baar met Edwin's mishan delde lichaam tegen. Het drama zelf verneemt ze pas in Italiëuit de krant. . . . Wie dit boek ter hand neemt als een onder houdend romannetje, zal bedrogen uitkomen, doch ieder die oprecht belang stelt in de politieke ver houdingen van de Duitsche republiek, zal ge boeid worden door de vele kanten, die Heinz Pol ons daarvan zien laat. B. 1) Hei HZ Pol. Ent trede r- Oder. (Carl chiine:(inn, Brettien). ADVERTEERT IN DE GROENE" Dat is een zin dien ge dikwijls leest. WAAROM? Omdat DE GROENE in het geheele land gelezen wordt door het beste publiek door het publiek dat iets te besteden heeft. De adverteerder behoelt niet te betalen voor een ver spreiding, waarmee hij honderd duizenden bereikt, die juist niet tot het koopkrachtige publiek behooren, maar het betaalt hem om in dit blad te adverteeren, dat hem direct in contact brengt met het publiek dat hij zoekt.