DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 AUGUSTUS 1930 No. 2774 BIOSGOPY door L. J. Jordaan De film spreekt Na een jaar klaukfilm EEN medewerker aan dit blad, dien wij maar al te goed kennen, teekende bij den start der soundfilm een plaat, voorstellende een boa-constrictor van geperforeerd celluloid, zich kronkelend om den boom der Kennisse, des Goeds, maar voor al des Kwaads, welke de bioscoop is. Dicht onder iet gebladerte eindigde het monster in een vileynige kop, een loudspeaker voorstellend en het onder schrift luidde: De slang sprak.'.. . !" Deze plaat drukte vrij nauwkeurig de algemeene .stemming uit, waarmee de nieuwe vinding werd ontvangen speciaal in kringen, die zich meer ?dan gewoonlijk voor de film interesseerden. De .gematigd onverschilligen toonden zich aanmerke lijk vriendelijker gezind zij heschen aan het .nieuwtje hun kwijnende belangstelling een beetje op, spraken met waardeering over de Western JSleetric Apparaten en den ondernemingsgeest onzer bioscoop-exploitanten.... eu trokken voor ?de rest optimistische wissels op de toekomst. .Eigenaardig genoeg, bleek dus de soundfilm een vrij betrouwbaar shibboleth voor de intensiteit <ler cinegrafische hartstochten: Wie voor de film -was, was tegen de talkie.' Een paradox, die zich overigens makkelijk verklaren laat uit den graad van ergernis, waarmee partijen de voorloopige -vernietiging van al wat de film bereikt had, aan schouwden. Want dat de zwartste vermoedens der vrienden van de stomme film door de practijk overtroffen souden worden, bewezen aanstonds de eerste snecimina welke de talkie-industrie op het publiek .losliet. Broadway-Melody" en Showboat" bleken vergissingen, waarmede zelfs de hartelijkste critiek .geen raad wist. Zij negeerden met ontstellend cynis- me een dertigjarigen, bloedigen vrijheidsoorlog *n wierpen de film van zelfstandige uitdrukkingsjnogelijkheid terug naar het niveau van het mecha nische melodrama en de revue-in-blik. Tegenover een dergelijk bewijs van insolventie werden zelfs wissels op de toekomst slechts aarze lend aangeboden ! * * * De film heeft nu een jaar, of daaromtrent, ge sproken, gezongen en gemusiceerd en geen sterveling zal willen beweren, dat het een onver deeld genoegen was, naar haar te luisteren. Laat ?ons mild zijn en in vredesnaam niet nagaan wat .zij te zeggen had en ons liever bescheidenlijk bepalen tot de vraag hoe zij dit deed. Ook de stomme film gaf, na jaren van kuisching en ver fijning, slechts bij hooge uitzondering aan haar jproductie een inhoud, of zelfs maar een emotie mee, die de moeite van het behouden waard .bleek. Maar het was voor iedereen duidelijk, dat de stomme film met steeds toenemenden ernst bezig was een vormgeving te scheppen, die bereids groote kunstenaars tot zich had weten te trekken. Elk nieuw cinegrafisch werk van eenige importantie <werd met spanning tegemoet gezien, wijl door een verfijning hier een verdieping daar, in ieder .geval op een verrijking der filmtaal kon gerekend ?worden. De grafische lijn harer ontwikkeling, hoe .grillig ook, bewoog zich in voortdurend stijgende richting. De groote en ernstige grief nu tegen do .sound-film is geenszins het feit, dat zij het klankCtBHBKAAIi TOO .TKU B-KIHO-TJITBTJSTIJf « FOTO-SCHAAP & Co. ? PUI 8 AM8TEBDAM element aan de visueele vormgeving toevoegde doch wel, dat zij dit ontijdig deed ! Natuurlijk was het te voorzien, dat het synchro nische systeem, waaraan reeds jaren gewerkt werd, vroeg of laat in letterlijken zin een woordje zou meespreken. Ook de waarschijnlijkheid, dat dit aanvankelijk op stamelende en voor verbetering vatbare wijze zou geschieden, werd volstrekt niet alleen door de schrandere toekomstspeculanten, hiervoor genoemd, verwacht. Maar het maakt een verschil, of de toepassing eener nieuwe vinding uit den regelmatigen, normalen groei van het procédévoortvloeit ??m. a. w. of zij door de vakmenschen-zèlf verlangd wordt, dan wel door een druk van buiten geforceerd. En dit laatste was met de sound-film het geval met al de cata strofale gevolgen van dien. Wat lang vermoed werd, is thans herhaalde malen door de gegadigden zelf openlijk erkend: de sound-film werd door de groote Amerikaansche producers gelanceerd, omdat de zaken slecht gingen en het debiet verminderde. Volgens hetzelfde fatale systeem, dat kunstmatige beurs-hausse's forceerde, werd de afname van films tijdelijk opgejaagd door het in de markt werpen van de noviteit der talkie. Naar de meening en de ver langens der vaklieden, de regisseurs, die bij lange na niet voor assumptie gereed bleken, werd niet gevraagd de cijfers daalden en moesten, kost wat kost, omhoog. En aldus ontstond de cinegra fische crisis, die wij nu reeds een jaar beleven een toestand van verwarring en ontreddering, waarin iedere lijn, ieder'welbewust voortbouwen zoek raakte. De cineasten in den vollen gang hunner constructieve plannen gestuit, moest hals-over-kop klankfilms produceeren en het resultaat was en kon niet anders zijn dan een wild, luk-raak experimenteeren. In plaats van den tijd te laten rijpen, waarop een harmonische combinatie van den klank met het menschelijkerwijs gesproken volgroeide beeld voor de hand lag, werden de sound apparaten opgesteld, wier vraatzucht bevredigd diende te worden. Er werd desperaat gezongen, gewaweld en ge-jazzd men liet stoomfluiten gillen en motoren ronken geweren knalden en kussen smakten.... alles terwille van de onver biddelijke, dure machines. Dat bij dit alles de verwaarloozing der eenige steekhoudende drijfveer: de innerlijke .noodzakelijkheid, zich bitter zou wreken, was te voorzien. Wanneer wij den oogst van het afgeloopen jaar overzien, dan valt slechts n feitelijke en positieve winst te noteeren: Melodie der Welt" van Walther Ruttmann. Het sluit volkomen in het kader van ons betoog, dat deze cineast, evenals bij al zijn andere werk, ook als klankfilm-schepper buiten de productie buiten het bedrijf" staat. Het karakteristieke van dit werk is, dat het geen ontwrichting en terugval had te doorstaan, gelijk de industrieele speelfilm. De eenzame, onafhanke lijke zoeker, die Ruttmann is, deed in wezen niets anders, dan zijn werk uitbouwen. Steeds zoekend naar de essentie van de film, kwam hij vanzelf, tot hetgeen wij in een vorig artikel als het ideaal van cinegrafische vormgeving aanduidden: het journaal. Berlin" was niets anders, dan de kunst zinnige en psychologische verwerking van het reine, onberoerde Journaal-beeld, en de toevoeging van de levende, inhaerente klank leidde volkomen natuurlijk tot die andere journaal-compositie, Melodie der Welt". Geheel anders staat het met de speelfilm regisseurs. Hun weg leidde voorshand langs andere banen, dan de objectieve vormgeving. Zij zijn in laatste instantie allen vertellers" de emotie, die zij trachten te verwekken, is de reflex van een emotie, welke reeds in het filmbeeld door handeling en expressie is neergelegd. Welnu voor dit proces hadden zij middelen gevonden van volkomen oorspronkelijken aard en de toevoeging van den klank was niet alleen geen noodzakelijke verbete ring, doch veeleer een hindernis, die verwarrend en verlammend werkte. Zij hadden in den close-up, in de montage, in het filmisch rythme een ontroerings-accumulatie gevonden, die geen andere kunst kende en die volkomen harmonisch uit het materiaal was gegroeid. Wat moesten zij dan aanvangen met het hun eensklaps opgedrongen woord ? Geen wonder dan ook. dat alle werken van beNederlandsche Munt Holland's beste 10 cents sigaar teekenis hoogstens het niveau van min of meer geslaagde compromissen konden bereiken. Het gesproken woord werd ia de meest habiel geconstru eerde klankfilms, een handige vervanging van den gedrukten titel (?Melodie des Herzens"), maar wist nooit te vermijden, dat de gang der handeling en daarmee de vloeiende beweging van het film beeld gestuit of, zooals wij, geleerden, zeggen: het filmische rythme onderbroken werd. Het is dit schipperen, dit gebrek aan evenwicht en harmonie tusschen beeld en klank, dat de afge loopen periode kenmerkt. Er was (nog) geen be hoefte aan den klank hij was niet organisch uit de ontwikkeling der techniek gegroeid en moest er dus gewelddadig ingebracht worden. Ziedaar de telkens weerkeerende conclusie. In het algemeen laat de sound-film, zooals wij die tot nu toe leerden kennen, zich in drie typen onderscheiden: a. De combinatie van beeld en filmisch-toegepast geluid. (?Melodie der Welt"), b. De stomme film, met synchronische muzikale begeleiding (?Weddingmarch"), c. Het gefotografeerde gesproken" tooneel. (?Wat iedere vrouw verlangt") Van deze drie verschijningsvormen heeft alleen de eerste principieele beteekenis. Zij omvat inder daad een verrijking van het expressie-register en zet het streven naar eenheid en autonomie der stomme film voort. Met Ruttmann's oeuvre was dit type echter uitgeput. Volkomen onaanvaardbaar blijft vooralsnog het laatste type. Het druist tegen iedere redelijkheid in, een mechanische copie te verlangen van het gesproken drama. Het was in zooverre leerzaam de onhoudbaarheid van dergelijke excessen te kunnen toetsen aan de all-talkie Wat iedere vrouw ver langt", die onlangs bij Tuschinsky draaide. Een tusschenvorm was Atlantic", eveneens in dat theater vertoond. Op intelligente wijze bleek hier van natur-laute" gebruik gemaakt (het geruisen van den oceaan). Het valt niet te ont kennen, dat met dergelijke experimenten nieuwe perspectieven geopend werden, maar zij blijven in hun aarzeling, tweeslachtigheid en doelloosheid wat zij zijn: experimenten. Het aanvankelijk verzet tegen de synchronische muzikale begeleiding (tweede type) moest worden opgegeven. Zij bleek in de meeste gevallen uit zondering: de zotte potpourri bij Le collier de la Reine" (Kernbrandt) superieur aan de muzikale illustratie der theater-orkesten. Stroheim's Wed dingmarch" was, uit een oogpunt van sublieme en doeltreffende synchronisatie, een openbaring. * * Men ziet het: een overzicht van het afgeloopen jaar geeft nog bitter weinig reden tot voldoening. Het sisyphus-beeld, dat wij bij den aanvang van het seizoen gebruikten, bleef volkomen van kracht. De verbitterde aanvallen op het Broadwaymelody" en Singing Fool"-type hadden althans het resultaat, dat men in Amerika van verdere pogingen in die richting afzag: deze oppositie maakte blijkbaar deel uit van een alom woedenden storm van verzet, die de heeren over-there aan het schrikken maakte en tot rede bracht. Tegenover de eventueele ernstige pogingen der uit het lood geslagen regisseurs, om met het, hun ontijdig opge drongen materiaal in het reine te komen past ons, evenals bij de opkomst der stomme film, een aan dachtige, liefdevolle belangstelling. Maar Ruttmann staat, helaas, alleen.... Smalfilm-Amateur-Kinematografie onder Kino-technische leiding van Joris Ivens Vraagt brochures en demonstraties CAPI 115 KALVERSTRAAT Amsterdam C. BQ CAPI vakkundige raad »n voorlichting.