DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 AUGUSTUS 1930 Wetenschappelijke Varia DROGE SNEEUW" door Dr. P. van Olst Paviljoen Vondelpark" Tel. 80190-82595 Oroote en kleine Zalen voor Déjeunera, Diners, Soupers, Bals en Recepties Huize ZOMERDIJK BUSSINK. IN de koeltechniek wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van zoogenaamde droge sneeuw", vooral bij het transport per spoorwagon, vliegmaohine enz. van levensmiddelen e.d. die door afkoeling voor bederf bewaard moeten blijven. Wat is deze droge sneeuw"? Zij heet ook wel koolzuursneeuw. Maar dan is men nog niet heel veel wijzer geworden, want het woord sneeuw" blijft misleidend. De bedoelde stof heeft namelijk niets met sneeuw te maken, behalve dat het in kleur en consistentie op paksneeuw lijkt en men er dus pseudo-sneeuwballen van zou kunnen maken. Koolzuur zelf (of zooals het eigenlijk en beter heet: kooldioxyde) is een gas, en als historische merk waardigheid: het eerste gas dat als zoodanig herkend werd als iets anders dan de lucht om ons heen. Alles wat leeft en alles wat brandt doet koolzuur ontstaan, dat dan ook een geregeld, maar niet groot bestanddeel is van den dampkring. Hoewel het veel voorkomt en gemakkelijk te maken is, is het verkrijgen van het zuivere gas een beetje omslachtig als men het op groote schaal wil doen. Maar het is toch zonder hooge kosten zuiver te krijgen en kan voor geringen prijs in den handel worden gebracht. Men krijgt het dan in stevige stalen cylinders, waarin het onder een druk van 100 atmosferen is samengeperst en dan een vloei stof is. Hoe het mogelijk is uit deze vloeistof kool zuursneeuw te maken, kan ik alleen aangeven door eerst esnige natuurkundige zaken te vertellen. Als men zijn fietsband oppompt in een beetje vlug tempo dan voelt men dat de pomp onderaan veel warmer is geworden. Dit is het gevolg van het samenpersen der lucht. Hierbij komt dus warmte vrij ! Hieruit volgt logisch het omgekeerde: als men een samengeperst gas zich laat uitzetten moet er warmte vastgelegd worden en als er geen vuur is dat deze warmte levert, dan wordt deze warmte eenvoudig onttrokken aan de naastbijzijnde omgeving. Deze wordt dus kouder. Een tweede punt is: om een vloeistof te laten verdampen is warmte noodig, terwijl toch de ontstaande damp niet warmer is dan de ver dampende vloeistof. Men drukt dit uit door te zeggen dat er warmte verborgen raakt in den damp. Een voorbeeld: een ketel kokend water moet men voortdurend blijven verwarmen om de verdamping in hetzelfde snelle tempo te laten gebeuren en toch blijft zoowel het kokende water als de damp steeds 100 gr. Celsius. Men voert dus warmte toe zonder dat de temperatuur stijgt! Dit is de warmte, die ik bedoel en die tijdelijk spoorloos verdwijnt. Als een vloeistof nu zonder verwarming tot ver damping wordt gebracht moet er toch evenveel warmte in den damp opgeborgen raken; dit is alleen te doen als de verdampende vloeistof de nu eenmaal broodnoodige warmte onttrekt aan zijn omgeving. Deze koelt dus af. We keeren terug tot het vloeibare koolzuur in den cylinder. Zet men den cylirider plotseling open dan verdampt de vloeistof razend snel en de benoodigde warmte wordt onttrokken aan de omgeving, en daar deze de noodige hoeveelheid niet gauw genoeg leveren kan, wordt ook veel warmte onttrokken aan het vloeibare koolzuur zelf. Bovendien komt het gevormde koolzuurgas van een druk van 100 atm. op n atm. en zet dus geweldig uit. Gevolg: nog sterkere afkoeling ! Ook hier moet het koolzuur voor een deel dezer wannteleverantie zorgen, dus zelf afkoelen. Het gevolg dezer dubbele afkoeling is dat een deel gjiiiiiiiiniiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini! iiiiiii[iiiiiii]iiinii]ii!iii]ii!iiiiiiiiiiiniiii| | Mignon Vleugel, occasion, prima fabrikaat, i = langdurig* garantie, franco levering l 95O.?. = l J.B.BENNER&Zn.,97NoordeinMenHaag \ van het vloeibare koolzuur in plaats van te ver dampen den anderen kant uitgaat en door de sterke afkoeling stott tot vast koolzuur. Dit is de zooge naamde droge sneeuw". De temperatuur dezer witte massa is in de buurt van 80 graden Celsius onder nul. Men kan echter rustig een stukje op de hand laten liggen want er vormt zich dadelijk een kussentje van koolzuurgas tusschen de vaste stof en de huid en dit kussen geleidt de koude zeer slecht, zoodat men er geen last van heeft. Drukt men echter de koolzuursneeuw tegen de huid dan bevriest deze dadelijk. Als men deze sneeuw" vermengt met aether is dit mengsel nog kouder en tast de huid oogenblikkelijk aan. De koolzuursneeuw verdampt natuurlijk weer als de omgeving warmer is, zooals in een gewone kamer, maar nu blijkt het groote verschil met de echte sneeuw. Sneeuw (dus ijs) gaat als regel eerst in vloeistof (dus water) over eer zij verdampt. Maar er zijn ook stoffen die onmiddellijk zonder een vloeistof-stadium door te maken direct van vast tot damp worden. Bekend op dit gebied zijn b.v. kamfer, naphtaline e. d. Koolzuursneeuw behoort ook tot deze stoffen. Deze sneeuw" smelt niet tot een kliederboel maar verdampt en blijft onderdehand droog. Vandaar de naam: droge sneeuw". Als afkoelingsmiddel om bevroren voedings middelen tijdens een reis op lage temperatuur te houden is ijs tot nu toe het meest gebruikte middel geweest, hetzij ijs alleen, hetzij voor lager tempera turen ijs met zout. In beide gevallen krijgt men het hinderlijke smeltwater dat afvloeien moet en dat allerlei bezwaren mee kan brengen, o.a. het vlugger roesten en vergaan van de ijzer- en houtdeelen van wagons, enz. Bovendien moet bij ver vervoer het ijs weer onderweg vernieuwd worden. Men gebruikt nu in veel gevallen reeds koolzuur sneeuw in plaats van ijs. De voordeelen zijn vele, behalve reeds het vermijden van nattigheid. Bij den overgang van koolzuursneeuw tot gas van O gr. Celsius wordt bijna twee maal meer warmte onttrokken aan de omgeving dan bij den overgang van een zelfde gewicht aan ijs tot water. Men kan, als men alles in rekening brengt, met l kg. koolzuur sneeuw evenveel bereiken als met 15 kg. ijs. Nu zijn de productiekosten van koolzuursneeuw lang niet 15 maal die van ijs, dus eerstgenoemde stof komt voordeeliger uit. * * Een ander voordeel is dat bij de verdamping der droge sneeuw" alleen zuiver, koud, en droog koolzuurgas ontstaat, dat voor het tegengaan van bederf minstens even goed, maar vermoedelijk beter is dan lucht, vooral vochtige lucht. Niet tegenstaande de zeer lage temperatuur van vast koolzuur blijft het relatief langer bestaan dan ijs. Dit komt doordat het vaste koolzuur kleine holten bevat met gas gevuld, en slecht de warmte geleid. Daarenboven vormt zich een hulsel van koud gas om het blokje vaste koolzuur en isoleert dit van de warmer omgeving. Daardoor krijgt men een langdurige matige afkoeling, die juist geweiischt is, en niet een vlug afloopende, sterke afkoeling, die schadelijk en lastig zou zijn. In geval de koelruimte voorwerpen bevat, die alleen koel moeten blijven maar niet mogen bevriezen, moet men het vaste koolzuur goed isoleeren en alleen het gevormde koolzuurgas, nog wel vermengd met warmer lucht in de koel ruimte toelaten. Dit gaat zonder bezwaren. Zeer gemakkelijk is de droogte van dit koolmiddel ook omdat men de te transporteeren stoffen kan verpakken in karton of papier, wat niet mogelijk zou zijn bij gebruik van smeltend ijs dat alles zou doorweken als het niet in een aparten dubbelen wand zat. Men behoeft dus ook nooit de verpakking weer te retourneeren, wat vracht kosten uitspaart. Men gebruikt de droge sneeuw gewoonlijk samengeperst tot blokken, waarbij een druk van 35 atmosfeer wordt uitgeoefend. Bij toenemend gebruik en bij aanpassing der trans portmiddelen aan dit koelmiddel in plaats van ijs zullen de productiekosten nog w,el dalen en het gebruik daardoor nog meer toenemen. KRONIEK Van Dijk-hnldiglng MEN behoeft gewisselijk den heer Evert van Dijk zijn succes en zijn huldigingen nog niet te misgunnen, om er toch een beetje wee van te worden, wanneer men al die hulde in vele kolommen druks onder de oogen krijgt. En mis schien het zou te hopen zijn! ??is hij er zelf ook een beetje beu van voortdurend maar als Openbaren Held tentoongesteld te worden. En als goed vaderlander op zijn best" (Minister Reymer). En als internationale-broederschapbevorderaar (weth. Abrahams). En als.... wat de champagnegeest des oogenbliks nog meer aan malligheden over zijn rechtschapen hoofd of dat zijner vrouw uitstortte. De laatste was zelfs de ware Hollandsche vrouw," zei weth. Abrahams; bij wien het op een banaliteitje meer of minder niet aankomt. Zeker was het een bijzondere prestatie in het vliegersvak, wat Kingsford Smith en Van Dijk gedaan hebben. Bijzonder en gevaarlijk. Maar het gansche vak is, voorloopig nog, bijzonder en gevaarlijk, en wie er in gaat, weet, dat hij dagelijks zijn leven riskeert. Dit is echter iets, dat niet meetelt. Er zijn vele vakken, waarbij men voort durend zijn leven waagt en nooit hoorde ik van comité's ter huldiging van loodgieters, timmerlui, metselaars, leidekkers, schilders, die bijv. de laatste hand aan een ijselijk hooge torenspits hadden gelegd, of van zeelieden, na een meer dan anders gevaarlijke reis. Waarom dan dit staal van buitengewoon workmanship" zoo hoog geschat werd? Eenvoudig, wijl het nog altijd op de kinderlijke verbeelding der massa werkt, meiischen zoo hoog in de lucht te zien en het gevaar hier1 van zeldzameren aard en, als 't ware, meer in 't oogvallend is. Anders niet, en daarom behoefden en behoorden de hoogste autoriteiten van Staat en gemeente niet zoo dadelijk hun achtbare hoofden te ver liezen en de schoonste zedelijke qualificaties zoo maar veil te hebben voor wie volbrengt, wat in principe alle piloten moeten kunnen, eenvoudig wijl het tot hun vak behoort. En zij zouden ook zeker niet zoo toeschietelijk zijn, als de democratie tegenwoordig niet meebracht te eeren,wat demos" eert, en er niet een stevig brok chauvinisme, d.w.z. nationale zelfbewondering, onder deze geest vervoering verscholen lag. Zoo woont men tegenwoordig geregeld het giiezelig schouwspel bij van een regeering, die, volksvleierig, de onderscheidinglooze bewondering en den ij delen leegen geestdrift der menigte door ha.ar deelneming aanmoedigt en sanctionneert, aldus het openbare leven al meer den geraasmakenden, zinloozen Ameiikaanschen kant op drijvend; Waar wij dan ten slotte ook wel zullen belanden. F. C. Nieuwe uitgaven J. Paterson Smyth, Het Leven van Jezus, voor jongens en meisjes. Amsterdam, Van Holkcma en Warendorf's Uitg. Mij. Dit boek is uit het Engelsch vertaald door Lucie Dikema. Dr. C. I'. Gunning voorzag het van een inleiding waaruit wij citeeren: Bijbel en Jeugd- het is een probleem waaraan in den laatsten tijd gelukkig veel aandacht wordt gegeven. Allerwege beseft men dat wij onze jongens en meisjes iets kostbaars onthouden, iets wat zij op hun levens weg toch eigenlijk niet kunnen missen, als wij hen niet met den Bijbel in aanraking hebben gebracht. Dit boek nu zal ons in menig opzicht uitnemende diensten kunnen bewijzen. " VAN DER HELST SIGAREN GOED! SIGAREI II EEI BESCHAAFDE VERPAKKING