^TOTuS-..-. DE GÜOENÈAMSTEKDAMAtÈfc VAN 30 AUGUSTUS Fransche Boeken door J. Tielrooy Georges Duhamel, Scènes de la vie future, Parijs, Mercure de France, 1930, 12 fr. De rijke Fransche litteratuur van onze dagen is zichzelf ook in het laatste jaar gelijk gebleven en een. aantal belangwekkende boeken vragen om bespreking; maar een nieuwe Duhamel dient vóór te gaan. Het is niet meer dan behoorlijk dat deze schrijver, wiens auditorium de gansche wereld omvat, ook in Nederland alom gehoord wordt zoodra hij zijn stem weer verheft; en ons land heeft er belang bij. Wil men Duhamel ook ditmaal gelooven en men moet hem gelooven, allereerst omdat hij 't is, de wijze waarnemer met het warm-menschelijke hart, maar tevens omdat zijn getuigenis met dat van veel anderen strookt, met dat van Durtain o.a., hetwelk u hier ter plaatse is over gebracht l) dan is het schandelijk schouwspel dat Noord-Amerika thans biedt niet anders dan ?de zegepraal der meest weerzinwekkende burger lijkheid. Hij gebruikt den term niet, maar in onze taal is geen beter aanduiding van den toestand denkbaar. Burgerlijk, deze lachwekkend-bekrompen. gestrengheid van zeden en wetten, burgerlijk het alles beheerschende streven naar efficiency (zooals doeltreffendheid tegenwoordig bij ons, men weet niet waarom, genoemd wordt), burgerlijk.... het smijten daarentegen, met geld en materiaal; burgerlijk het machinisme, de taylorisatie tot in 't uiterste, de angstvallige hygiëne, de adoratie voor idiote bioscoop-vertooningen, het pralen en protsen met auto's, de snelheidsmanie, de onzinnige reclame, die zichzelf door overmaat te niet doet. Burgerlijk, deze tevredenheid met surrogaten van alle edele stoffen, van iedere geestelijke waarde. Burgerlijk, al die opgeblazenheid, cette prodigieuse tuméfaction^'. Burgerlijk, deze heele natie in dienst van haar fabrikanten en exporteurs, de wereld bedreigend met doodende douane-tarieven en als 't moet, om den dollar, met doodende gassen. Burgerlijk, deze dictatuur van handel en nijverheid, dat is. ... van leveranciers. Ze is bovendien ongelukkig, de Amerikaansche burgermaatschappij. Voortdurend hollen haar behoeften haar productie vooruit; wie uitvalt bij den razenden marsch is ginds erger-arm dan hier; de Amerikaansche mannen lachen niet meer; de snel uitwiekende neger-slagschaduw gerechte straf voor de zonden der vaderen, zegt Duhamel verduistert hun toekomst, doet hen huiveren als ze even rusten. Natuur geeft de Amerikanen geen lifenis, ze wordt verwaarloosd en roekeloos mis bruikt. Kunst is hun enkel bekend in den vorm van copieën en hun schrijvers keeren hun ver achtelijk den rug toe. Hun eigen matelooze stoffe lijke creaties groeien hun over het hoofd. Ze zijn te groot voor den mensch, ze zijn onmenschelijk. Wat zegt Duhamel dat alles weer kostelijkgoed ! Het bekende beeld van den smeltkroes der volken wordt bij hem: een massa reeds smeltende munten waarvan de beeldenaars nog even zichtbaar zijn, en hij ontmoet Einstein die, o wonder ! in Amerika dirigent is geworden, Lenin die een taxi bestuurt en Pirandello die zijn kaartje knipt in de Pullmancar. Sarkastisch stelt hij voor.... ook de liefde van staatswege te reglementeeren; met kluchtigen overmoed zegt hij een liga te willen stichten welker leden nu eens niet altijd lifts zullen gebruiken, geen enkele auto op crediet willen koopen en nooit het woord standard" in den mond zullen nemen. Dreigend kondigt hij aan dat hij en de zijnen voortaan ieder product zullen mijden waarvoor de echt-Amerikaansche, d. i. een volmaakt onbehoorlijke reclame wordt ge maakt een reclame die hij een beleediging voor ons aller bevattingsvermogen noemt. Smalend voegt hij de Amerikanen toe dat zij, nu ze toch al zooveel op onpersoonlijk-levende insecten zijn gaan lijken, hun gansche samenleving naar het voorbeeld der witte mieren moesten inrichten: hun organen zelf moesten ze trachten te vervol maken, daar machines toch geen blijvend voordeel geven en 't op de menschelijke organen, tenslotte ook thans nog altijd aankomt. Afschuwwekkend beschrijft hij, in een onvergetelijk hoofdstuk, de abattoirs te Chicago.... Maar hier staat een waarschuwende stem in ons op. Wij zijn allen carnivoren en kunnen abattoirs niet missen; we zijn ook in ander opzicht allen... . Amerikanen. De stoffelijke volmaaktheid die het ideaal van het burgerdom is heeft veel verleidelijke en ik die hier in commissie kwaad spreek van Amerika, ik beken intense genoegens te beleven aan goed werkende gebruiksvoorwerpen, speciaal van.... Amerikaansche herkomst. De vraag is dus waarom wij niettemin het Amerikanisme zoo verfoeien, en terecht verfoeien. Het antwoord ligt misschien niet al te ver af. Stoffelijke volmaaktheid is te waardeeren, maar ze moet nooit oppermachtig over ons gevoels- en gedachteleven worden. Wij moeten het vermogen om te lachen en te droomen behouden, wij moeten de kunst om voor nuttelooze zaken te leven niet verleeren, we moeten de nuancen weten te zien, ze niet minder dan de hoofdzaken achten, we moeten de waarden uit het verleden blijven onder scheiden en eeren. Dat is hetgeen de menigte in Amerika thans, naar 't schijnt, ten eenenmale verwaarloost. De openbare mentaliteit, de wet geving, de criteria voor ieder oordeel worden daar te lande meer en meer, 't zij rechtstreeks of indirect, bepaald door een enorme groep van nuttige, maar beperkte lieden die van Ford tot den kruidenier op den hoek niet beter weten of de opinies vart een succesvol handelaar in spek zijn de beste ma»t voor alle wetenschappelijke en artistieke prestaties, voor de zedelijke waarde van de hoogst-ontwikkelden der natie. Zoo erg als Amerika is ons wereld deel nog lang niet bedorven; Duhamel ziet zelfs, evenals Durtain, een fundamenteel verschil tusschen Amerika en Europa, maar in een ontmoedigde-stemming gaf hij toch zijn boek den boven geno teerden titel, die een sombere voorspelling inhoudt. En inderdaad, ook wij schijnen soms den weg; van Amerika uit te gaan, ook wij laten ons in alleopzichten te veel wijs maken door onze leveran ciers. .. . Of Duhamel intusschen niét soms overdrijft? Of de bioscoop die onvoorwaardelijke afkeuring: verdient? Of er geen plekken-van-traditie meer zijn in de Oostelijke Staten, of er dan geen musea, en geen bibliotheek van 4 millioen deelen koste loos ter beschikking staan van het New-Yorksche publiek? Gerechtvaardigde vragen. En Paul Morand in zijn wel aardige boek New-York heeft gelijk, op deze goede dingen den nadruk te leggen. Maar niet zijn oordeel over Amerika. is het betrouwbaarst. In de eerste plaats beoor deelde hij ditmaal enkel New-York, misschien het meest Europeesche" deel der Vereenigda Staten en voorts is Morand iemand die, ondankseen streven naar het tegendeel, altijd vrijwel aan de oppervlakte blijft. Niet om zijn afwijkende meening moeten wij minder crediet geven aan 't getuigenis van Duhamel. Dit getuigenis was noodig en wie weet of het, krachtig als 't is van stuwing, maar tevens bekoorlijk door inkleeding; en klank, niet en Europa en zelfs Amerika gedeelte lijke genezing zal brengen van een kwaal die gevaar lijk begint te worden. 1) Zie ons nummer van 16 Maart 1929. Nieuwe Uitgaven Bloemlezing uit honderd Amsterdamsche Studenten. Almanakken. Uitgave: J. Clausen, Amsterdam. t; N.V. STANDAARD HYPOTHEEKBANK te ROTTERDAM Directie i Ut. H. H. C. CASTBNDIJK m J. MOSSELMAN De Bank geeft onder controle Min het Algem. Administratie- en Trtutkantoor 4J % Pandbr. tegen bemtkoert uit. De Holl Voorschotbank HAARLEM, KRUISWEG 70. De Bank ventrekt gelden tot dk bedrag ?et een minimum van f 1000.?op zakeigk onderpand en onder borgtocht met In pandgeving eener polii van leveniversehering van geltyk bedrag, en verkoopt 5% «choldbrteven in (tokken van f 100&?, 500.- ea f 100.- tegen Beurskoer». N. V. Rotterd. Hypotheekbank voor Nederland Opgericht In 1864 Maatschappelijk Kapitaal f 10.000.000, waarvan geplaatst f 7.000.000, waarop 10 pCt. gestort. Verstrekt geld op eerste hypotheek. Voor inlichtingen wende men zich tot het kantoor der Bank, Schiedamsche Singel 41 te R'dam of tot hare Agenten. De Directie i Mr. Th. Reepmaker, Mr. N. P. C. v. Wfik, Mr. B. van Rossem. ffiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii» DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland host slechts f 2.70 per kwartaal (f 030 voor incassokosten) of f 10.?per jaar bij vooruitbetaling IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIB e/. ARNHEM MIJ van LEVENSNederlandsche Handel-Maatschappij, L v. AMSTERDAM. AGENTSCHAPPEN te ROTTERDAM « '*GRAVENHAGB Vestigingen fai Nederlandsch-Indië, Strafts-Settlemeati, . Britsch-Indië, China, Japan ea Arabi ~ALLE BANKZAKEN SAFE-DEPOSIT. KOFFERKLUIS.^ OnderL Glas-Verzekering-Mij* GEVESTIGD TE AMSTERDAM OPGERICHT 1876 Kantoor: KERKSTRAAT No. 69 Telefoon 42163 Directie: Mr. K. F. A. VAN DER BREGGEN Verzekeringen tegen vaste jaarlijksche premie, voor schade door breuk aan e-t t-t SPIEGELRUITEN, SPIEGELS of andere RUITEN M >-> IJVERIGE VERTEGENWOORDIGERS GEVRAAGD 11 fcr ' t