S. \\* DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 6 SEPTEMBER 1930 DE WITTE" IMEISFOilT Ook Uw Hotel en Restaurant PRACHTVOL TERRAS Steeds levende forellen kreeft caviar, enz. Fantasie van een blijde wereld door Herman Middendorp ERBEELDINGEN, waarin ons een gehoonere V wereld wordt voorgetooverd, dan die, waarin men leeft, zijn ten allen tijde op schrift gebracht. Sommige hebben een sociale bedoeling en geven de middelen aan, waardoor men tot een samen leving van meer vreugde en geluk zou kunnen komen, in andere aanvaardt de fantasie van den schrijver rechtstreeks het beloofde land. Sommige auteurs leggen den nadruk op de wijziging van zekere economische factoren, andere beschouwen de ethica als primair en stellen den mensch boven de omstandigheden. Maar allen zijn het er over eens, dat de menschen anders moeten worden, wil men tot een meer ideale samenleving komen. Zij wier fantasie een toekomstwereld van geluk heeft aangenomen, hebben dan ook altijd ver ondersteld, dat de mensch in aanleg goed is, maar dat veel latente goedheid van menschen verborgen bleef in den tijd, waarin zij leefden. En dat kan ook wel niet anders. Een goede samenleving kan alleen bereikt worden door goede menschen. Nu is dat begrip ,,goed" wel rekbaar en vaag doordat het zoo gecompliceerd en zoo vlottend is. Wat voor den een goed is, kan voor den ander verkeerd zijn, terwijl beiden uitgaan van premissen, die men eerbiedigen moet. Ook verandert het begrip goed" met de tijden. Wie honderd jaar geleden een utopia geschreven had, zou daarin de volstrekte onderworpenheid van de vrouw aan den man als de natuurlijkste zaak van de wereld voorgesteld hebben. Wie dat nu zou doen, kon verwachten, dat menigeen voor zijn geluksstaat zou passen, en het zouden niet slechts vrouwen zijn. Om kort te gaan: wie den heilstaat beschrijft, zij het in verbeelding, moet subjectief te werk gaan. Hij moet het bijzondere aanvaarden en het algemeene uitsluiten, eenvoudig, omdat hij dat algemeene niet kent en er slechts reflexen van kan zien, die weerspiegelen in het geestesleven van den tijd, waarin hij leeft. * * * Het boek dat voor mij ligt 1) is ook een utopia, al is het er een in beperkten zin. Wil men een oogenblik de vergelijking met groote maatschap pelijke verbeeldingen als het werk van Thomas More, dan vallen dadelijk twee verschillen in het oog. In de eerste plaats is het werk van Jan van Epen een episch verhaal, dat uit den aard van de zaak slechts een zeer klein gedeelte van de maat schappelijke verhoudingen kan beschrijven, zonder dat het de lijnen aangeeft, die een wereld iets groots, al is het een stip in het heelal gelukkig zouden kunnen maken. In de tweede plaats verlegt de auteur zijn schepping niet naar een verre toekomst, niet eens naar een toekomst in de nabijheid; hij plaatst zijn utopie in het heden. Hij beschrijft een mensch, die onbevredigd leeft in de maatschappij zijner medemenschen en het nu op een andere manier probeert. Met nauwkeuriger aangeven van de feiten: een dokter, directeur van een sanatorium, raakt door de omstandig heden achterop en wordt bedrogen in zijn ver wachtingen, dat vrienden hem wel zullen helpen. Hij is een man van de daad. Hij verkoopt zijn bezitting en trekt er op uit met een woonwagen met een motor er voor. In de buurt van Apeldoorn VAM HELLES TABAK IS Het Tijdperk der Vliegongevallen \ Teekening voor 3,de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan Omlaag gestort komt hij terecht in een woonwagenkamp. Hij is de vliegende dokter" geworden, die in eenmini mum van tijd hot wantrouwen en de tegenwerking opwekt van alles wat autoriteit is, maar het ver trouwen en de sympathie van patiënten, die door behoorlijk gevestigde dokters zijn opgegeven. In het woonwagenkamp sticht hij, wel Keer tijdelijk, een kolonie. Hij wordt er de groote man, de com mandant, die door zijn nobele principes de lagere hartstochten van het zigeunervolk weet te beheerschen. Maar niet alleen daardoor: er is een Apeldoornsche freule, die geld te veel en liefde te weinig heeft, en die zonder dat de goede dokter haar het tweede hoeft te bewijzen, een deel van het eerste tot zijn beschikking stelt, om de be woners van het kamp er van te overtuigen, dat hij de fideelste kerel van de wereld is. En meer dan dat: zij stelt hem in staat, haar voorvaderlijk kasteel te hervormen in een kinder-ziokenhuis, waar dokter Fi'its op een nieuwen, en steviger), basis zijn idealistische levensbeschouwing kan voortzetten. * * * Men ziet dat alles hier van toevalligheden aan elkaar hangt. Toch zijn deze ln;>vall.igheden dooi den schrijver volstrekt niet als zoodanig in hot licht gesteld; do auteur laat het veeleer zóó voorkomen alsof het uitsluitend dokter Krits is, die met zijn edele beginselen deze microscopische Makelaar J, D. R.Nienaber -? U i* a» *u m GRATIS TOez. maand: WONINGGIDS hervormingen tot stand brengt, terwijl de om standigheden, vooral de financiëele, eigenlijk geen rol spelen. In algemeen-socialen zin heeft het boek dan ook geen waarde. Als dokter Prits met zijn wagen links in plaats van. rechts was gereden, zouden er heel andere dingen gebeurd zijn. Daar mee stort het kaartenhuis in elkaar. Toch heeft dit posthumc werk van Jan van Epen waarde. li'et is fiisch en levendig geschreven, en het is geestig. Cor v. d. I-ugt Melsert schreef voor het boek een. korte inleiding, waarin hij er op sympathieke wijze aan herinnert, hoc deze kunstenaar, voor wien het leven hard en meedoogenloos was, niet ophield, dat leven lief te hebben en in zijn werk van die liefde te getuigen. 1) Jan van Epen, Durf te lachen. Van DishoecJc. HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID r, r