No. 2782 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 SEPTEMBER 1930 Charley Chaplin zooals hij is zooals hij schijnt BIOSCOPY door L. J. Jordaan Harold Lloyd en Charley Chaplin HaroUl oyd ,,Wat een wonder." Tuschliisky WIE een civiel-portret van Harold Lloyd naast zijn filmtype legt, zal verwonderd zijn over het enorme contrast. Zonder eenige grime van beteekenis, alleen door een simpelen bril zonder glazen, worden hier twee hemelsbreed verschi l;nde karakters geopenbaard. Het eene, een vriendelijke, timide jongeling naïef, bij het kinderlijke af. Het andere: een man, in den vollen zin des woords vastberaden, schrander en koud. In deze twee typen manifesteert zich zoowel de carri re als de persoonlijkheid van den handigsten, meest commercieel-aangelegden en fortuinlijksten notabele van Hjllywood. Vergelijkt men een foto van Charley Chaplinin-burger met zijn film-ego, dan staat men ver steld over de treffende gelijkenis, ondanks markants uiterlijke verschillen. Want au fond is de correctgekleede grijzende heer met den verren, droomerigen blik en den lichten, melancholieken glimlach, niemand anders dan de fantastische. schuwe vagebond. Men voelt dwingend: Charlot," met den triesten chic van zijn weelderige coiffure, de dandyneuse armoede van zijn habyt en de stille, superieure wijsheid zijner milde oogen is de ware, complete mensch. De gefatsoeneerde heer Chaplin is de, niet al te best geslaagde make-up, de concessie aan een prozaïsche maatschappij. Zoo vertoonen zich de twee merkwaardigste ver tegenwoordigers van den Anierikaanschen ..gag", als twee uitersten. In tegenstelling met den gemalen dwaas Chaplin, die over al de tooneelen der oude en nieuwe wereld buitelde, tot hij voor de camera-lens bleef hangen baant deze doelbewuste, wilskvaehtige Harold Lloyd zich op methodische wijze een weg naar het beloofde land van den welstand. Hij van origine karakterspeler stapt zonder eenig bezwaar in de burleske over, als het eenige terrein waar men nieuwelingen accepteert. Terwijl Chaplin zonder zich van de wisseling der omstandigheden merkbaar rekenschap te geven de groote l'antasmagorie van zijn clownsleven eenvoudig voortzet, zoekt de scherpzinnige en alerte Lloyd met in spanning van alle krachten ,,vooruit te komen." Hij probeert van alles schrikt aanvankelijk voor plagiaat niet terug en imiteert als ,.Lonesome Luke" onbeschaamdweg den beroemd wordenden «BJUKKAAl. AGENTEN VOOK FOTO-SCHAAP & Co. BPtTI AMSTERDAM Chaplin. Wanneer dit niet lukt, verandert hij van tactiek niet tengevolge van artistieke- of gemoedsbezwaren, maar eenvoudig uit practische overwegingen. Het is hem duidelijk geworden: een eerste vitale voorwaarde om te reusseeren is op te vallen zich omhoog te werken uit den wriemelenden hoop burleskespelers, die als zwoegende slaven in den toenmaligen honger naar korte gags" voorzien. Wat hij vinden moet is een eigen type een verschijning, die zich aanstonds onderscheidt van de menigte grotesk-uitgedoste collega's. Dan overkomt hem het groote fortuin van zijn leven: hij ontdekt door een toeval, den destijds nog opzienbarenden uilenbril. Met nslagishetlanggezochte type geschapen de fatsoenlijke, netgekleede filmkomiek verandert dank zij dit een voudige attribuut in een opgeschoten, timiden gymnasiast. Ziedaar in waarheid een oorspronke lijk type, dat het publiek fascineert en dat het niet meer vergeten zal. Wanneer eenmaal het karakter geconcipieerd is, helder en scherp-omlijnd in zijn ongecompliceerden vorm, heeft Lloyd met allen psychologischen omslag afgedaan. Het komt in zijn schema van carrière-maken, als onnoodig geworden, niet meer voor. Terwijl Chaplin, onbewust van alle tactiek en alle redeneering, het door hem gescha pen type steeds verdiept en verrijkt, er al de tragiek en al den humor van zijn warm-levende persoonlijkheid in neerlegt, plaatst Lloyd zichzelf in het centrum van ingewikkelde en scherp zinnig gevonden filmconstructies. Harold" blijft in al zijn werken precies dezelfde figuur reageert op al de gecompliceerde avonturen bijna au'tomatisch-monotoon. Het zwaartepunt zijner creaties is eens voor al verlegd naar de uiterlijke gebeurte nissen en aan deze laatste besteedt hij al zijn inderdaad buitengewone gaven. Eisenstein heef t zijn eigen werk eensmet ingenieursarbeid vergeleken zijn ,,montage der sensationen" met een vernuftig, wetenschappelijk uit gebalanceerde constructie-methode. Weet men bij den grooten Rus nooit, waar men met derge lijke krasse slagwoorden aan toe is van Lloyd's films kan zeker gezegd worden, dat zij een aanzien lijke hoeveelheid ingenieursarbeid bevatten. De oorspronkelijke korte ..gags" van twee honderd meter, door ..Lonesome Luke" en Kareltje" als handig programma-vnlsel bij risten gefabriceerd, maakten meer en meer plaats voor grooter werk: eerst twee-acters. daarna formeele celluloid-dreadnoughts, waaraan soms meer dan een jaar lang gearbeid werd. Het is buitengewoon interessant op te merken, hoe omstreeks denzelfden tijd Chaplin aan zijn groote films begint: ..The Kid". ..The Pilgrim" en ..Goldrush" omvatten ongeveer hetzelfde tijdperk als Kafety First". ..Why worry:"' en ,,The Talis man" (?(Jrootmoedertje") en het is niet minder belangwekkend do methode van de beide eenige ,.gag"spelers. die zich in den loop der jaren wisten te handhaven, onderling te vergelijken. Het eerste verschil, dat aanstonds opvalt, is de zeer ongelijke belangrijkheid der persoonlijkheden, als levenwekkend centrum. Een film van Chaplin, hoe voortreffelijk gecomponeerd, hoe liefdevol en aandachtig in alle onderdeelen verzorgd, hoe ver vuld van kostelijke invallen, is niettemin zonder de centrale figuur van ..Charley" niet denkbaar. Al wat er om hem heen gebeurt, is per saldo gedachtenbeeld ectoplasma van dezen filmdichter. Het traditoneele. haast al te zoete meisje, is de materiaüsatie van Charley's naïven hang naar teederheid de in al zijn films voorkomende krachtmensch, hij moge politie-ageiit of goudzoeker zijn, is niets anders dan zijn angst voor het brute geweld. Buiten de verbeeldingssfeer van dezen fantast worden al deze figuren zinloos en onaanvaardbaar: met het uitschakelen van den droomer vervliegt de droom ! Hoe geheel anders is de conceptie van Lloyd's films ! In deze wereld van après tout nuchtere realiteit kan de figuur van ..Harold" door iederen anderen verlegen jongeling vervangen worden. Do dingen en de gebeurtenissen zijn geen verbeeldings product van den ..held".... deze is maar al te klaarblijkelijk zelve het verbeeldingsproduct van een vindingrijk en berekenend constructeur. Van daar dat de scène van den uitgehongerden goud zoeker uit ..(ioldrush". die in Charley een fazant ziet, met al zijn humor een finiocn werd de Chineozenkit iu Wat ecu wonder" een brülmt ver telde, spannende itnccdotc. Vandaar dat Chaplin iu Harold Lloyd zooals hij is zooals hij schijnt zijn films met de a 1. rcc.-nvoudigste middelen kan volstaan merk op. dat er geen auto, geen loco motief, ja zelfs geen motor in voorkomt ! terwijl Lloyd's oeuvre met zijn geheele ingewikkelde appa ratuur staat of valt. Inderdaad hoe meer men over het werk van Harold Lloyd nadenkt, des te meer openbaart hij zich als de vindingrijke, savante ingenieur van de monumentale burleske. Deze onschuldige, verlegen naïveling, is in waarheid het scherpe, koele intel lect, dat het civiel-portret zoo ontstellend-overtuigend blootlegt. Deze grossier in dwaasheid is in wezen ernstiger, zakelijker en nuchterder dan Henry Ford want zijn artikel is oneindig moei lijker te vervaardigen en oneindig minder een practische noodwendightid. Een film van Lloyd is een toren van absurJiteiten, waarvan de construc tie nauwkeurig werd berekend en zorgvuldig uit gebalanceerd. Neem een film als zijn laatste ,,Wat een wonder" en zie hoe logisch, hoe zakelijk-jukt deze constructie voor u openligt. Hier kan van de verbeeldingswereld eener bege nadigde fantasie geen sprake zijn hier wacht niets op de levenwekkende aanraking van het genie, welke de scheppingen van Chaplin tot het onbegrijpelijke wonder verheft. Op het zwakke begin stapelt hij een reeks gedm'fde zotternijen, kunstig in evenwicht gehouden door quasi-nuchteve werkelijkheidselementen. Een photomatonautomaat, een Fordje en het heele Bertillonsysteem moeten, ter juister plaatse aangebracht, dienst doen, om den toeschouwer en zijn zin voor logica in de war te brengen, tot hij, out, wapend en van iederen critischen norm beroofdzich gewonnen geeft en willoos in den turbulenten. stroom van sensatie, spanning en dwaasheid ondergaat. Met feillooze zekerheid kiest Lloyd de opeenvolgende situaties: fragmenten van bewogen heid (de knoksceiie in de Chineezenkit) blijken gevolgd door momenten van rust (de idylle in de woning van het meisje) deze laatste worden naar het eindt; toe steeds schaarscher, het tempo steeds meer opgedreven, tot ten slotte de vecht partij met den Draak" de hoogste spanning en («(/-spanning brengt en daarmee het werk har monisch afsluit. Zoo blijkt Harold Lloyd's oeuvre ongelooflijk knap. geestig en van een zeldzanien goeden smaak doch vreemd aan alle inspiratie en innerlijken drang. Zoo is het duidelijk, waarom men The Pilgrim" vijf keer achtereen kan zien, terwijl een film van Lloyd (ik zag Wat een wonder" reeds eenige maanden geleden te Parijs) den tweeden keer drie kwart van haar charme verliest. Vooral, wanneer -?gelijk bij Tuschinsky gebeurde belangrijke stukken zijn gecoupeerd! Laat ons echter dezen handigen en beschaafden faiseur in eere houden hij behoort in de weinig verkwikkelijke amusements-fabricage tot de wel dadige uitzonderingen.