DB GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 OCTOBER 1930 RADIOGRITIEK Onheil TOEGEPASTE KUNST door Otto van Tussenbroek Bij een drietal nieuwe fantasiefin door Harry van Tussenbroek In de zalen van de stichting de Armen de Poth" te Amersfoort wordt eene tentoonstelling gehouden van poppen en marionetten door Harry van Tussenbroek. Nimmer zag ik diens werk beter uitgestald. De stille omgeving, vol intimiteit, met vertrekken welker wanden een bestorven kleur hebben en waarin het licht, door glas in loodramen gezeefd, binnenvalt is als het ware geschapen om gastvrijheid te verleenen aan dingen waarvan de uiterst verfijnde tinten vaak doen denken aan voortbrengselen uit overoude tijden en het is dan ook goed gezien die poppen, welke in ultra-modernen trant zijn opgevat en felle kleurte^enstellingen vertoonen, tegen een effen zwarten, met dof doek bespannen, achtergrond op te stellen. Trouwens: alles spreekt hier van een opmerkelijk verfijnden, smaak. Er is eene treffende eenheid verkregen en dit gebeurde vaak met weinig midde len. Doch het merkwaardigst is in Amersfoort de kapel. Hier werd eene stemming bereikt welke ongeëvenaard mag heeten. Aldus werd de gansche inrichting der tentoonstelling opgevoerd tot een kunstwerk waarvan elk onderdeel getuigenis af legt van een naar puurste schoonheid strevend kunstenaar. Van drie der aldaar aanwezige fantastische gestalten wil ik hier iets zeggen: Onheil", Ver gane Aardsche Grootheid" en een wonderlijke vogel-figuur. Zij behooren tot de laatst ontstane werken, dateerend van 1929. Ik zie in alle drie dezer zeer uiteenloopende, maar toch ook door zekere eigenschappen op elkandergelijkende, sta len van mijn broeder's kunst iets van eene dreiging, iets van een mene tekel", eene waarschuwing .... Daar is het breed uitgespreiden der armen in Onheil"; het stil starende der oogen van het doodshoofd met den kroon; het krijschende van den open vogelbek. Alle drie figuren werden gespireerd door het skelet-achtige, door den schedel. En alle drie hebben zij het huiveringwekkende karakter dat altijd weer tot de voorliefde van dezen poppenmaker schijnt te behooren. Er is iets van den hemel en de hel in wat hij hier geeft; iets van goden en duivels zoo goed als iets van het sprookje en het spookachtige; het waken en droomen; het bewuste en onderbewuste; iets van vreugde en leed. Men beschouwe dan ook alle drie gestalten als tastbaar geworden abstracties waarbij het uiterst minutieuse geheven is tot eene grootheid in een omweven der realiteit met de rijkst denkbare fantasie als ver-beeld verbeeldingsleven DE ziekenuurtjes van de Vara zijn vaak voor gezonden ook het luisteren waard. De arme zieken krijgen van elders vaak zoo veel sentimenteele plechtigheid te hooren, dat iets jongs en frisch voor hen een verademing kan zijn. Frieda Belinfante speelde hiervoor zeer verdienste lijk eenige werken van Henriette Bosmans. Gewis wekte zij bij veel luisteraars de interesse voor het werk van ook andere jonge Hollandsche componisten. Wie brengt eens in plaats van het gewone populaire" concert een aardige verzame ling van 't geen in Holland denlaatstentijd aan kamermuziek is geproduceerd 't Al of niet voor zieken, in ieder geval zal zoo iets het peil der concerten verbeteren! En het buitenland moet een anderen indruk krij gen van onze muzikale traditie, want de Nederland sche componisten wier werken thans op de radio-con cert-programma's voorkomen, als daar zijn C. v. Rennes, C. Kuiler, A. v. Tetterode, schreven welis waar lieve stukken, maar mogen toch nietbethedendaagsch Nederlandsen componisten dom in den ether vertegenwoordigen. Voor een onderonsje zijn ze misschien niet kwaad, maar er zijn toch zeker andere jonge Hollanders die hun stem zoozeer mogen verheffen.... Waar blijven zij ? Het B.B.C, orkest gaf een prachtig Bach-concert: verschillende suites, zoowel voor strijkers als volledig orkest, voor fluit en orkest, en dan het schoone concert in C voor twee piano's. Eenige aria's wisselden de orkeststukken af. Daar hoor den we het concert waarnaar wo bij de Hollandsche omroeporkesten zoo vaak ver langden. Bach's eenvoud in de kleine orkestsuiten, zijn grootheid in de zangmuziek, zijn speelschheid in de fluitsuite, en dit alles verzameld in het piano concert, waarin we wederom het pianistenpaar Bartlett en Robertson konden bewonderen, die met kunstzinnige virtuositeit het werk speelden. Een dergelijke avond waar de toch zoo verschil lende composities van Bach een prachtige eenheid vormen en ook voor voldoende verscheidenheid is gezorgd, doordat muziek voor diverse ensembles en ook zang werd gekozen, voldoet meer dan bijv. de elck-wat-wils"-concerten van de Avro, die muziek brengen van geheel verschillend gehalte, welke daarenboven nog wordt uitgevoerd door executanten met ongelijke capaciteiten. Aardige en ongewone diner-muziek" kwam op een dag uit Frankfort, nml. tafel-muziek van Mozart, welke beter beviel dan de algemeen ge bruikelijke. Want er bestaat eigenlijk niet veel populaire muziek, in ieder geval niet genoeg om veel variaties in de programma's te brengen. Wanneer ik telkenmale een aanteekening maakte bij 't hooren van het lied der Saksisch porceleinen vazen en klokjes, zou ik elke veertien dagen een nieuw potlood noodig hebben. Ondertusschen hebben we toch ook eens kunnen vaststellen dat de radio opvoedende kracht" heeft. En dat was na de uitvoering van Strawinsky's Petrouchka door het concertgebouw-orkest. Dit enthousiast applaus was van een publiek dat de schoone uitvoering van dit stuk ten volle heeft kunnen waardeeren. En dit zeker niet het minst door de grondige kennis ven het stuk die ieder zich heeft kunnen eigen maken. Immers zoowel uit Holland als van elders konden we de verschillende grammofoonopnamen die van dit stuk gemaakt werden beluisteren, en daardoor met nog grooter interesse de superieure uitvoering van het Amster damsen Orkest genieten. De Vara hervatte haar paedagogische concerten, ditmaal onder leiding van Piet Tiggers. De invloed van deze concerten is natuurlijk niet te onder schatten, en we hopen dat de hierdoor te verkrijgen verruiming in het appreciatie-vermogen der VaraVergane Aardsche Grootheid luisteraars ook van goeden invloed zal zijn op het peil der andere concerten.... Zooals we reeds meer mochten opmerken is het onmuzikale" Engeland er meestal vlug bij wan neer door een jongen landgenoot een nieuwe com positie is afgeleverd. Twee eerste uitvoeringen: een hobo-concert van Goossens en een piano concert van Ireland werden door het B.B.C.-orkest gebracht. Geweldige vernieuwingen geven deze Engelschen niet, wél een welluidende muziek, een aangename verpoozing. Maar het zijn dan ook feitelijk de jongeren" van een vorige generatie. Het K. R. O. orkest speelde moderne Frftnsche muziek, gelijk het programma aankondigde. Een ouverture van Massenet, de Danse nea?abre van Saint-Saens en eenige deelen uit de Petite Suite van Debussy. Volgde het populair gedeelte dat een plechtig Panis Angelicus van Franck en een cellostuk van Schulhoff bracht ! Waarom toch is een ouverture van Massenet moderrie Fransche muziek, en een cellostuk van Schulhoff populair? We kunnen thans weer alle goede Europeesche symfonie-orkesten hooren met nieuwe en oude stukken. Allereerst het Amsterdamsche orkest, en dan die van Leipzig, Weenen, Li verpool, Hamburg, Birmingham, Stuttgart, etc. etc. De omroep-orkesten van heel Europa hebben naar hartelust ge?Offenbach"t. . . . Deze goede man is vijftig jaar dood en met groot enthousi asme en uitgebreide concerten vierde men dit. Hopen we dat door deze eenigszins onmatige Offenbach-consumptie zoowel luisteraars als pro ducenten zoodanig verzadigd zijn, dat ze den goeden ouden heer eens van z'n welverdiende rust laten genieten. * * * Een enkele keer stelt de radio ons in staat zeer onbevooroordeeld de waarde van een muzikale praestatie vast te stellen. Namelijk wanneer we al draaiende aan de tooverknoppen van onzen ontvanger stuiten op een bijzonder mooi geluid. We zijn dan verwonderd en blij, en luisteren met groote aandacht tot de omroeper ons meedeelt, welke beroemdheid ons zoo mocht boeien. Soms is het dan ook een opkomende ster, zooals in de afgeloopen week de jonge Hollandsche zangeres Hans Gruys, wier stem in perfecte conditie den langen wegnaar onze huiskamer maakte. En haar programma was ook zeer interessant, we zullen haar zeker nog graag eens hooren ! PH. waarbij het den beschouwer vreemd te moede wordt. Men lette vooral op het verstild gebaar, welke deze poppen op de grens der beweging doet staan. Zeker, een ding als Vergane Aardsche Grootheid" is op het kantje af der profanatie: een gebleekt kinderschedeltje werd daar toegepast, doch hoe!.... Zeker, mijn broeder kan uiterst decadent zijn, ja zelfs pervers, maar alle beden kingen vallen weg als men zwijgend den indruk, welke zijne poppen oproepen, op zich laat inwerken aan welke hij opzettelijk de/.e eigenschappen mee gaf. Doch men stare zich niet dood, zooals te velen doen, op het détail. Men vrage zich niet allereerst af waar al deze dingen van gemaakt zijn of hoe ze tot stand kwamen. Het is alles bijzaak. Het gaat alleen en uitsluitend om de idee welke werd uitgedrukt en dit nu is naar het mij voorkomt de grootste kracht van dit zeer bijzonder talent. waardoor ook alles zoo sterk op de verbeeldingvan den beschouwer inwerkt: de bezieling welke aan do tot standkoming ten grondslag ligt en het tot leven wekken der doode materie, niet door knapheid, virtuositeit, vindingrijkheid, m«a.r door eene geweldig rijke intuïtie, welke tot nog toe door niemand op dit b i j zon d er gebied der toege paste kunsten werd geëvenaard !