DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 OCTOBER 1930 No. 2785 *?. i s r." Amerikaamche Schrijvers Theodore Dreiser door Dr. A. Perdeck HET is een gewichtige gebeur tenis in de geschiedenis der Amerikaansche letteren geweest, toen in het jaar 1900 Dreiser's eerste roman, Sister Carrie, het licht zag. Realisme en naturalisme, richtingen, die zich tegen het einde van de negentiende eeuw voor het eerst hier en daar schuchter in de Amerikaansche roman kunst begonnen te vertoonen, werden hier in dit boek voer het eerst op elk levensgebied toegepast. Zonder eenige restricties van godsdienstigen of zedelijken aard werd hier het leven, zooals de schrijver het zag, in al zijn wreed heid en hopeloosheid weergegeven. Onmiddellijk bleek echter, dat de tijd voor de realistische richting nog niet gekomen was. De belangstelling van uitgevers -en publiek was nihil, ja, het was slechts met de grootste moeite, en na aller lei gechicaneer van de zijde der uitge vers, dat de roman in een heole kleine bplaag, en in een bandje zonder titel of naam, werd gepubliceerd. Ook met de volgende Tomans. had DreiBer telkens weer "dergelijke moeilijk heden ; de uitge vers durfden de pu blicaties niet aan, en. waren bang, dat het publiek ze on zedelijk zou vin den en de rechteis ze zouden onder drukken, hetgeen dan ook herhaal delijk gebeurde. In een interview vertelde hij onlangs van een van zijn boeken, dat het gedurende tien jaren op de plank van een open bare leeszaal was blijven staan en in dien tijd slechts door drie mensen ^i was gelezen. Het heeft dan ook feite lijk een kwart eeuw geduurd, voordat hij algemeene waardeering vond, of, zooals hij in datzelfde interview zeide: pas met zijn An American Tragedy, dat ui 1925 verscheen, werd hij uit de ?klasse der hongerlijders verlost. Dit is geen wonder; het hangt met de geheele ontwikkeling van de Ame rikaansche literatuur na den wereld oorlog samen. Want An American Tragedy was de eerste en de tot nu toe eenige roman van Dieiser, die na den oorlog verscheen, en de geweldige ommekeer in heel het geestesleven van het Amerikaansche volk als gevolg van den oorlogstijd maakte, dat het werk van een schrijver als Dreiser nu niet alleen waardeering, maai zelfs enthousiaste bewondering kon wekken. Want Dreiser was met zijn drie of vier romans, die reeds vóór den oorlog het licht zagen, zijn tijd eenvoudig een stuk vooruit. Feitelijk behooren die boeken, net zoo goed als zijn laatste roman, tot de typisch naoorlogsche Amerikaansche litera tuur, een literatuur, die langs de geheele linie opstandig is; opstandig tegen de, naar haar meening verou' deide puriteinsche moraal, tegen de maatschappelijke toestanden, tegen de heele richting waarin zich de Amerikaansche beschaving beweegt. De lezers van Dreiser's roman^ weten, dat zich deze tendenz bij hem meestal niet op directe wijze in aan vallen op de bestaande toestanden uit. Maar op de meest onverstoorbare wijze laat hij ons in het leven zijner per sonen telkens weer zien, hoe deze toestanden, zoowel op zedelijk als maatschappelijk gebied, voortdurend hot beste in hun ziel vernielen. Zijn beeld van onzen tijd is dan ook door en door pessimistisch. Niet een wereldbeschouwing, niet de een of andere zedelijke maatstaf drijft zijn mersehen voort, maar een onafwend baar noodlot, dat eigenlijk niets anders is, dan de drang tot zelfbe houd in een maatschappij, waar iedereen er op uit is ten koste van den ander stand te houden. Zóó leerde ook Cowperwood, de held van de beide romans The Financier en The Titan, toen hij als jongen ergens in het aquarium van een winkel zag, hoe een inktvisch op een bijna systema tische wijze het slachtoffer van een kreeft werd, al vroeg de les, dat men in het leven eenvoudig moest zorgen steeds de sterkste te zijn, steeds aan den kant van de kreeft te zijn. * * * Theodore Dreiser TJit Dreiser's autobiographische boe ken weten wij, dat zijn eigen erva ringen hem tot deze levensopvattingen hebben gebracht. Zijn ouders waren arme Boomseh-Katholieke Duitschers. Al heel vroeg moest hij zijn eigen brood verdienen als looper voor een firma, die allerlei goederen op afbe taling verkocht. Toen leerde hij reeds de geweldige tegenstellingen tusschen h :t overdadige leven der rijken en dat der weinig bemiddelden kennen. Zijn oogen werden nog wijder geopend toen hij, twintig jaar oud, journalist werd, en als zoodanig aan verschil lende bladen en in verschillende groote steden van Amerika werkte. In de hoofdartikelen dier bladen werd het leven op de meest roos kleurige wijze beschreven, terwijl hij als reporter feitelijk overal precies het tegengestelde ontmoette. Men leze daavover de zeer interessante autobiographie A Book Aboui Myself. Het zijn vooral die tien jaren als journalist geweest, die den grond slag voor zijn romans hebben gelegd. Met zulke ervaringen en met zulk een kijk op het leven, moest zijn werk wel dat somber-realistische karakter gaan vertoonen, dat het zoo verwant aan de scheppingen van de groote Russen doet zijn. Toch is er een eigenaardig romantische trek in al zijn hoofdper sonen, die, hetzij zij datgene, waarnaar zij streefden hebben bereikt of niet, steeds weer onvoldaan blijven; naar iets anders verlangend blijven uitzien. Zóó zien wij Carrie aan het einde van Dreiser's eersten roman in haar schommolstoel zitten, nog immer uit ziende naar een geluk, dat niet zal komen; zóó blijft ook Jeiinie erhardt STEUNZOLEN SYST. PROF. HOFFA/ NAAR MAAT7 FA J. A.M AS S ING conn.vErai O.Z.VOORBURGWAL 334 Amsterdam Vo HET BINNENGASTHUIS Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culemborg1. Sea~Horse , de allerbeste Mouiwi/n Jenever M.P.POLLENG-ZOON ROTTERDAM TURBO ARTISTIEK HANDWERK VOOR DEN PRIJS VAN EEN MACHINE-PRODUCT WINKELMAN P. C. HOOFTSTR. 28 AMSTERDAM ^^^= TELEFOON 25673 MODELBOEKJE WORDT GAARNE G EZON DEN ONVERSCHILLIG of het dames-, heeren- of kinder schoenen betreft, U zult steeds meer en meer tot de overtuiging komen, dat alleen TIMTURschoenen U op den duur vol doening kunnen geven, dank zij hun chique model, uitstekende pasvorm, uiterst verzorgde afwer king en buitengewone soliditeit. Jjmtur achter, nadat de stormen voorbij zijn, en tuurt, uit een heden, dat geen be vrediging kon schenken, vragend in de toekomst. En zóó zien wij ook Cow perwood, de sterke man, de titaan, aan het slot, als hij naar het oude Europa gaat, om zich daar weer in den strijd te storten: voor altijd voortge dreven door een rusteloos hart voor hem was er geen vrede, geen werkelijk begrijpen, maar slechts hon ger en dorst en verwondering." Uit zijn autobiographisch werk van den laatsten tijd, maar vooral ook uit allerlei uitingen in de pers, blijkt het, dat deze Amerikaan op zijn ouden dag hoe langer hoe positiever in zijn over tuiging gaat worden en nu wel bij de socialisten kan worden ingedeeld. Vooral zijn reis van een paar jaren geleden naar Sowjet Rusland schijnt daartoe te hebben medegewerkt. Men herinnert zich, dat zijn brieven over die reis ook in de Nieuwe Rotterdamscho Courant zijn verschenen, en dat hij daarin zijn sympathie voor veel, wat hij in die republiek gezien heeft, vrijelijk uitte. Hij kan zich nu, als beroemd man, de weelde van dergelijke overtuigingen in zijn land permitteeren, overtui gingen, die daar menig ander duur te staan kwamen. En het is opvallend, dat zijn roem als romanschrijver in het geheel niet berust op kwaliteiten, die men gewoonlijk van ,,best-sellers" verwachten mag. Zijn stijl is zwaar, onbeholpen. Zijn Engelsch onaesthetisch, vaak eenvoudig fout. Het is waarschijnlijk zijn Duitsche afkomst, die hem in deze dingen parten speelt. Dan treedt hij voortdurend in her halingen en gaat tot in de kleinste bizonderheden, alsof hij bang is ook maar iets te vergeten, van wat in hem omgaat, wat hem ontroert. Maar het merkwaardige daarbij is, dat hij toch den lezer boeit, dat hij ons niet los laat en dat zijn boeken ons bijblijven als andere allang vergeten zijn. 1) Van Dreiser's romans zijn er niet veel in het Hollandse)*, vertaald. Van An American, Tragedy bestaat een wel zeer verminkte vertaling; daar entegen is er van Dreiser's tueede roman, Jennie Gcrhardt, een zeer goede uitgave in de Amerikaansche Bibliotheek van Leopold verschenen.