No. 2785 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 OCTOBER 1930 Wetenschappelijke Varia DE DIEPTE-BOL door Dr. P. van Olst KRONIEK DB uitvinder geeft er een veel geleerder naam aan, nml. bathospheer maar voor de zeer enkele lezers, die geen grieksch beheerschen, zet ik er liever de letterlijk vertaalde hollandsche naam bij van diepte-bol." Dit toestel vertegenwoordigt de zóóveelste poging om nu eens niet de oceaandiep te bij stukken en brokken omhoog te halen met netten en andere vangmiddelen, maar zelf eens omlaag te gaan en den toestand op te nemen in de ware werkelijkheid. Ik mag bekend veronderstel len dat onder water de druk, door de omgeving op ons uitgeoefend, voortdurend toeneemt met de diepte. Zeer globaal genomen kan men zeggen dat voor iedere tien meter, die men dieper daalt, de druk op ons lichaam toeneemt met een kilo gram per vierkante centimeter. Zitten we dus 100 m diep, dan drukt op iedere vierk. cm van onze huid 10 kg. En daar is onze lichaamsbouw absoluut niet op berekend, zoodat men het zeer spoedig af legt. Men mag eigenlijk wel rekenen dat dertig meter de dieptegrens is, waarop een mensch nog werken kan. Er is in uitzonderingsgevallen wel dieper gedoken, maar meestal ten koste van de gezondheid van den duiker. Reeds eerder heb ik geschreven over duiktoastellan, waarmee men deze dieptegrens overschrijden wilde of zelfs overschreden heeft. Deze toestellen zijn over 't algemeen zoo in gericht dat de man, die in het toestel zit, werkt bij nor male dampkringsdruk, zooals ie mand, die schrijft zooals ik, of leest zooals gij ! Dit is verkregen door de wanden van het toestel zoo dik en stevig te maken dat de waterdruk op grooter diepte hen niet kraken kan. In deze doos, die voorzien is van cylinders met sa mengeperste zuur stof voor de adem haling van den duiker, kan een mensch blijven be staan. Maar wer ken is nog iets anders. Daarvoor de doos, die een Bathospheer, buiten boord hangend. Links op de bol ziet men de drie vensters, rechts aan de bol de toegangs deur en onderaan de bol de slede zou hij de onderdeelen van in het ruwe, het model heeft van menschenlichaam, moeten bewegen wat da delijk ongehoord lastige vraagstukken meebrengt op het gebied van het tegengaan van lekkage in de scharnieren der bewegende deelen. Met dit soort toestellen heeft men de dertig-meter-grens belangrijk overschreden. Er is een Duitsch apparaat waarmede op 160 meter diepte eenige uren gewerkt kon worden bij de proefnemingen en Krupp heeft zelfs een stalen apparaat gemaakt, waarmee men theoretisch tot een diepte van eenige duizende meters zou kunnen zakken, zonder dat echter bepaalde arbeid buiten het toestel verricht kan worden. Dit toestel is echter nog niet (voor zoover ik weet) op groote diepte geprobeerd; alleen in kustwateren heeft men ermee geobserveerd onder water. Krupp heeft het gevaarte gemaakt volgens plannen van een Amerikaan en het is eveneens weer een Amerikaan, die het toestel ontwierp, dat nu als bathospheer besproken wordt en waarmee reeds proefnemingen genomen zijn op groote diepte (425 m). De New-Yorksche dierkundige vereeniging heeft op een expeditie onder leiding van Dr. Bcebe proeven laten nemen met het toestel dat ontworpen is door O. Barton en Butler. Het is een verbetering van Wïlliamson's apparaat, dat ik jaren geleden in deze rubriek beschreef en waarmee de eerste zoogenaamde ,,diepzee"-films zijn opgenomen, die niets met diepzee te maken hadden maar alleen met zeewater van een tiental meters diepte. Williamson gebruikte'een soort telescoopbuis, die uit den bodem van zijn schip omlaag stak in het water en onderaan eindigde in een bol, waarin de waar nemer met zijn filmapparaat zat, terwijl krachtige lampen neergelaten aan kabels, de omgeving vol doende sterk verlichtten. Barton's vinding is gelijk aan deze bol van Williamson maar zonder den telescoopbuis, en dan vél steviger. Het is een gegoten stalen bol met een gewicht van ruim twee ton, nadat eerst een dergelijke gegoten bol van meer dan het dubbe le van dit gewicht te onhandelbaar bleek te zijn voor de beschikbare hulpmiddelen der expeditie. De bol heeft een middellijn van ongeveer ander halve meter en de wanddikte is bijna vijf centi meter, wat voldoende is om op groote diepte den waterdruk nog te doorstaan. De waarnemer kan in den bol komen door een mangat waarvan de deur op zichzelf reeds 180 kg weegt en met tien gren dels bevestigd is. De deur sluit zoo secuur dat er nog geen lekkage optrad bij een proefonderdompeling tot een diepte van 720 m. In het midden van de deur zit een schroefstop, die vlug losge draaid kan worden. Tegenover de deur zitten drie kijkgaten, die in het gietwerk uitgespaard zijn. Deze kijkgaten zijn eigenlijk drie korte stalen kanonhen, waarin even zooveel dikke kwartsplaten zijn bevestigd, 20 cm in middel lijn en 7.5 cm dik. Er waren vijf van deze kwartsven sters gemaakt maar slechts twee doorstonden a.le bewerkingen en proefnemingen met succes. Het derde kijkgat moest dus met een stalen stop geslo ten worden. Deze kijkgaten kunnen tegelijk gebruikt worden voor het werpen van oen bundel krachtig licht in het om. ringende zeewater. De bedoeling is echter om niet steeds met dit licht te werken maar ook waarnemin gen te doen van het natuurlijke licht dat door dieren zelf wordt uitgezonden. Met het oog daar op is de bol varibinnen geheel zwart geverfd. De benoodigde electrische stroom wordt door een kabel geleverd vanaf het schip. Deze kat el met speciale dikke isoleeringen, passeert door een gat in den kogel, natuurlijk met de noodige aiitilekkage-apparaten. Bij de proeven lekte deze inrichting dan ook niet, maar toen de beide waarnemers in hun kogel reeds 1400 voet diep waren (425 m) begon de geweldige buitendruk van het water de kabel naar binnen te persen in den kogel zoodat de daling niet verder door kon gaan. Dit euvel is inmiddels weer voorkomen. De kogel hangt aan een stalen kabel van ruim 2 cm dikte,' die een gewicht van desnoods 29 ton kan dragen en ruim een kilometer lang is. De electrische kabel is van afstand tot afstand eraan bevestigd. In de kogel is de inrichting niet luxueus. Kussens mogen niet gebruikt worden daar zij kleine instrumentjes of nog erger: gevaar lijke lekkage zouden onzichtbaar kunnen maken. Het liggen in de bol viel echter erg mee. Veel on aangenamer was het lawaai, dat de waarnemers te verduren hadden toen zij in de bol zaten en de sluitingen goed dicht geklopt werden. Zoolang de bol nog boven water hing te zwaaien voelde men zich in de bol zeeziek, maar zoodra de bol in het water zakte, voelden de waarnemers geen onaange name sensatie meer. Aan den wand hingen twee zuurstofcylinders, samen voldoende voor een duik van zes uur. Verder waren er patronen voor de zuivering der lucht van waterdamp en koolzuur. Zonnebad en Watcrbad DAT was een lang niet onvermakelijke dis cussie in don gemeenteraad over het nieuwe badhuis in Zuid." Een eenvoudig mensch zou zich wel kunnen verwonderen, waarom in een tijd van malaise en hoogst precaire gemeentefinantiën Zuid" onverhoeds met een heel duur badhuis moest begenadigd worden. Maar eenvoudige menschen behooren op deze wereld al minder thuis, als zij tenminste ^een oor willen leenen aan hetgeen de Booze Wereld over de zaken der gemeenschap zoo van tijd tot tijd ten beste geeft. Aangaande het badhuis dan achtte die B.W. het waarschijnlijk hier met een.,gemengde" kiesmanoeuvre van sociaal democraten, roomsch-katholieken en anti-revolutionnairen van doen te hebben. Een gemeente badhuis zoowat cadeau te doen pleegt den gunst der kiezers van de buurt op de hoofden der edel moedige gevers saam te trekken en over eenigen tijd zijn wij weer aan het kiezen toe. Zoodat over het badhuis als gemengde dema gogie", partijen wel eens konden zijn. Zij worden de milde schenkers en de gemeentekas betaalt. Maar toen kwam het vraagpunt van de inrich ting. De R.K.'s mochten dan zijn voor gemengde schenkingen, voor gemengde baden waren zij niet. En gemengde baden, a l'instar van wat men thans in alle zeebadplaatsen ziet, schijnen nu juist een eisch des tijds". Men wil niet meer weten van verdacht prcutsche afscheiding der sexen, dewelke ook onpractisch is en tijdsverlies oplevert. De R.K.'s en A.R.'s echter konden principieel hun ouderwetsche en zeer verdachte en te op zettelijke preutschheid niet wijzigen. Men heeft zich nu eenmaal in die gedachte vastgezet, dat naakt onzedelijk is, eigenlijk altijd, maar gemengd naakt direkt naar den duivel voert. En daar de S.D.'s ton deze nog niet zoo beginselvast-geloopen zijn, gaven zij zuchtend toe. Dan maar geen ge mengd bad. Maar om niet gansch hun aureool va.n vooruitstrevendheid" te verliezen, zou er dan toch nog iets gemengds zijn. Namelijk een zonnebad. En zij overtuigden hun broeders R.K.'s on A.R.'s, dat naakt iri een zonnebad heel anders en minder onzedelijk is dan naakt in een waterbad. Want dat water moulleert", toont" de vormen". En wat voor vormen" soms ! Terwijl, als het droog blijft, een badpak gezegde vormen, tenminste een klein beetje, verhult". Dat was een heele troost, al zeiden de slimmo socies er niet bij, dat het nat en koud van een gemengd waterbad een veel beteren schut is tegen les pensees impures dan de meer verhulde drooge naaktheid. Maar in elk geval was nu ieder tevreden. De natte sexen blijven dogmatisch gescheiden, de drooge zullen zich vermengelen en beiden tezamen zullen stemmen werven voor de edele partijen, die zulke geneuchten mogelijk maakten. Mij dunkt, dat is practische politiek, waarbij zindelijkheid, naakte zonnevreugd en partij belang allo drie zijde spinnen. Laat dan de B.W. maar praten. Zou zij anders doon als zij aan het laatje zaten stemmen moest fokken ? F. C. Natuurlijk is er oen telefoonverbinding met de bovenwereld. De diepste tocht duurde anderhalf uvir en toch voelden de waarnemers zich niet on aangenaam, hoewel men wel flink vertrouwen moet hobben, mijns inziens, op alle onderdeelen om niet lichtelijk zenuwachtig te zijn. Een plotse linge barst in een der kwartsvensters onder invloed van den geweldigen druk, of een ander ernstig lek is steeds te vreezen, terwijl de bol natuurlijk niet vlug genoeg meer opgehaald ka.u worden. Een kabolbreuk is bij alle voorzorgsmaat regelen toch wel denkbaar on daar de bol zwaarder is dan water zakt men dan reddeloos naar den oceaanbodem, waar de druk zóó groot is dat df do bol in elkaar gedrukt wordt, of tenminste eon hopelooze lekkage optreedt. Eon mooi gegeven voor oen grand-guignol-gi ioseling ! i De bol is nog voorzien van een slede mot roer, zoodat do waarnemeis zich ook kondon laten voortslepen over den zeebodem voor bepaalde onderzoekingen. De bedoeling van dit alles is uitsluitend nog zoölogisch onderzoek. Dit moet echter nog geschieden nu de proefnemingen be vredigend ver.iepen. Mon hoopt te kunnen duiken tot 600 m in volzee en daarbij bovendien bodemonderzoekingen te doen tot 150 m. F k