DE GRÖffE AMSTERDAMMER VAN i NOVEMBER ;* Emile Bernard en r Vincent van Gogh door Otto van Tussenbroek NU de nagelaten werken van Vincent ten onzent door de zoozeer belangrijke tentoon stelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam wederom in het brandpunt der publieke belang stelling zijn komen te staan meen ik goed te doen voor de lezers van dit weekblad een post-mortem te vertalen dat in het sterfjaar van den meester verscheen in het blaadje les Hommes d'Aujour d'hui" (8e jaargang, nummer 390) waarvan ik toe vallig een der zeldzame exemplaren in bezit kreeg en waarin Vinceut's vriend Emile Bernard met veel waardeermg gewag maakt van hetgeen de kunst wereld in den toenmaals volkomen onbekenden schilder verloor. Ik heb Vincent Van Gogh," aldus Bernard, voor de eerste maal in het atelier van Cormon ontmoet en wat al lachen achter zijn rug die toen deed alsof hij niets zag. Daarna bij Tanguy, in die kleine kapel waarvan de goede priester den glimlach heeft van onbegrepen eerlijkheid. Als hij uit den achter-winkel opdook, met het hooge en breede voorhoofd, was ik bijna bang van hem, zóó vlamde hij; maar spoedig waren wij vrienden en werden de kartons uit Holland en de porte feuilles met studies open geslagen. Welk een verrassende schetsen ! Sombere begrafenissen onder grijze luchten met de gemeenschappelijke groeven; gezichten op de wallen met rechtlijninge perspec tieven ; de Moulin-de-la-Galette met onheilspellende wieken, over dit alles nog een vage en ernstige noorder-nevel; voorts povere tuinen, wegen bij het vallen van den avond en gezichten van boerinnen met afrikaansche oogen en monden. Op tafel, tusschen Japansche stoffen, kluwens wol, waarvan de dooreen gehaalde draden onverwachte kleursymphonieën speelden. Dan verbijsterde mij in dien chaos een maaltijd van armen in een sombere hut, onder een lamp met doffe belichting. Hij noemde dat ,,de Aard appel-eters," het was vol van eene opmerkelijke ai-melijkheid en een verontrustend leven.... Daarna sloot hij de laden en wij spraken over litteratuur. Huysmans hield hom bovenmate geboeid. Het was over ,,En ménage" da,t hij zich vooral warm maakte, dan over A rebours", later. Ook Zola behaagde hem zeer. en liet was, hem lezende, dat hij er over dacht de kleine hutten vanMontmartre te schilderen waar eikekleine burger een stukje zanderigen grond komt bewerken bij de eerste zon.... ' Later, toen wij vrienden waren, lichtte hij mij over al zijn plannen in. ... en hoeveel had hij er niet!.. .. Wat hem ontmoedigde, dat was niet om zelf zonder erkenning te moeten wei-ken maar om Pisarro, Guillaumin en Gauguin in zoodanige zorgen te zien dat de productie werd geschaad en de pogingen werden verlamd. Het is toen dat hij bij zijn broeder Théodore (welke als expert bij Boussod et Valadon werkto) eene beweging verdedigde, welke hieruit bestond: die schilders te -VINCENT VAN GOGH djyvcttL* ? -"O^-f c. tmc/utt.* Jv.JtJft£ ^.^0/2,/y^,,,,^-^ // Facsimilévan een brief van Vincent van Gogh aan Em. Bernard Voorpagina met schets door Em. Bernard doen aanvaarden in de salons waar de onbekwaamheden hingen. Waarin hij, bijgestaan door die broederlijke toewijding, ten volle slaagde. Maar na de poging eenor tentoonstelling in een volks-restaurant op de Avenue de Clichy, werd hij door de Midi aangetrokken (waar Monticelli, zijn meester, het meest leefde) on hij nam den weg naar Arles. Uit Arles dateert een dik pak brieven van welke wij eenmaal de belangrijkste zinsneden hopen in het licht te geven; uit Arles ook dateereu de eerste doeken op een beslissende manier. In een onzekev pointilléhad hij in Asnières geschildert, daarna, in complémentaire kleurstrepen,stillevens,onder andere de fameuze Livres jaunes", welke hij in de onafhankelijken van 1888 tentoonstelde, maar eerst in Arles vond hij zich zelf in een zeer persoonlijke en schilderachtige techniek. Citeerende: Ie Khöne, Ie Hemeur, la Bercouse, les Oliviers, les Vignes. O ! hoezeer had hij ze lief, die Olijfboomen, en hoezeer folterden hem toen reeds een opkomend symbolisme ! ..En fait de Chriïit au (Jethsémani, je peins, riioi, les oliviers" schreef hij mij. Overigens heeft alle werk zijn legende, zooals dat van ,,la Berceuse": ,,La nuit, en nier. les p chcurs voient sur l'avant de leurbarqueunefernme surnaturelle dont l'aspect ne les cffraye point, car olie est la berceuse, celle qui tirait les cordes de la corbeille oümómes ils geignaient; et c'est elle qui revient chanter aux roulis du grand bei de planches les cantiques de l'enfance, les cantiques qui reposent et qui consolent de la dure vie." Hij schilderde aldus de Berceuse met het voor nemen het doek aan Marseille, f aan SaintesMaries te schenken, in een herberg waar de zee lieden komen drinken. Twee groote zonnebloem stukken zouden het stuk moeten flankeeren, want hij zag in haar intens geel de hoogste helderheid der liefde. * * * Hoezeer onvolkomen een werkstuk afzonderlijk genomen soms schijnt, over het algemeen bezien bevestigt Vincent zich zér volkomen; zijn besten dig levende onstuimigheid schept hem een nheid welke, op den duur, hem als zér evenwichtig, zé.' logisch, zér gewetensvol doet kennen. Bij de laatste doeken is er geen welke naar krankzinnig heid verwijst. Maar wat is deze als zij zich doet gissen in den huidigen vorm anders dan het genie ? O ! ik weet wel dat men ons licht een misdaad maakt van onze droomen en abstracties; wij over schrijden het doel der kunst, wij worden afschu welijke egoïsten, wij denken alleen aan ons-zelf, wij vergeten de rol van potsenmaker en paljas, welke men ons toedicht met dit etiket: Artist. En vandaar dat men ons steenigt omdat wij, walgend van de werkelijkheid, naar elders onzen weg gewend hebben, wij weigeren beslist de menigten te vermaken ! Niettemin was van Gogh een realist, een gevoelige, gaande van de mesthoopen tot de dageraden, verliefd dos lichens de soleil et des morves d'azur" en zijn penseel heeft ze geborsteld, en zijn tube heeft ze uitgespuwd avec la sublime envergure d'un mystique ivre et d'uri créateur en rut." Dat men in opgetogcnheid gerake voor de bijbclsche oogsten in de schemering, waarvan de schoven, grauw van aren, tot bergen opstapelen; waarvan de halmen golven als gouden vanen; dat men droef gestemd worde door de sombere cypressen als geslepen lansen, welke de sterren aan hun spits prikken; die nachten gelijk aan vuurwerkstukken welke in de /ware ultramarijne!! donkerten de sterren rondst rooien. Dat men droome onder die heesters vol bloemen, welke als gevallen sterren schitteren; aan de vreedzame boorden van dien vloed, welke zonder rimpel vloeit aan den voet van sombere heuvels, hutten omstroomend, door wilgen omsluierd; en dat men in de oogen der portretten de biecht leze van een ver drietig of smadelijk, good of boos bestaan. Dan zal men op weg /ijii om Vincent te hegrijpen en te be wonderen. Wat mij betreft, als ik het portret bezie dat ik van zijn hand bezit en waarvan ik, voor dit blad, naar mijn beste kunnen een krabbel gemaakt heb, en als ik denk aan alles wat hij nog had kunnen doen, dan zie ik den begrafenisstoet, welke in een tropische zon de heuvel van Auvers beklimt, tusschen de ritseling van het rijpe koren en ook dat onbekende graf uit welks diepte hij zijn broeder riep die hem zoozér liefhad, die hem zoozeer was toegevoegd en wiens naam onaf scheidelijk aan de zijne verbonden zal blijven. Vincent van Gogh is gestorven. 37 jaar oud." E. BERNARD. Veel in deze regelen heeft zijn waarde behouden nu de algemeene erkenning Vincent tot de aller grootsten doet behooren wiens werk eene wereldvermaardheid verwierf. Aan Emile Bernard blijft de eer een der allereersten geweest te zijn die het goed recht van Vincent's onvolprezen kunst be pleitte, o.a. in de Mercure de France". zijn roem voorspellend. Dat was in een tijd, dat niemand naar Vincent's werk omkeek behalve dan een kleine kring van intimi en vakgenooten. Hoezeer heeft de tijd hen in het gelijk gesteld !.. . Zeist als Woonplaats» BOUWTERREIN TE KOOP In bet ceatrum van Zeist, aan «Ien verkeersweg Utrecht Arnhem, In de onmiddellijke nabijheid van het -landhuis, de Hotels Hermitage en Figl «n het Slot van XelHt. Prachtig opgaand geboomte, stofvrije wegen, voorzien van rtoleerlng, ga», water en electrlcttelt. Nadere gegevens worden verstrekt door de N.T. PAKK KERSBKRGEN, JUontauban?traat 4, Zeist.