No. 2787 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i NOVEMBER 1930 Industrie" of Beestenboel" door Herman Minkenhoff KRONIEK Vrij Nederland Een berichtje als dit: Gooilust DICHT bij Het Palace-Hotel aan den 's-Gravelandschen weg te Hilversum, bij de Kruising van den Bussumer Grindweg, loopt een zijweg door bosschages naar een tolhek. Hier begint de monumentale oprijlaan van Gooilust. Aan de eene zijde hoog opgaand geboomte, aan de andere uitzicht op wijde akkers en velden. Zoo komt men aan een groot hek waar de toegang verboden is en waarachter zich de oprijlaan voortzet. Uit de bosschen stijgt een stilte die ook de hiertusschenliggende groote vlakten omvangen houdt. De stilte waarin het gedruisch van voorbije werelden is op lost. De wilde vaart van duizenden bisongeslachten is hier verklonken tot het getrappel eri kalme gebriesch van enkele overgeblevenen. De Zuid-Afrikaansche Gnoes zwarte anti lopen rennen met voorovergebogen koppen over uitgestrekte vlakten; lama's uit Peru draven in zeilende beweging. Esmu's, Kangeross en struisvogels voelen zich hier thuis. De wilde paar den uit de Gobi-woestijn stamvaders van onze paardenrassen toonen ook hier hun on afhankelijkheid, zij willen voor zich zelf leven en niet onderschikt zijn. Zij schikken zich onder geen enkelen ruiter. Aan sprookjesachtige vijvers staan kraanvogels uit Korea, Ibissen uit Patagonië, Argentijnsche flamingo's te droomen. Roodhalsganzen die hun snavels gebet hebben ia dat koude water van de West-Siberische rivieren, Isabelkleurige en zwartvleugel ganzen die dreven op de rivieren die aan den Andes ontspringen. In de romantische plantendécors, van natuur lijke volières peinsen schoone, vreemde vogels uit Peru, de Oongo, Australiëen andere oorden, die thans in den staat van overgang zijn van ongerepte kleurige natuur naar dien van grauwe rumoerige fabriekssteden of suffe landbouwondernemingen. Ook als planten- en bloemenparadijs bezit Gooilust een wereldvermaardheid. Ken poging tot beschrijving zij achterwege gelaten, omdat elke lust tot romantiek verdwijnt, indien men voor een dossier zit dat schier uit nuchterheid is opge bouwd. Gooilust" is een ideale plaats voor biologen, botanici e.a. geleerden om rustig de phenomenen van dieren en plantenwereld te bestudeeren. Ook zij die niet hun kennis willen verrijken, doch hun liefde voor dier of plant willen toonen, zijn welkom en de heer Blaauw of zijn tuinbaas worden niet moe om de duizendmaal herhaalde vragen met hetzelfde geduld te beantwoorden. Toegang en geleide zijn geheel kosteloos. Na al het voorafgaande zal men begrijpen dat aan dit paradijs, aan dit ideale oord nog slechts ter vervolmaking ontbrak: een kininefabriek. Een fabrieksgebouw met walm, met smerig afvalwater, met joelende werkjongens, die op een afstand van nog geen 500 meter, in het schaftuur hun voet bal vreugde aan de dieren van Gooilust" kunnen kenbaar maken. Ook het gemeentebestuur van 's-Graveland begreep dit en het ontving in October '28 met blijdschap de aanvrage om vergunning voor den bouw van een kininefabriek. De heer Blaauw, de eigenaar van Gooilust zonderling als hij is hoorde eshter met ontzetting van dit voornemen. Alle landerijen, die Gooilust" omvingen zijn van hem; alleen dat ne stukje van 9 II.A. niet. Hij trachtte den Directeur van de Kina Cultuur Maatschappij te bewegen, elders een stuk grond te koopen; bood schadevergoeding aan; niets hielp. Nergens ter wereld was een betere plek voor een fabrieksgebouw te vinden. Natuurlijk diende de heer Blaauw toen zijn bezwaren in bij het gemeentebestuur van 's-Grave land. Dit woog de belangen van 's-Graveland af; eenerzijds een heerlijke toekomst als industrie stad: behalve de wasscherijen die de roem van 's-Graveland ver over de vaart, wijd en zijd wel tot Amsterdam en Utrecht, uitdragen, nu een echte fabriek; een fabriek met hooge schoorsteenen en riolen, met een directeur en werkvolk. Anderzijds: de beestenboel van Blaauw. Best mogelijk dat daar wel eens hooge en ge leerde oomes kwamen, wat had 's-Graveland daar aan? Huurden die een woning, kochten die bij winkeliers; zag je ooit n van hen in het dorpscalétje, ze kregen op Goooilust" vrij te eten en te drinken. Geen cent aan te verdienen. Met die bezwaren van afvalwater en stankver spreiding zal het wel losloopen. En wat dan nog? Wie had nu ooit wat aan Blaauw gehad? De bijna 90-jarige Wethouder wist zich van vijftig jaar geleden te herinneren dat die jongen met zijn vogel liefhebberijen al lastig was geweest. Ook voor de verdere leden van het gemeentebestuur, de burgemeester, de secretaris, en de veldwachter en eeni.^e raadsleden, was de zaak beslist. Naar rede en protesten in pers en Kamer werd niet geluisterd. In een interview met de N. Rott. Crt. gaf de secretaris die hierbij aanwezig was te kennen, dat hij al die overdreven stukken niet gelezen had, omdat ze hem niets konden schelen; en de waarnemende burgemeester (do zooeven genoemde Wethouder) dat aan Gooilust niets verloren ging, er is zooveel moois." * * * Den ISden Mei 1929 werd de vergunning ver leend. Ingevolge de Hinderwet onder voorwaarden door welke watervervuiling, bodemverontreiniging, stankvevspreiding zouden worden voorkomen. Door of vanwege B. en W. van 's-Graveland zou con trole worden uitgeoefend. Men kon dus gerust zijn. Waren B. en W. zelf verhinderd, d'an kon men ook vertrouwen op den veldwachter die inderdaad heel wat in zijn marsch heeft en dus ook nog wel kan constateeren of: de afvalloogen voor hare loozing met zoodanige hoeveelheden zuiver grond water zijn vermengd, dat het gezamenlijke gehalte der in de aldus verkregen verdunde vloeistof aan wezige zouten nimmer meer bedraagt dan ten hoogste l gram per liter. De spuiing dier verdunde vloeistof welke steeds ten opzichte der indicatoren lakmoes en rozolzuur een neutrale dan wel zwak alcalische reactie moet vertoonen. moet voorts regelmatig en gelijkmatig over den duur van den ganschen werkdag, doch niet daarbuiten, worden uitgestrekt." Inmiddels hoe vreemd en onaardig het ook moge klinken, het gemeentebestuur van Hilversum, een der belanghebbenden, had geen vertrouwen m de controle op de reeks van dergelijke voorschriften. De Kon. Ned. Mij. voor Tuinbouw en Plantkunde de Dendrologische Vereeniging en de Natuurhis torische vereeniging kwamen er tegen op dat ..een Nederlandsen natuurmonument waarnaar men uit de verste oorden der wereld komt zien, ten gronde zal worden gericht" en dat een hout gewassencollectie zonder weerga, die altijd belangeloos voor studie en bezichtiging is opengesteld, vernietigd zou worden. De Vereeniging tot behoud van Natuurmonu menten toekende protest aan. ,.Arti et Amicitiae" schreef in y.ijn requost o.a. dat alleen al uit artistiek oogpunt deze lusthof moest worden behouden. De Bond Heemschut" voerde aan dat de plek waar de fabriek zou worden gesticht zoodanig gelegen is, dat de omgeving zeer ontsierd zal worden en dat het Gemeentebestuur eerst een uitbreidings plan had dienen te ontwel-pen alvorens een derge lijke beslissing te nemen. De Internationale Gesellschaft zur Erhaltung des Wisents schreef dat op Gooilust een teelplaats voor den Wisent zou worden opgericht en de directeuren van Europeesche diergaarden vermeldden in hun betoog o.a. dat talrijke zoogdier- en vogelsoorten gedurende de jaren, dat de Heer Blaauw op Gooilust woont, daar voor het eerst, ja zelfs uit sluitend zijn gekweekt." Het beroep van deze acht organisaties, die ter wille van de wetenschap voor Gooilust in de bres sprongen, had geen uitwerking; omdat zij slechts algemeene ideëele belangen naar voren hebben gebracht waartegen de Hinderwet niet bedoelt te beschermen. Deze appellanteri yijri niet aan te merken als belanghebbenden in den zin van de Hinderwet en mitsdien niet tot het instellen van beroep gerechtigd." De heer Blaauw en het gemeentebestuur van Hilversum werden ontvankelijk verklaard in hun beroep; slechts op formeele gronden werd het vergunningsbesluit van 's-Graveland ongeldig verAMSTERDAM, 16 Oct. Men meldt ons: Zaterdag 11 dezer kwam ten kantore van mr. van Doorne te Utrecht een aantal personen uit verschillende oorden des lands en van onderscheiden politieke en godsdienstige over tuiging, bijeen, om te beraadslagen over de wijze, waarop de strijd tegen de huidige politieke verwording zal worden aangebonden. Besloten werd tot oprichting van het Genootschap Vrij Nederland", dat z-ich ten doel stelt in ruimen kring zijn idaalen te verspreiden, ten einde aldus te trachten de kiezers te doordringen van het verderfelijke der huidige groepsbelangenpolitiek, waaronder het algemeen belang moet lijden, mede doordat niet meer kunde en eerlijkheid maatstaf zijn voor het bekleeden van de belangrijkste functies, doch in de eerste plaats ,,de kleur" beslissend is. Het Genootschap, zijn leiders en zijn leden koesteren geen politieke ambities in welk opzicht ook. Gestreefd wordt naar bevordering van de nationale eenheid en van het algemeen belang, o.m. door middel van het orgaan ,,Vrij Nederland" waarin telkens weer de vinger gelegd zal worden op iedere zich openbarende wondeplek, toont ten duidelijkste, dat het idealisme nog niet is uitgeroeid onder onze landgenooten. Het is al lang geleden, ik meen tegen de vorige verkiezingen, dat ook dergelijke ondernemingen werden op touw gezet, die dan Neutrale Staatspartij" of iets der gelijks heetten en na de verkiezing weer verdwenen. Ten blijke, dat zij wél politieke ambities hadden; dewelke vervolgens in rook opgingen. Deze ver eeniging kan echter een veel langer leven beschoren zijn, zij kan zelfs tot groei en bloei komen, omdat zij immers enkel het ideaal najaagt? En absoluut niets meer? Er zou misschien zelfs een fusie te bereiken zijn met andere zedelijkheids-genootschappen, zooals dat tot verletering van gevangenen of de Inwendige Zending bijvoorbeeld, opdat allen, die den mensch beter willen maken n lij n trekken. Of is het niet reeds een zedelijke verbetering, zij het dan een gematigde, als men den kiezer er toe bren gen kan, zijn groepsbelang te offeren aan het al gemeen En. als men kunde" en eerlijkheid" wederom, als in vroegere betere tijden, ten troon kon verheffen? Misschien lukt dat niet zoo gauw: de wereld is mi eenmaal slecht geworden. Maar wij hebben den tijd en het genootschap, dat immj:s geen ..partij" wil zijn, heeft den tijd. Den tijd, om als maar door vingers te leggen op wondeplekken," en. als nevenbedrijf. de natio nale eenheid.?die overigens ver te zoeken is te bevorderen. Het is een aardig en, tegen de verkie zingen, zelfs animeerend spel, dat misschien ook riog wel, voor iemand of iets, nuttig zal blijken, lietkan nooit kwaad een vereeniging op te lichten. klaard, daar B. en W. deze aangelegenheid niet behoorlijk hadden behandeld. Men moest dus van vooraan beginnen. De zitting van den Raad van State werd 'M Oct. 1929 ge houden en nu een jaar later is men even ver. Alleen de Kininefabriek is verder, want die kreeg van B. en W. van 's-Graveland voorloopige bouw vergunning en in Februari j.l. werd vooiloopige vergunning tot het in hodnjfstellen verleend. Met het gevolg dat de fabriek werkt. Natuurlijk op zijn Zondags" want dan kon straks het gevaar worden ontkend. Vóór 29 Nov. kunnen bezwaren. bij de Kroon worden ingediend. : Wederom hebben de Heer Blaauw, het gemeente bestuur van Hilversum en Amsterdam (in verband met watervervuiling van de Loosdrechtsche plassen) beroep aangeteekend bij de Kroon. Plaatsgebrek verbiedt hierop thans verder in te gaan. Allen die lei-wille van de wetenschap en natuur schoonheid op liet behoud van Gooilust hopen» wachten in vreeze de beschikking af. die genomen zal moeten worden aan de hand van een Hinderwet. die geen ideëele belangen kent en die den aanvrager in do gelegenheid stelt, schijnbewijzen aan to Voeren.