No. 2791 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 29 NOVEMBER 1930 UIT HET KLADSCHRIFT VAN JANTJE ? TAALS_CHUT XX. voorschriftmatJK EK is mij de vraag gedaan, of de woorden, die gevormd zijn met matig, al of niet niet ons taaleigen strooken. Ter beantwoording van die vraag scheid ik deze woorden in drie soorten. Bij die van de eerste soort is matig onmiddellijk afgeleid van het substantief mate: maat. Deze afleidingen zijn dus zuiver. Zij zijn hieraan te herkennen, dat het vóór matig geplaatste woord een graad of een hoedanigheid van maat aangeeft. Mitsdien zijn van goed Nederlandschen huize vormen als overmatig, bovenmatig, middelmatig, gelijkmatig; ook het fraaie evenmatig (een evenmatig gebouwd kunstwerk), dat ik voor de taal terugeisch tegenover welmeenende, maar onberaden oordeelaars. Zoo zou de taal ook nieuwe vormen van deze soort kunnen maken als: een grootmatige hoed, een onder matige loteling, een volmatige kolenzak, een rechtmatige leerares. De tweede groep telt onder haar leden: doelmatig, instinctmatig, kunst matig, plichtmatig, rechtmatig, regel matig, stelselmatig, tvoneelmatig, wet matig. Op hen valt aan te merken, dat hun -matig is overgenomen van het duitsche -maastg = overeenkom stig met, volgens. Het dient erkend, dat het Nederlandsen zich met deze alle min of meer verzoend heeft, maar niet zonder dat het ze onder zijn invloed heeft gebracht, liet komt mij voor. dat bij sommige voor hot Nederlandsche oor -matig anders klinkt dan -massig voor het Duit sche: ik denk stijver, vormelijker, meer -afgepast. Wat doelmatig be treft, dit is te aanvaarden, omdat het niet hetzelfde zegt als het veel krachtiger doeltreffend. Van regelma tig 1) heeft onze taal door hérleiding het woord regelmaat verkregen. In stelselmatig heeft de taal zelfs een vorm geschapen, dien het Duitsch hier met zijn -massig niet gevonden had. Denkelijk heeft tot deze vorming het basterdwoord systematisch on willekeurig meegewerkt. Heeft het Neder!andsch over boven genoemde zijn geza.g uitgebreid, voor mér van dat volkje sluit het zijn poorten. Zij hunkeren om binnen te U ziet er tegen op een dure Piano te koopen. Maar wij leveren U reeds voor een prachtige zwarte Duitsche kruissnarige Piano met 5 jaren garantie. Vraagt catalogus No. 57. 9HEEScC°DELFT komen, maar het zal hun niet iicht gebeuren. Dit is de derde soort, die ik op het oog heb. Ze zijn al te versoh en onbesneden mofscli: i>lnnmatig, voorschrijtmat'uj. lijdmatig, welk laat ste ik echter alleen nog bij Heyermans aantrof. Deze vertoefde vele jaren midden in Duitsche kringen. Zijn tijdmatig (zeitgemiixx, zeilmassig) steekt al te dwaas af bij ons nu u r den eisch, geest, den tijds en tusschen unzeitmiixsig en uit ilei'i tijd (ook wol: voorbarig) is evenmin aanknooping te maken, tenzij door taalverguizers, die voor niets staan. Vourxchriflmatiti (voorgeschreven; reglementair) stinkt om zoo te zeggen, pruisiseh. l'lanmatig vindt het goeddeels Xederlandsche stelselmatig tegenover zich. Wij zouden het ook voor methodisch niet ver. kiezen te ruilen. Yoogzamo basterdwoorden zijn ons nog altijd liever dan schreeuwende germanismen. Merkwaardig is fabriekmatig bij: bereid, vervaardigd. Ik ontmoette het ook bij Carol Scharten : ..de unifor me stopflesschen van een fabriek matig (= naar model gemaakt, dus zielloos) sonnet". Dit woord is te aanvaarden op denzelfden grond ajs stelselmatig, omdat het, al is -matig hier niet zuiver, zijn wedergade niet bezit in het Duitsch. Als hot er op aan komt, leest het Nedorlandsch zoowaar druiven van doornen. 11 A.I K 1) Het is opmerkelijk, dat het Deensch den duitschen vorm regelmaessig met huid en haar heeft verzwolgen, zooalx het ook -massig inslokte bij retmaessig, pliytmaessig e. a. Zoo ver te gaan rvas roekeloos, omdat het Deensch zijn eigen afleiding -maadig (van Maade) bezit in middelmaadig bijv. Denen, met icie ik hierover sprak, toon den geen begrip te hebben rein zulk een verregaande verduifsching run hun iaat, op ivelke zij anders toch zoo trotsch zijn. Hulde aan het Xcderliindxrh dat zijn belager in het oog hou/U. De Kern Tijdxcl/ri/lartiL'elen van blijrenil Een alleraardigste uitgave van do N. V. Van llolkema on \Varendorfs r. -M. heeft dezer dagen liet licht gezien: oen bundeltje artikelen en kornoii van artikelen over vcrschvidono onderworpen, in hot Ncderlandscli vertaald uit de internationale pors. Dozo in handig zakformaat verschenen brochure is do eerst e van een reeks, want Do Kern zal in 1SK51 geregeld iedere maand verschijnen. Wanneer do verscheidenheid 011 belangrijkheid der onderworpen op gelijk peil blijven als in de eerste aflevering, dan zullen ongetwijfeld velen tot de kern willen doordringen en het motto van de uitgevers: ..(loon dag zonder artikel", dat hun voor don geest zal hebben gestaan, tot het hunne maken, l Tot is namelijk do bedoeling, om iedere aflevering dertig artikelen te doen bevatten. zoodat de plichtplegingen van don mensch mot óé.n is vermeerderd boven zijn dagolijksch ritueel van kamorgymiiastiek, krnschen salts. vitamiriod-flik en ergernis ovor den 29H m. golf. ll'et eerste nummer bevat artikelen o vort al van onderwerpen, onder andere over do Sing-Ning, Wat onzo kinderen donken. Wal Alb. Einstein gelooft. Bevroren niillioeiien, Nieuwe .1 jevoiiskunst, (iraaf Zeppelin. Vit Fransclie, Duilscho. Belgische, Engolscho. Amoi-ikaansche en Ifollanclsche bladen is geknipt; Nederland is uitteraard het minst vertegenwoordigd: slechts twee artikelen. Amerika daarentegen maakt het leeuwen oen, derde doel van den belangrijken en veolzijdigen inhoud. Mogen wij ook eciis aandacht vragen voor Rusland;' v. D.