No.2793 DE GROEN E AMSTERDAMMER VAN 13 DECEMBER 1930 Wetenschappelijke Varia Erotische Astronomie door Dr. P. van Olst AARDE Eros en de Aarde DE mogelijkheid bestaat dat deze titel meer lezers lokt, dan gewoonlijk een oog slaan in deze wetenschappelijke varia, want de mensch is van nature pervers. Voordat ik mij door mijzelf laat verlokken verder te gaan op deze glibberige paden, doe ik beter mij te remmen en dadelijk te bekennen dat ik niet erotische astronomie" bedoel (in dit geval tenminste) astronomische gegevens betreffende Eros, die nu natuurlijk niet de god der liefde voorstelt, maar de naar hem ge noemde planetoïde. Tusschen Mars en Jupiter bevond zich voor de atronomen van vroeger eeuwen een geweldige ruimte-gaping, waarin eigenlijk nog best een planeet zou kunnen passen. Maar deze ontbrak. Totdat op den Nieuwjaarsdag van 1 80 1, dus op den eersten dag der negentiende eeuw een uiterst miniem planeetje ontdekt werd, dat spoedig andere ontdekte planeetjes naast zich kreeg, zoodat op dit moment een klein duizendtal aan den hemel gevonden is dezer planeetjes induodecimo," die men den naam van planeten niet waardig achtte, en die slechts planetoïden (= planeetachtigen) of asteroïden gedoopt werden. Hun namen loopen uiteen van de hoogstdravenden tot Aaltje" toe. Hun gemeenschappelijke massa is slechts het negenhonderdste deel der aarde, dus een fatsoenlijke planeet zouden zij, samengebald, niet opleveren, maar wat erger is, hun banen, waarvan alleen het gemiddelde eenigermate past tusschen Mars en Jupiter, varieeren zóó sterk, dat er enkelen naaste buren van Jupiter zijn en enkelen naaste buren van Mars. Zij komen zelfs wel buiten deze grenzen. Ben der planetoïden, die op dit gebied een groote vermaardheid heeft gekregen is Eros. Haar ont dekking dateert uit recente jaren, want pas op 14 Augustus 1898 werd zij gevonden door M. Witt op de Urania-sterrewacht bij Berlijn. Haar nummer was, tusschen haakjes, 433, dus men ziet hoe sinds dien tijd het aantal nog gegroeid is ! Reeds dadelijk viel op dat deze planetoïde zich zeer snel langs den hemel verplaatste, want dit wijst op een betrekkelijk geringe afstand tot de zon; hoe dichter een planeet bij de zon ligt, des te harder loopt zij. Bij de berekening der baan van Eros bleek deze gemiddeld nog dichter bij de zon te loopen dan Mars. Neemt men den afstand aarde tot-zon als eenheid aan, dan is Mars gemiddeld 1.524 dezer eenheden van de zon verwijderd en Eros gemiddeld 1.458. Maar dit komt ook doordat de Erosbaan een vrij sterk uitgerekte ellips is, wat dadelijk in't oog valt als men nagaat dat de klein ste afstand van Eros tot de zon 1.133 is, en de grootste 1.783. Dit beteekent dat onder gunstige omstandigheden Eros veel dichter bij de aarde kan komen dan Mars ! Haar afstand tot ons kan ver minderen tot 0.116 ! of slechts een goede zeventien millioen kilometers. Onze andere buren Mars en Venus komen nooit dichter bij dan resp. ruim 56 en 40 millioen km. Eros is dus onze naaste hemelbuur. Voorwaar een symbool ! JCHAKCL WEIUSEWES Hi17«AMSTEQQAM Kleermakerij Bfl «w verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN Maar er zit veel meer aan vast dan een waardeloos symbool. Anders zou men ook niet op het moment zich zoo druk bezighouden met Eros. De zaak is deze: zooals wij op aarde alles meten met de eenheid meter" zoo meet men de hemelen liefst met een grooter m^at, nU; de reeds vermelde afstand aarde tot zon." Deze afstand is bijna 150 millioen kilometer. Maar wij willen hem wel iets nauwkeuriger kennen, evengoed als de aardsche meter ook zoo nauwkeurig mogelijk is vastge steld. Wat heeft men immers aan een maat-eenheid die niet absoluut vaststaat? De afstand van een hemellichaam kunnen wij vinden door gebruik te maken van het principe dat in de hierbijgaande figuur is aangegeven. Vanaf de aarde ziet men de hemellichamen C en D geprojecteerd op het verre hemelgewelf, hier door een deel van een cirkelboog aangegeven. Gaat men nu eens na in welke richting men het dichtstbijzijnde hemellichaam C ziet vanuit twee zoo ver mogelijk uiteenliggende punten op aarde, bijv. uit A en B, dan blijkt dat men van hieruit het lichaam C ziet, hetzij in f hetzij in e, dus sterk verschoven aan den hemel. Voor het verderop gelegen hemellichaam D is deze schijnbare verschuiving veel geringer nml. tusschen de punten g en h. Hoe dichter een lichaam bij ons ligt, des te sterker verschoven zien wij het dus aan den hemel als het uit twee ver uiteenliggende plaatsen op aarde wordt bekeken. Uit de mate dezer verschuiving en uit den onderlingen afstand van A en B kan men meetkundig d en werkelijkeii afstand MC of MD berekenen. De zon zelf moeten wij vanuit twee plaatsen op aarde ook zoo verschoven zien aan den hemel, maar daar zij zoo helder is dat de vergelijkingspunten (de sterren) op den hemelachtergrond onzichtbaar zijn is de meting dezer verschuiving niet mogelijk. Wel is deze meting echter uit te voeren bij de planeten ! En natuurlijk is de meting het gemak kelijkst bij de zeer nabijkomende planeten, want hoe grooter de verschuiving aan den hemel is des te beter is zij waar te nemen en te meten. Heeft men nu door deze waarneming den juisten afstand der planeet zoo nauwkeurig mogelijk be paald, dan laat een der wetten van Kepler toe om uit dezen planetenafstand tot ons ook den afstand der zon tot ons nauwkeurig te berekenen. ledere keer als een planeet dus zeer dichtbij komt is de gelegenheid gunstig om haar afstand nog eens zér nauwkeurig te bepalen en daaruit den zonne-af stand te berekenen. Dit geldt natuurlij k eveneens voor de planetoïden. Zooals ik reeds gezegd heb is Eros het hemellichaam dat ons het dichtst nabij komt. Het ligt dus voor de hand dat juist Eros zich goed leent voor de hier vermelde methode der zonsafstandbepaling. In 1900 is Eros reeds dichtbij de aarde geweest. Men heeft toen talrijke metingen verricht op ver schillende sterrenwachten. Uit 295 fotografische en 1400 micrometrische waarnemingen heeft men een zonne-afstand van 149.500.000 lm gevonden met een onzekerheid van 170.000 km, wat dus even nauwkeurig is alsof men den afstand Amster dam?Haarlem gemeten heeft en zeggen kan: 't kan ook 20 meters meer of minder zijn." Dat is dus nog maar erg matig nauwkeurig ! Gelukkig komt in 1931 Eros opnieuw zeer dicht bij de aarde en op 29 Januari a.s. is zij nog de helft dichterbij dan in 1900 ! Men heeft dus de beste verwachtingen om in het komende jaar de afstand van Eros nog nauwkeuriger te bepalen en daarmee ook de grondmaat der sterrekunde nl. den afstand aarde tot zon met grooter stelligheid vast te leggen. CHAMPAGNE K RU G & CO REIMS IN KWALITEIT AAN DE SPITS! AGENTEN ON GRONING KRONIEK O Het Euvel der Omkooperij NLANOS kon men het volgend berichtje in de bladen lezen: Sinds eenige tijd bestaat een commissie uit de Ned. Mij. voor Nijverheid en Handel, het Ned. Verbond van Werk gevers en de Ver. van Ned. Gemeenten, die tot taak heeft na te gaan wat gedaan kan worden om te komen tot af doende bestrijding van het steeds ernstiger vormen aanne mende euvel van omkooperij. In het door die commissie uitgebrachte rapport wordt er bij den minister op aangedrongen wettelijke maatregelen te nemen. Verder wordt noodig geacht, dat ook het bedrijfs leven zelf zich met bovengenoemd vraagstuk gaat bezig houden. De gedachte is geopperd om, zooals dat reeds in enkele landen het geval is, een bepaalden organisatievorm te stichten, waardoor de bestrijding der omkooperij kan plaats vinden. De mogelijkheid is overwogen om een cen traal bureau op te richten. Een commissie instellen is steeds het begin van herstel aller euvelen. Maar toch ook niet meer dan een begin. Want behalve herstel is 't ook uitstel, nademaal het, desgewenscht, lang kan du ren eer zoo'n commissie met haar rapport gereed komt. Het kan jaren duren. En het rapport kan ook tot in eeuwigheid op zich laten wachten.... Intusschen is ons geweten, althans eenigszins, gerust. In Amerika, waar inen nog een kinderlijke ziel deelachtig is, worden commissies ingesteld voor de meest gecompliceerde als voor de eenvoudigste zaken. Bijv. Waarom de menschen zoo geneigd zijn de wetten te overtreden, waarom er onzedelijkheid bestaat of hoe het komt, dat de hooge hoeden uit de mode raakten. En men schijnt bij ons ook deze gewoonte te willen overnemen, Met wat dan vervolgens aan de orde is: wettelijke maatregelen", een centraal-bureau", thans tegen de omkooperij", die ernstige vormen" heeft aan genomen. Men mag hopen, dat het helpen zal, maar het lijkt niet waarschijnlijk. Immers, wie omgekocht worden, zijn, om te beginnen, lagere ambtenaren en dito employés van groote zaken, die meest hartelijk bereid zouden blijken de deugd der onomkoopbaarheid te beoefenen, mits iedereen dit deed en zij voldoende betaald werden om voordeeltjes te kunnen ontberen. Noch het een noch het ander doet zich echter voor. Het euvel" der omkooperij is algemeen en sedert lang in de zeden opgenomen, terwijl het leven heel duur is. En wie omkoopen, doen dat ook niet uit Mephistofelisch cynisme, maar wijl de concurrentie in deze overvolle wereld met gewone middelen niet meer mogelijk is. Wat zal men dan tegen dezen blijkba ren stroom des tijds" met wetsgeboden en een centraal bureau aanvangen? Het is deze stroom", in Amerika iets gewoons, die het enkel natuurlijk acht te nemen wat men krijgen kan en van de gelegenheid te profiteeren. Terwijl dan de moraal iets voor Zon- en feestdagen blijft. Evenmin, als bijv. tegen het toenemende zedenbederf" en zulke akeligheden, kan men met wet en dwang middel iets uitrichten tegen wat het al moeilijker materieele leven vanzelf meebrengt: een strijd om het bestaan, die de primitiefste eri scherpste instinkten oproept en op den duur alle generositeit en menschelijkheid doodt. Wij zullen in deze opzichten nog wel andere dingen zien, als wij tijd van leven hebben. F. C. ; P. W. De oplettende lezer zal hebben begrepen. dat in de Kroniek van do vorige week waar rjiboorh dag stond sü-rfdag bedoeld was. Bilderdijk was geen negentiendeeeuwer. BENNER & ZOON PIANOHANDEL GEVESTIGD l DEN HAAG HOFLJSVEBANC1EKS ? 97 NOORDEINDB f