Filmcritiek Fin de Siècle door L J. Jordaan HET was een vreemde tijd ! Door de straten zweefden fantastische verschijnin gen, tusschen twee enorme ballonmouwen, boven een paroxysme van rokken, onder zeilende eilanden: half volière half bloementuin. En toonbeelden van waar digheid en harigheid, in zwarte gekleede jassen, hooge hoeden en baarden a discrétion, groetten ernstig en zwierig deze wandelende grotesquen vast voornemens ze niet uit te lachen, vóór we twintig jaar verder waren. In de huiskamers heerschten de anti-makassar en het rood pluche, de petroleumlamp en het portret der konink lijke familie bijwijlen zelfs het hoofd des gezins. Op de tooneelplanken speelde men Van Lennep, Ibsen en Heyermans.... maar altijd tooneel. In het Parlement speelde men met zijn vrijheid, met het Reglement van Orde en met den preektoon.... maar altijd in grooten stijl. Een straat was een wandelweg en nog geen renbaan. .Een neger was eenvoudig zwart en nog geen halfgod en een criticus, iemand die voor zijn meening uitkwam. Het was in dien vreemden tijd, dat Opa tegen Oom Kobus zei: We gaan naar Carréde Biograaf zien en we nemen den jongen mee!" Wat mij betrof, had hij ook kunnen zeggen, dat we naar Carrégingen om den Talmud te hooren voorlezen of de Internationale te zien componeeren of ons de theorie van Einstein te laten yoor-spellen. Hoofdzaak was, dat we naar Carrégingen een feest van licht en paardetram-rijden en laat opblijven. Zoo werd ik dan in het ritueele schoone hesje gestoken en bekroond met de nieuwste mode-cri: het jockeypetje, waarop wij gedrieën plechtig de straat opstevenden want l uitgaan was in dien onwaarschijnlij- ,ken tijd nog een ,X feest en geen cultureele plicht. Onderweg spra ken de mannen veel over de Bio graaf, die won derlijke uit vinding der nieu were tijden, welke leven de fotografieën op het doek projecteerde. Oom Kobus vertelde van Edison's Kinetoscope, een machine, die je zelf met je hand draaide, na er een dubbeltje inge gooid te hebben en die je een dansende juffrouw liet zien, of een bokswedstrijd, of soms wat anders, dat hij'Opa later wel eens zou vertellen. Opa schudde het hoofd hij was een man van den ouden stempel, een kwaliteit, welke hij even zorgvuldig onderhield, als het schippersbaardje, dat hij uit den tijd van Willem Twee had overgehouden. Hij geloofde niet aan die dwaasheicl van levende beelden en sprak van trucs en boerenbedrog en ging alleen maar eens kijken, hoe erg de menschen zich wel lieten bedotten. In Carrésmaakten wij al de zaligheden van het ,,speciali teiten-programma" een divertissement, dat men toen niet alleen zien, doch ook nog ontwijken kon. Het was alles een beetje eenvoudiger dan tegenwoordig en, naar het mij toeschijnt, ook ecri beetje minder vervelend. Maar dat kan wel aan mij liggen, want ik zag toen nog niet tuee en vijftig maal per jaar den danser, die zijn vrouwelijke partner aan n been opsteekt, alsof het een paraplu ware noch hoorde ik even zooveel keeren den chansonnier, die tot slot nog een ,,serjeus" liedje wilde zingen. Wij lachten Hollandsen en uitvoerig om de onvermijdelijke schoonmoedercoupletten, zongen het lied mee van The man who broke the bank at Monte-Carlo" en ijsden ten overstaan van dubbele salto-mortales en het jongleeren met vlijm-scherpe messen. Toen ten langen leste het groote Indiaansche slotballet met het kampvuur onder den ketel en de vele luidruchtige geweerschoten aan ons was voorbijgegaan, werd het donker in de zaal. Let op !" zei oom Kobus, Nou komt de biograaf !" Opa smoorde een kuch van protest en ongeloof in zijn schippersbaardje want reeds flitste een mysterieuse lichtbundel door de rookerige, wazige circusruimte en op het witte doek, dat toen nog natgespoten werd