DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 DECEMBER 1930 No. 2795 Nieuwe Duitsche Boeken , l JosepJi Roth. Hiob (G. Kiepenheuer, Berlin) Job'! de titel zegt geen woord teveel. * Dit is in waarheid het boek fob der twintigste eeuw. Er hoort TOOT een kunstenaar een machtig Zelfbewustzijn toe de roman van een , armen Jood uit dezen tijd den naam te geven van het indrukwekkendste boek tiit het Oude Testament. Joseph Roth heeft het gewaagd zijn levens geschiedenis van den armzaligen Joodschen schoolmeester Mendel Singer uit het Russische gehucht Zuchnow Job te noemen en hij heeft daarmee geen hoogmoedige dwaasheid begaan. Hij heeft een boek geschreven, dat óns voortdurend aan Job herinnert n in de ontzaglijke schaduw van dien mensch, die zijn twist met God uit vocht tot het bitterste van hem week n het licht werd over hem, wordt deze Mendel Singer niet belachelijk tioch verzinkt hij in het niet. Wij Volgen hem op zijn langen, zwaren Weg en erkennen: zoo moet het een maal Job zijn gegaan. Joseph Roth heeft zich zijn stof waardig gemaakt. Hy heeft het eeuwige drama van den Jood, van zijn ellende en verstootenheid, zijn lijdzaamheid en vrome jïoop, zijn toorn en bitterheid, zijn indelijke vrede herschreven en zich daarbij weten te hoeden voor een mislukking als van de herhaaldelijke beproefde herscheppingen van Chris tus' leven in dezen tijd. Hij heeft voortdurend de hoogte van het eeuwige drama in dien eenvoudigen, armzaligen mensch weten te handhaven, en al zijn beschrijvingen zijn van die eeuwige beteekenis doordrongen, ner gens zinkt hij weg in het drijfzand van klein realisme, waar de beschrijving van Joodsche ellende zoo vaak in ondergaat. Zoo onaantrekkelijk als de Joodsche romanlitteratuur in ons land is, zoo indrukwekkend en van een sobere grootschheid is dit werk Van Joseph Roth. * * ?! ? * ! Een boek als dit moest onze Joodsche romanciers er voorgoed van weerhouden de Joodsche ziel tnet een onstelpbare vloed van woorden aan den man te brengen, }iet beeld van den Jood in een zond vloed van straattooneeltjes, in een rhapsodie van gijn en sagrijn te ver drinken; hun werk verheft zich nau welijks boven de stof, staat meestal niet hooger dan het vochtig welsprekende relaas van den Joodschen ooggetuige, het is, nauwelijks doordacht, pathe tisch doorvoeld, bijna nooit van een hooger begrijpen doorlicht, rommelig, roezig, groezelig als het ghetto zelf. De stof wordt door hen niet beheerscht, bewerkt, bedwongen, de bouwsteenen worden met onuitputtelijk geduld tot woordgruis geklopt. Joseph Roth echter heeft met de bouwsteenen van het oude joodsche gegeven een sterk, sober beeld gebouwd, zijn boek is geschreven in een taal van oud testamentische pracht. Ook hij be schrijft de joodsche ellende, in het arme Russische dorp (soms doet hier zijn werk aan L'ombre de la croix denken, maar het is sterker), op den armzaligen tocht der landver huizers, in de Joodsche armoestraat ergens verloren in het monstrueuse New-York, maar er welft een hemel boven dat smerige gehucht, er schijnt een goddelijk licht door de kieren van het duistere stadportaal, er is voortdurend in dit boek de nabijheid van den Eeuwige. Jaweh. den straf fendenenwonderdoenden.Geeiioogeriblik wordt Mendel Singer in zijn sjofele eenvoud een toevallig, berooid Jodenmannetje, aldoor, in zijn groene verschoten kaftan met de lange waai ende slippen, blijft hij mér dan zichzelf, zijn volk, Job. Epische grootheid is er in bijna elk tafereel van dit boek, in den tocht van de Joodsche moeder met het kreupele, idiote kind naar den rabbi die het zal redden en genezen, in de aardsche lusten van Mirjam met den kozak in het koren, in het bidden der Joden op het veld bij nieuwe maan. Het opgaan van zon en maan blijft boven den schurftigen mierenhoop der menschen een onvergankelijk wonder Gods. Telkens straalt of sneeuwt of schemert de eeuwigheid over de beschrijvingen van wat zich in de aardsche laagten afspeelt. Geen oogenblik gaat dit boek in zijn onderwerp onder, het houdt zich in een bijbelsche grootheid staande. In Mendel Singer herhaalt zich de eeuwige uittocht der Joden. Hij trekt mét de zijnen alleen het ongelukkige kind blijft achter naar Amerika, waar zijn tweede zoon als Russische deserteur een goed heenkomen had gevonden; het Russische gehucht Zuchnow trekt in de kleeren, in handen en huid, in de ziel van Mendel Singer mee naar New-York. Hij blijft een stuk Israël in Amerika, hij blijft zijn volk. Eenmaal voerde de Heer hen door de Roode Zee, nu is het niet Jaweh, maar een snel, sterk stoomschip, dat een geul opent in de golven van den oceaan. Doch het blijft hetzelfde, Gods own country is het Beloofde Land. Er verandert niets, God vouwt de handen boven Zuchnow en NewYork, God behoedt den Jood of breekt hem onder Russen on Yankees. Mendel Singer droomt zich in NewYork naar zijn land terug. Hij wil terug, maar tusschen hem en zijn land ligt niet meer alleen de blauwe oceaan, rood en verschrikkelijk bran dend laait tusschen hem en zijn ge boortegrond, tusschen hem en het verlaten, kreupele kind de oorlog. En nu breken de rampen los over het hoofd van Mendel Singer, die den gestadigen tegenwind van Gods stren gen wil zijn levenlang had gevoeld, maar zijn booze wervelstormen eerst zou kennen, nu hij op jaren komt. Eén zoon valt voor zijn Amerikaansche vaderland, de ander verdwijnt spoor loos in Rusland, waar hij streed voor den tsaar, zijn vrouw sterft, zijn doch ter wordt krankzinnig, van Menuchim, het kreupele kind heeft hij nooit meer gehoord. En Mendel Singer, wiens dagen zijn leven lang den kringloop der gebeden waren ge volgd, toornt tegen God onheil spellend is het oogenblik als hij in de leege, vuile New-Yorksche kamer een vuur rnaakt en '/Ach gereed maakt zijn gebedenboeken, levenslange vrien den in ontelbare rampspoeden, te ver branden. Daar toornt nogmaals Job tegen den hemel en nogmaals komen zijn vrienden tot hem en spreken met hem, doch hij wil niet luisteren, na zestig jaren zich gebogen en gebeden te hebben, wil Mendel Singer thans God verbranden. Die bladzijden zijn van een profetische grootheid: Jobs vrienden, in Amerika lang van hun geloofsplichten vervreemde maar in nerlijk nog altijd God duchtende Joden samen met den verbitterden godslasteraar Mendel Singer, die een vroom man was. in de kale NewYorksche huiskamer. Dat is hot 3 O foonkamers fe Oosterbeek te bezichtigen STEUNZOLEN SYST. PROF. HOFFA/ nAAR MAAT' FA J.A.MASSING COMM.VEMH O.Z.VOORBURGWAL334 Amsterdam Va WET BINNENGASTHUIS KWATTA'S Manoeuvre reepen = MELK EN PUUR= MEI GELDIGE KMTII-MLIMIIES Sea~Horse de allerbeste i/ouiwyn Jenever M.P.POLLEN fr ZOON ROTTERDAM Adverteert m de G roene Dat is een zin dien ge dikwijls leest. Waarom juist in DE GROENE ? Omdai DE GROENE in het geheele land gelezen wordt door hetbesfe publiek door het pubiek dat iets fe besteden heeft. De adverteerder behoeft niet te betalen voor een ver spreiding, waarmee hij hon derdduizenden bereikt, die juist niet tof het koopkrach tige publiek behooren, maar het betaalt hem om in dit blad te adverteeren, dat hem direct in contact brengt met hef publiek dat hij zoekt. U ZULT VERMAGEREN op welk gedeelte van het lichaam U ook wenscht zonder gymnastiek, zonder dieet, zonder geneesmiddelen in te nemen, zonder baden. Uit sluitend uitwendig gebruik. Het resultaat is na den zesden dag zicht baar. Schrijft aan Mme COLiESJBBAUDEB, Overtoom 445 B, Amsterdam, die U gaarne gratis het eenvondige en doeltreffende recept zal zenden, dat zij zelf met veel succes heeft toegepast. WAARSCHUWING. Daar enkele concurrente fabrikanten onze stopflesschen met Mosterd gevuld in den handel brengen, geeft onze naam in den bodem derf lesch GEEN voldoende GARANTIE voor kwaliteit. ALLEEN nevenstaand Handelsmerk, op het etiket, waarborgt de bekende SPOOR'S MOSTERD. tKlaa WliXlam IY O SCOTS WHISKY VERTEGENWOORD 1GERS: Ni HOOGEWERFF, CHABOT & VISSER's WIJNHANDEL DEN HAAG - ROTTERDAM - ARNHEM hoogtepunt van liet boek. naar hot eind neemt het dan onverwacht die gelukkige wending, die ons hier evenmin bevredigt als in zijn grooto, oud-testamentische voorbeeld. Dat Jaweh wonderen doet en een laat licht laat opgaan over Jobs eenzamen ouderdom, het y.ij zoo. doch hot valt moelijk in den gloriouzon, jongen componist, die plotseling als do pro feet Kliahu op I'aaschavond binnen treedt, Mendel Singcrs kreupelen, idioten zoon te herkennen, die jaren lang niet moor dan n enkel oorwoord vermocht te stamelen. Men kan goloovon in de bekwaamheid der doktoi'on, maar hot geloof der Joden is noodig om dit einde? te aan vaarden. Dat neemt echter niet weg, dat Uoth's I Hob. dat wol in de scha duw der vele actuoolo en zelden, be langrijke kronieken van oorlog en revolutie in Duitschland verborgen zal blijven, nog gelezen on bewonderd zal worden, als die alle lang vergeten zijn. ANTI ION l E DONKEU