DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 JANUARI 1931 No. 2796 No. 2796 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 JANUARI 1931 Wat bracht ons 1930? door Barbarossa HETmenschelijkgeslacht, welks intelligentie slechts een enkelen tik van de astro nomische klok oud is...." zegt Professor Jeans en met deze waarheid voor oogen, moet men de onversaagdheid van den journalist bezitten om n enkel jaar van menschelijke intelligentie, dat dus minder dan de schaduw van een schaduw is, voor den geest terug te roepen. Een enkele tik van de- astronomi sche klok".... de zuigeling heeft dus nauwelijks den eer sten kreet geslaakt, Moeder Tyd ligt nog met de oogen dicht» moede en afgemat terwijl Va der Eeuwigheid over de jonggebo rene gebogen, zich reeds met bezorgdheid afvraagt, wat er van dit monstertje terecht zal komen. Waar heeft de menschelijke intelligentie ons in dien nen tik gebracht? Het ja*r 1930 heeft er een duidelijker antwoord op gegeven dan eenig voorafgaand jaar dit vermocht te doen. Wij zitten midden in een wereld-bankroet en al wat eenmaal waarde had voor de menschheid, is mee gesleurd in de krach. Is dit niet dégroote Kladderadatsch" waar de oude socialisten van droomden en waarbij, zij gereed zouden staan den faillieten boedel over te nemen? De oude socialisten zijn gestorven zonder dezen dag beleefd te hebben en de jonge droomen niet meer, staan nuchter in de werkelijkheid en zijn verwoede temperaars van den klassenstrijd geworden en roepen alleen nog maar bij feestelijke gelegenheden het Socialisme" op, zooals op den jongsten Kerstdag, toe,n Albarda uitriep: In de natuur komen nu de lichter wordende dagen; voor de menschheid zijn de donkere tyden nog niet voorbij Toch zal ook voor haar het licht ovenvinnen, als wij moed en geloof wakker houden in ons hart! Wij gelooven in het socialisme; 'wij gelooven in de arbeidersklasse. Dit geloof is een geloof in daden, in daden van millioenen mannen en vrouwen, die. verrijzende uit knechtschap en nood, de wereld zullen bevrijden!" en Kupers, hooggestemd, zong: Het strijdvuur, dat in ons harte brandt, moet levend worden gehouden. Wij moeten er van mededeelen aan anderen, opdat zij bezield met het heilige vuur n het geloof in de overwinning mee strijden voor de komst van het socialisme. * * ? ' . * In 1930 hebben millioenen mannen en vrouwen de socialisten in de gelegenheid gesteld daden te doen: in Engeland en Rusland, en in beide landen zijn de onrust en de ontev redenheid niet afgenomen, integendeel! Van de Hussen weten wij weinig, maar te oordèelen naar het succes van hun.jongste film: ,,De sabotage van het vijfjaren-plan" zal men verstandig doen niet al te gul te zijn met zijn ver trouwen. En wat Engeland betreft,:?men raakt den indruk niet kwijt dat Ilamsay Macdonald een veel te braaf man is om opgewassen te zijn yw-egen de hooge, en vooral de lage, politiek met al Vnder-r sluipwegen en schijnvertooningen 'en hoe / Xactixjrworden de toestand aan den Theems is, blijkt ?*.* "tuit het feit, dat een politicus van het gehalte van _,? een Lloyd George, steeds meer aan invloed wint. /En Duitschland met zijn machtige sociaaldemocratische partij? In 1914 en volgende jaren siegten" de Duitschers zich tot", sinds een paar jaar concessionieren" de sociaal-democraten zich dood want heel hun politiek is niet anders geworden dan een van concessies" om de reactie buiten de deur te houden". En ondanks al deze concessies, GOOSEN^WAGERIIAN PIANO'S-O&GELSS elders troost zoekt l. is de reactie al binnen, in Hitler-hemden en rij broeken, en buiten op straat, regeert zij en schrijft haar wil voor aan de bevende republikeinen. « * * Het is hier vooral het jonge geslacht dat zich van de democratie afkeert en troost zoekt bij nationaal-socialisme en fascisme. Is dit te verwonderen, waar de democratie zich steeds meer gekristalliseerd heeft in het, achter de feiten en tijden aansukkelende, Parlement, dat zijn karakter van kampplaats der politieke athleten allang verloren heeft en een schiettent geworden is, waar de leden met krom-loopige buksen op wiegelende pijpen schie ten? Het nationaalsocialisme en het fascisme zijn niet minder dan het socialisme zie Albarda's peroratie een geloof in daden" en wie ziet naar de resultaten van de daden die het fascisme-in Ita liëgewrocht heeft, zal ook hier verstandig doen niet al te gul te zijn met zijn vertrouwen. , . Begrijpelijk is dat er in het afgeloopen jaar steeds meer stemmen opgingen, die riepen om den terugkeer van de gelukkige dagen van vóór 1914, toen niemand eenig flauw besef had van de wonder'^ij, revolutie, waarin wij thans leven. 7 ?. onzen astronomischen tik, tellen de laatste zeventien jaar misschien voor minstens zeventienhonderd, want waar zijn onze dierbaarste en eeu wenoude instellingen gebleven die onze maat schappij schraagden als rotsen? Het geloof, dat eenmaal het geluk van de mensch heid heette te zijn, is uiteengespat in honderd-enn gelooven en geloof jps, waaronder er zijn van de zonderlingste soort en het aantal facons" om ,,s«.4ig te worden, om met Frederik den Groote te spreken, is minstens even groot als het aantal soorten cocktail" waarmee de moderne mensch zich bedwelmt. En beide zijn uit de vreemdsoortigstc elementen ,.gemixt" ! * * ? * Het gezin, de kern van onze samenleving.... jammeren gevoelige mannen als Casimir en Hans, om van de christelijke hoofdredacteuren niet te spreken, niet bijna dagelijks over de verwording van het gezin, waar een Kuyper eenmaal heel zijn politiek op grondde? En zooals in de politiek het jongere geslacht zich afkeert van de democratie, zoo keert in het geestelijke de jeugd zich meer en meer af van geloof en gezin en zoekt naar prikkels, in de sport en het vermaak, daarin niet al te schoorvoetend gevolgd door de ouderen van dagen. En zoo danst de wereld met zijn 1700 millioen vrijwel doorloopend honger- en gebreklijders, met zijn 15 millioen werkloozen en zijn milliarden oorlogslasten de chaos in en onze astronomische tik is te kort dan dat onze knapste koppen een uitweg hebben kunnen vinden. De slaphandsche pogingen te Genève zijn met het bekende succes het thans afgeloopen jaar voort gezet en als de Tribune" een Kerst-artikel" eindigt met de woorden: Leve de stem van het kanon. Het kanon der proletarische revolutie", dan hebben wjj slechts deemoedig het 'hoofd te buigen en te antwoorden met dien anderen slot zin, die bij vele christelijke" Kerst-artikelen zou gepast hebben: Leve het kanon. Het kanon der Geneefsche ontwapenaars!" -.-? ?'? ? ' ?'? ?*?*-. Ons gezegend landje ligt wat afzijdsch van den weg die de gloeiende lahar der revolutie neemt. Van de geweldige stormen die over de wereld jagen, hebben wij hier enkele vlagen gevoeld de Beurs, de cultures en de daarmee in verband staande industrieën -?maar overigens.... het ergste, waarover wg ons hebben opgewonden, is over de vraag wat de sociaal-democraten doen zullen bij een eventueele mobilisatie, maar nu hebben wij dan toch het allerlaatste antwoord van de sfinx gehoord uit den mond van den heer Albarda in zijn Kerst-rede: f p. Doch hij die achter zich ziet naar de vreeselijke jaren 1914?1918, zal zeggen: wanneer een regeeKunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam. Tot 11 Januari 1931 Tentoonstelling van werken van Elisabeth de Saedeleer ring weer den euvelen moed zal hebben, een. oorlog te ontketenen: Er is slechts n middel:. de dappere ongehoorzaamheid t" (schier eindeloosapplaus zie verslag Het Volk"). Misschien dat onder het schier eindeloosapplaus".bij den een of ander der aanwezigen va. het Concertgebouw, de vraag is opgekomen: eea. regeering.... welke regeering?.... de onze?.... en heeft die al eens weer den euvelen moed \\ een oorlog ontketend? Wanneer dan?.... En zai er ooit een Nederlandsche regeering zijn, die een oorlog durft ontketenen?".... Zoodat wij weer even ver zijn als voorheen en verstandig zullen doen den dag der mobilisatie af te wachten al» wanneer de mensch is nu eenmaal zoo aangelegd zijn pacifisme terzélfdertijd eindigt en er alleett van laffe gehoorzaamheid" sprake zal zijn. En Indië? Is er onder de breede massa in den. lande n die zich warm maakt over het optreden. van al die inlandsche vereenigingen met de on uitspreekbare namen en hun leiders en als straks,. na veel onderaardsch gewroet, een nieuwe Goeverneur-generaal benoemd zal zijn, kunnen wij weer een jaar of wat gerust voortleven.... . ? Voor onze goede stad zal 1930 het jaar zijn. waarin Wibaut, zijn aftreden aankondigde, van het Amsterdam?Rijnkanaal, van de van Goghtentoonstelling. Wibaut's optred en verscheen hij niet voor het eerst op het Prinsenhof "zoo ongeveer in dentijd dat een bangelijke Raad, met n stem meerderheid,. besloot het Rembrandtplein niet te asfalteeren. maar met keien ze liggen er nog ! te bestraten ? En was hij niet een der eersten die Amsterdam zijn oude zelfvertrouwen terug gaf en wienspolitiek maakte, dat onze stad weer een stad werd \vaar het goed is te wonen, goed is te leven en. zelfs niet al te unpleizierig om er dood te gaan* dank zij de voortreffelijke hygiënische toestanden. en de begraafplaatsen, die ware lustoorden zijn? ' * *'* Gedurende den enkelen tik van de astronomische klok, die de menschelijke intelligentie oud is, heeft de Amsterdamsche zich op A.P. wete.n te handhaven maar de overige.... de menschheid daalt in den nieuwen krater 1931" af met vaa alle kanten het gerommel om zich heen, en met overal, waar de voet zich heeft neergezet, kolom met j es gifgas opstijgend, die weinig goeds voor spellen. ? . Voor wanneer de uitbarsting?.... GIDDING ITÖYNENBURG HUYSl Kalenders voor Thn Tur Shbes" geven een kalender met maandbladen uit. Het kalenderblokje is bevestigd op een schild, dat een goed uitgevoerd aquarel draagt. Van de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van de Victoria Bron te Oberlahnstein ontvingen wij wederom de practische kalender met overzichtelijke dagen en data op maandbladen. Van dezelfde Maatschappij zag een kalender het licht, die weekbladen vermeldt' Albert Hemelman ontwierp voor de A.V.R.O. de Avrö-kalender. Hier is niet de aanwijzing der dagen en data hoofdzaak, doch de afbeeldingen van bestuurders, artisten» studio en de verschil lende af deelingen der A.V.R.O. f DE GROEI VAN ZUID-AFRIKA door Everard Bouws HET is in Nederland vrijwel onbekend, dat in een verwante taal, het Afrikaansch, een literatuur aan het opkomen is, welke de volle aandacht verdient. Niet op grond van GrootNederlandsche of andeie chauvinistisch-cultureele gedachten", maar om de- verdienste van oor spronkelijkheid, welke ze in haar beste uitingen als kenmerkende eigenschap bezit. Voor den gemiddelden Nederlander is ZuidAfrika een vaag geografisch begrip met romantische reminiscenties, de Afrikaner een Boer met breedgeranden hoed, volbaard en patronengordels, het Afrikaansch een aftreksel van de eigen taal. Men kan hem dit moeielijk als een fout aanreke nen; er wordt in Nederlandsche kranten en tijd schriften weinig aandacht besteed aan het cultureele element in de ontwikkeling van Zuid-Afrika, de belangstelling voor dit groote land is hoofd zakelijk beperkt tot de Amsterdamsche diamantbeurs. Het is dus op zichzelf reeds een opmerkelijk feit, indien in Nederland een publicatie verschijnt, welke een zijde van de cultureele ontwikkeling belicht en is er reden om schrijver en uitgever dankbaar te zijn. Ook, als men zich af moet vragen of in beperking van omvang en gezichtshoek het doel, dat de schrijver zich in zijn inleiding stelt, wel bereikt kan worden. In een boekje van 62 bladzijden, ruim gezet, vereenigde Dr. J. Haantjes onder den titel Afri kaans proza" 1) een drietal, van een inleiding voor ziene, opstellen, welke reeds eerder in het tijdschrift Opwaartsche Wegen" werden gepubliceerd. De opstellen behandelen het werk van de drie belang rijkste Zuid-Afrikaansche prozaschrijvers, van Bruggen, Sangiro en Langenhoven; de inleiding geeft een schets van de aanleiding tot het ontstaan van dit proza. Het is te betreuren, dat dr. Haantjes zijn taak niet iets ruimer heeft opgevat: het is geenszins overbodig om in Nederland eènige meer dere bekendheid te geven 'aan den aard en mate van ontwikkeling van volksleven en cultuur in ZuidAfrika. Zeer zeker had dit op zijn weg gelegen, in ver band met het eigen standpunt: een kunst, als het Afrikaansche proza, welke zeer sterk op het volks leven is geïnspireerd, kan moeilijk geapprecieerd worden, als dit volksleven zelf niet gekend wordt. Ook al verschilt men in dit opzicht van meening met Dr. Haantjes, zeker is het, dat de ontwikkeling van de jonge beschaving van dit land wel wat al te summier wordt afgedaan met de nogal goedkoope vergelijking tusschen de ossewa" van 1900 en de Pullman van 1930. Het ligt buiten het bestek van deze bespreking om op deze, overigens zeer belangwekkende, kwestie, verder in te gaan, terloops wjjst Dr. Haantjes trouwens nog op het groote belang van het oorspronkelijke Zuid-Afri kaansche boek in verband met het groote gevaar van Anglicaniseering van den volksaard: het is inderdaad voor Zuid-Afrika een levenskwestie, dat naast een literatuur zich een eigen volkslectuur . ontwikkelt. l)" .M: Holtand. HOOFDMAGAZIJN DEN HAAG 8 EN 9 JANUARI OPRUIMING OPENING 8.30 V.M. INDIËIN ROUW Teekening voor ,jie Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek r. Het beroep op het Moederland ! Het verband, dat Dr. Haantjes tusschen lite ratuur en eenvoudige lectuur ziet, schijnt wel wat ver gezocht, beide hebben ten slotte hun eigen wetten; ook al inspireert zich een van Bruggen op het leven en lijden van den armen blanke, een Sangiro op het leven in de wildernis, het thema van den kunstenaar is immaterieel. Eveneens moet voor rekening van Dr. Haantjes blijven de opmerking, dat in Zuid-Afrika, in tegenstelling ?met Nederland, de literatuur gemeengoed is voor de (lezende) massa. Is inderdaad te verwachten, dat de aanleg van het Zuid-Afrikaansche vplk zoozeer verschilt van die van andere volkeren, ook al halen de prozaschrijvers hun thema's dan ook niet uit de wolken? Uit het bovenstaande kan worden afgeleid, dat de wijze van beschouwing en waardeering van het werk der eerder genoemde schrijvers aan bedenking onderhevig is. Typeerend voor Dr. Haan? tjes' geesteshouding is bijv, dat hij een der opmer kelijkste kanten van Jochum van B ruggen's meesterwerk Ampie", het aan een later ontstaan werk als Berlin-Alexanderplatz" verwante silmutanisme, geheel onbesproken laat, op het zeer "eigen karakter van van Bruggen's humor slechts zijdelings en oppervlakkig ingaat en ten slotte Ampie" l (Die Natuurkind) geen hoogere lof weet te geven, dan dat het yan Bruggen's geloof aan God weerspiegelt! Al valt het te betreuren, dat Dr. Haantjes' levensbeschouwing deze eenzijdige en beperkte voorlichting veroorzaakte, wij moeten hem dank baar zijn voor het feit, dat hij de aandacht van het lezende Nederlandsche publiek op figuren als van Bruggen en Sangiro heeft gevestigd. Het blijve slechts te wenschen, dat hij zijn breede kennis van taal en volk nog eens zal aanwenden in een uit voerige studie over de cultureele ontwikkeling van Zuid-Afrika, hij zou hiermede Zuid-Afrika en Nederland een nog grootere dienst bewijzen, dan mét het publiceeren van opstellen over lite ratuur. Tentoonstellingen Rotterdainsche Kunstkring Rotterdam. Nieuwe aanwinsten Oude kunst, collectie Goudstikker. Tot 4 Januari. Muziek-Lyceum, Amsterdam. Tentoonstelling School en Leven in de Sowjet-TJnie. Tot 4 Januari. Kunsthandel Jack Niekerk & Co, 's-Gravenhage. Werk van G. Birnie. Tot 9 Januari. Kunstzaal Van Lier, Amsterdam. Werk van Elisabeth de Sadeleer. Tot 12 Januari. Oranje-Nassaumuseum, 's-Gravenhage. Tentoon stelling betreffende Prins Hendrik der Nederlanden (1820?-1879). Tot 12 Januari. Kunsthandel W. J. G. van Meurs, Amsterdam. Oud-Japansche Kunst. Tot 12 Januari. Kunsthandel P. de Boer, 'Amsterdam. Joost de Momper zijn vöorloopers en tijdgenooten. Tot 12 Januari. Antiquariaat Spijer & Zoon, Amsterdam. Werk van Remsly (Wim Willemse). Tot 12 Januari Kunsthandel Buffa & Zoon. Lithografisch werk Toulouse Lautrec. Tot 16 Januari. Huize van Hasselt, Rotterdam, Werk vari Renée Sintenius. Tot 17 Januari. . Stedelijk Museum, Amsteidam. Voorjaartentoónstelling van ,,De Onafhankelijken". Tot 26 Januari. Stedelijk Muséum, Amsterdam. Bouwkunstten toonstelling. Tot 20 Januari. Kunstzaal Kleykamp, Den Haag. Werk van Toon Kelder. Tot l Februari. Museum Kunsten en Wetenschappen, Den Haag. Januari-Tentoonstelling van niemve aanwinsten. Tot i. Februari. Nederlandsche Munt Holland'» beste 10 cents sigaar 1