GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 JANUARI 1931 No. 2796 Kunst, Moraal, Commissies door J. Greshoff NAAll aanleiding van mijne op merkingen over de pornogra fische commissie van Mr. J. Donncr, publiceert de heer Hub. Cuypers Jr. in ,.De Groene" van 27 Decemb. 1930 eenige opmerkingen, welke, op zich zelf belangrijk als uiting van een merk waardige mentaliteit, niets te maken hebben met mijn artikeltje. Dit schrij vende accepteerde ik, om de zaak niet noodeloos te compliceeren, in prin cipe n de pornografiebestrijding n de commissie, en sprak ik alleen de meening uit dat in die commissie de kunstenaars als direct ..belangheb benden" vertegenwoordigd hadden moeten zijn. De heer Cuypers voert ons op een gansch ander terrein en dwingt ons om te verklaren, dat wij, inderdaad, gansch afgescheiden van deze practische questies, niets, niets, heelcmaal niets voelen voor pornograf ie-bestrijding en dat. inderdaad, het systeem van ietwat kinderlijke vooroordeelen, door hem ,.moraal" betiteld en onder dien naam verheerlijkt, ons een van de schrikkelijkste plagen der menschheid toeschijnt. Ik vraag mij af: welk. redelijk bezwaar bestaat er tegen de porno grafie? Zelfs al is die ontdaan van iedere zweem van kunstwaarde. Wat voor redelijk bezwaar bestaat er tegen, dat volwassen menschen, zoo zij daarin behagen scheppen, plaatjes kijken, waarop erotische feestelijk heden op eene aantrekkelijke en. boeiende wijze zijn voorgesteld; dat zij boeken lezen waarin met interessante détails de genoegens welke de natuur ons schenkt, worden beschreven ? en gevierd? Ik ken tal van voortreffelijke menschen. bekwaam, eerlijk, oprecht. diedolzijn opzulke ,.zinneprikkeleiule" plaatwerken, liet woord /innepiikkelend heeft een ongunstige bet ee kenis gekregen in deze platte farize rssamenleving. Alsof we rookend, bi«-re iend» rijs'ttafelond, badend onze zinnen niet zouden prikkelen ! Waarom zegt men niet ronduit: ..ik wensch mijn zinnen te laten prikkelen, daar zijn ze voor; ze geven ons soms la t en zorg genoeg, laten wij er ook. zoo nu en dan, eens pleizier van hebben." Waarom laten *<1 e vrije, gezonde. zinnelijke numsclu-u zich toch.altijd in een hoekje drukken door de mora listen? Wanneer mijn buurman, om de een of andere.' mysterieuze, hem alleen geopenbaarde reden, afstand wil doen van een aantal vermakelijk heden der aarde, dan is dat zijn zaak en niemand zal hem desivegen 'mogen minachten of misprijzen. Maar \vai neer'die ascetische buurman' zich ver boven mij vei'hevcii gaat wanen en jegint te meenen dat zijn excentrici'teiten wet voor mij behooreU te wórden, dan. zeg ik: hola, mijn waar de, laten wij de afstanden bewaren !" Wanneer iemand bezwaar tegen op wekkende lectuur, tegen suggestieve prentverbeeldingen heeft, dan moet hij zijn oogen daarvoor sluiten en daarmee basta. Maar, helaas, het is daarmede nooit gedaan; hij begint direct te verkondigen dat zijn oog sluiting superieur is, dat de nietoogsluiters schandelijke vuilboorden zijn en dat het oogsluiten bij de wet voorgeschreven moet worden. De fout ligt tenslotte bij de vuil boorden. Wanneer die niet zoo ge niepig en egoïstisch in hun hoekje genoten, bang voor de blikken der eunuchen, wanneer dio zeiden met verheffing van stem: ,,eh bien, wij zijn vuilboorden, wij houden van een zinrijke voorstelling, van een smake lijk verhaal, wij voelen voor een verregaande grap, en wij zijn daar niet meer. maar ook niet minder om;" wanneer de duizende en duizende liefhebbers van peper, mosterd en kerry hun voorliefden ronduit, zonder schaamte bekenden, dan zou men, ten minste zien, dat de moralisten niet allén op de wereld recht, van spreken hebben. Men komt natuurlijk dadelijk met de jeugd op de proppen. Maar wij zetten toch ook de geneverflesch niet op de kinderkamer. Men heeft te zorgen dat de kinderen evenmin de sleutel van de boekenkast als de sleutel van den wijnkelder in hun teedere knuistjes krijgen. Kii voor het overige behoort er, tegen de nerveuze activiteit van Donner's, C'uypers' e.a., iets gedaan te worden, ter bescherming van de Kijkers. Ken Vereeniging ter Ver spreiding der Pornografie in en buiten het Huwelijk." zou goede diensten kunnen bewijzen. Maar wat wij, in' elk geval, nootlig hebben, mannen en vrouwen, die zich niet laten int imideeren door de Niet-Kijkers" en die luid en met overtuiging durven roepen: ..leve do pornografie ? met en /onder kunst." KUNSTNIJVERHEID Dt» potten en schotel* van J. Hoon J** Kleykunip, Oen lluug liet is dadelijk en gemakkelijk te zien. dat ile jontfC Hoon (hij.moet nog gaan ..dienen") een m'bnrcn \iouebtikker is. Ik ben n ie? gewend mij te'ver gissen iti wat terecht, een natuurlijke aanleg heet en ik ben overtuigd, dat die natuurlijke aanleg bij Boon te vinden is. Zijn potten en schotels, thans uitgestald, zijn daarvan liet onmiskenbaar bewijs. Want twee dingen, tot een eenheid geworden, maken een vaas of een pot tot een zeldzaam voorwerp ;?en dat zijn: vorm. kleur. De vorm-mogelijkheid is bepaald door den aard der gebruikte grondstof; niet iedre vorm is met zulke .grondstof mogelijk, maar niet die stof kan zij juist zijn, deftig zijn, qn zóó zeker, dat zij den aesthetischen zin een rust geeft. Daarmee wordt vereenigd in de meeste vazen de kleur; .' . . ' . een overal als gelijk aaii== doende kleur of een gestyJoerdéof een impressionis tische A-ersiering, uitge drukt eveneens door kleuren. Die laatste ver sieringen zijn het gevaar lijkst ; zelfs 'als zij geome trisch is kan zij den vorm van de vaas verminderen, schennen, vernielen. Dit gevaar is misschien niet altijd door Hoon gemeden,. maar toch is in de meeste der vazen, potten en ?UUM GEWAARMERKT STEUNZOLEN S VST. PROF. HOFPA/ HAAR MAAT' FA J.A.MASSING coMn.vcm O.Z.VOORBURGMAL334 AMtvdam V. HET BINNENGASTHUIS %[en hij S ? i^t 457 b.'j hef Kontfgsp/ein. %l43286 The. föew/fz Schoof of No. 2796 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 JANUARI 1931 Sea-Horse de allerbeste n Jenever M.P.POLLEN B- ZOON ROTTERDAM l **» f» F. SINEMUS LelcUchestraat 20-22 AMSTERDAM C. Overhemden naar maat vanal f 9*SO PRIMA COUPE Eigen Atelier. ONVERSCHILLIG of het dames-, heereri- of kinder schoenen betreft, U zult steeds meer en meer tot de overtuiging komen, dat alleen TIMTURschoenen U op den duur vol doening kunnen geven, dank zij hun chique model, uïstekende pasvorm, uiterst verzorgde afwer king en buitengewone soliditeit. ' imwr * fes. ONZE SCHITTERENDE COLLECTIE RIJN- & MOEZEL WIJNEN STELT ONS IN STAAT IEDER TOT VOLLE TEVREDENHEID TE BEDIENEN ~: Prijscourant wordt op aanvrage gaarne toegezonden N.Ï. 1IHÉIEIFF, CHABOT & IflSSER'S WIJNHftNDEL DEN HAAG ROTTERDAM ARNHEM l' .1' V l CTO R l A-WATER Bij OBERLAMHSTCIM gebruik digestie bevorderend ^chotels de kleur een factor, die ver rijkt, en zelden is zij zóó, dat zij door bepaalde vormen, op den duur het oog onwillig zou maken. Kr zijn zelfs naast de zóó goed als nkleurige vazen en schotels, die een goed ge tuigenis zijn van deze pottubakkerskunst, andere als bijv. eert kom. blauw en zwait, die wél-gesierd behooren tot wat het (jog bij voorkeur en met genot zich zoekt. De eenvoudige vorm, rijk door kleur of een schotel eenvoudig wec-r van vorm met een versiering die eigentlij k alleen als kleur aandoet, is wat Boon het bese^. maakt. PLASSCHAERT OUDE KUNST Collectie Goudstikker De halfJuarlijkBcne tentoonstelling NEEMT men onvoorwaardelijk als een goed ding (een ding dat de werkelijke kunstliefde, het diepere inzicht, bevordert,) aan dat kunstwer ken zooveel mogelijk in een bij den tijd van hun ontstaan passend milieu" tentoongesteld moeten worden, dan valt de, door den heer Jacques Goud stikker, met steeds plechtstatiger gebaar en grandezza bewandelden weg, onverdeeld te prijzen, valt bijv. ook met onverdeelde vreugde en genoeg doening te vermelden, dat deze kunsthandelaar-» in-grooten-styl onlangs, naast zijn 17e eeuwsch patricieërshuis aan de Heerengracht (een viertal jaren geleden door hem verworven en gerestaureerd) thans ook de beschikking kreeg over het romantisch gelegen, renaissance-kasteel Nijenrode aan de Vecht bij Breukelen, waai' wederom nieuwe schatten aan oude meesters'.' den uitverkoren verzamelaar zullen worden vóorgevoerd. Heeft men echter, zooals ondergeteekende, ten dezen bedenkingen, dan nóg kan men, zonder meer, 's-Heeren Goudstikker's groote vakkundig heid en commercieele gaven erkennen, gaven waaraan wij, d.w.z. de enkelen, die zijn plecht statige Heerengracht-deur, benevens zijn butlerCerberus durven trotseeren , het te danken hadden, dat wij ook dit keer weer op zijn groote, halfjaarlijfcsche tentoonstelling een prachtige ver zameling meesterstukken, meerendeels uit de 10e en 17e eeuw voor oogen kregen. Het gaat niet aan van de 117 catalogus-nummers, waaronder een aantal doeken dia op de groote internationale kunstveilingen van het laatste jaar reeds als pièces de résistance" fungeerden, en waarvan vrijwel stuk voor stuk thema voor een bespreking kan zijn, een ook maar eenigermate volledig overzicht te geven. Bepalen wij ons tut enkele grepen. Onder de vroeg 16e eemvsche HoUanders zij dan allereerst gewezen op Hieronywus Bosch, deze getourmenteerde, die geen andere verzoening met de menschelijke wereld van voosheid, hypocri sie en burgerlijke eigengereidheid vermocht te bereiken dan door een vlucht in een sinister-\ roolijke fantasie, waarin wonderlijke droom-gedrochten een rol spelen n door de caricatuur. . .. Middeleeuwsch voorvader van vele modernen, die hevig' lijden aan het te zijner tijd vrijwel nooit bewust door leefde ,,sociaal conflict," ook, in zeker opzicht geestelijk bet-overgrootvader van van Gogh (over Bosch?van Gogh, hun verband en verschil ware een interessante studie te schrijven!), viel uit zijn hier aanwezige Verloren Zoon" *.) en Jezus voor den Hoogepriester" Bosch' groote psychologische gave en prachtig beheersehte en sobere techniek nog eens te waardeeren. Voornamelijk vanwege de groote zeldzaamheid noem ik onder de 16e eeuwers vervolgens nog Jan Goaaaert ({jen. Mtibuse), van wien hier een in 1025 geschilderde kleine triptiek aanwezig was. (Afkomstig uit de collectie von Bach te Szegedin). Zoowel de op de zijpaneelen zwierig geschilderde wapenschilden als de Heilige Familie" op het middenluik, kan men kort, en daardoor vanzelf wat eenzijdig, karakterisêeren als Italiahiseererend maakwerk" van dezen meester, die zijn Ma donna's ook steeds onder den misschien al te VSWttMS. >V»:> gretig en bewust gezochten invloed van Leonardo en Itafaël schiep. Hiernaast worde nog Het Eerstgeboorterecht" van den Amsterdamschen meester en vooral als houtsnijder bekenden Jacob Corneliss van Ooststtnen vermeld, benevens een prachtige Opstanding" (het zij luik van een triptiek waarvan het pendant in het Metropolitan Museum te vinden is) van den zgn. Meester van de Virgo inter Virgines. Zooals steeds bij Goudstikker was van de iets latere Hollanders het landschap" (dat in hun tijd, in de 17e eeuw, bij ons pas tot volledige ontwikke ling kwam) bijzonder rijk en schoon vertegen woordigd. Deze keer spant wel het ,,Landschap bij Haarlem" van Jacob van Ruisdael, de klassicus onzer landschapschilders, den kroon. Het is onge twijfeld n van de belangrijkste werken van den meester en hij toont er zich, veel meer dan in zijn romantische berg-, bosch- en waterval-composities de zwijgende peinzer, de zinnende geest, die dieper voelde en teerder was dan de weekhartigen vermoedden!" Van Ruisdael's gezichten op het land om en nabij Haarlem kan men inderdaad zeggen, dat ,,de ziel van Holland er voor eeuwig in is uitgedrukt."t Twee berglandschr^oen van Hercules Seyhers kunnen óók met een dubbele ster" worden aan geduid. Vooral het grootste, van sterke constructie en met een alles-overzengcnde zon, deed van Gogh's werk uit Arles voorvoelen. Van Goyen was rijk vertegenwoordigd met werken uit 1(542. '47, '48, en 1051, waardoor men hier een goeden kijk op zijn ontwikkelingsgang kon krijgen. Een boschlandschap van Hobbema. twee Halomon Ruisdael's, enkele lichte kerkintérieurs van Emanuel de Witte> (de laatsten uit Russisch bezit afkomstig) gaan We voorbij, om nog een oogenblik stil te staan bij de vier Jan Steen's (de Garnalenkoupman," een herberg'se ene. uit het bezit van Lord Ossery is misschien wel het schoor te en meest karakte ristieke van het viertal) een Guitaarspeelster van Terborcli, een haast graphisch opgevat en weerge geven landschap van den jongen Rubens en een doorwerkte mannenkop uit zijn lateren tijd. bene vens een Koning Saul van Renibrandt, klein van formaat maar ook, zooals alles van onzen schildersvorst, groot en grootsch van allure, en daarmede van de Noord- en Zuid-Nederlanders afscheid te nemen. Ook op het gebied der vroeg-Italiaansche schilderschool, een school die in den handel heden ten dage schaars vertegenwoordigd is, weet de heer Goudstikker steeds weer bijzondere, onbeken de meesterstukken op te delven. Er was hier bijv. een zeer fraai geconserveerde ..Madonna met Heiligen" (uit de verzameling Bardini) die wel voor zeker als een vroeg werk van Fra Filiiipo Lippi mag gelden. Onder de latere Italianen vielen vooral eenige Bassano'a en Tmtorctto's op. .Ook de Diiitsche en Fransehe oude kunst was met een aantal stukken fraai vertegenwoordigd: de eerste, om slechts dit te noemen, o.'.a. met een zeer expressief mansportret van Crunuch (uit het bezit van de prinses Arnulf von Bayern), de laatste met o.m. een Claude Lorrain on een l'oitsitin. Uit de 18e eeuw trad ons hier, vóór alles, een zér sterke, suggestieve, ? schetsmatig-behandelde mannenkop van Goya tegemoet. Ziethier slechts enkele grepen uit' de schilder stukken; de sculpturen -?ook nog hier en daar opgesteld waaronder een Heilige Bisschop" van Riemenachneider en werken van andere ZuidDuitsche houtsnijders, benevens een Madonna in steen van Donulello, werden dan nog terzijde gelaten. Het niveau van Goudstikker's, tóch al merk waardige en beroemde halfjaarlijksche, exposities is, ongetwijfeld, met deze laatste van de reeks nog weer gestegen en' de roep van Amsterdam als internationale markt voor oude kunst werd er, zoo mogelijk, nog grooter door. A. E. VAN DEN TOL CARRO A.DRIESSEN KRONIEK Oudejaarogedaehten ALS dit tractaatje verschijnt, is het allemaal weer achter den rug. Alle sparregroen en roode linten en roode lichtjes, alle kerstboomen in winkels en café's en zelfs op straat. En de familiale tafreelen, stemmingsvol of onnoozel onder al die denneboomen; het ..Heilige Nacht", vroom en argeloos maar dat zeldenl of leeg conventio neel en geforceerd; de echte en de gemaakte Kerststemming; de zachte, schoon ietwat sentimenteole, vromigheid of de snobbistische kerst viering, die het Kerstfeest voornamer acht dan den oud-Hollandschen Sinterklaas. U fë> P-*En ook Oudejaar is voorbij, met de oesters en de haringslaatjes en de oliebollen, de champagne, den warmen wijn of de saliemelk. Met de huilerige toespraken van oude ooms en de ..Rührseligkeit", die precies om 12 uur over ons komt. met de traan in het ooy en den fermen handdruk, die niet week wil zijn schoon hij den ernst des levens kent. . . . Alle deze min of meer malli^heden, kortom, zijn nu weer opgeborgen op onze zolder van levensrequisieten, tot het volgende jaar. En menigeen loost een zucht van verlichting, dat "t weer klaar is en het nieuwe jaar. op de verjaardagen na. verder veilig en vrij van plechtstatig vertoon. En eveneens menigeen, vooral de jongeren, vindt het eigenlijk allemaal onzin en ..poppekast". en uiten of denken den bi-utaal rcvolutumnairen wensen, dat men eindelijk eens ophoude met al die ..nonsens", waar haast niemand meer echt voor of bij voelt. En dat is dan heel begrijpelijk van die jongeren, die eenigszins het ideaal der waarachtigheid aan hangen en het gevoel hebben, dat men toch beter of echter kan. en het leven rijk genoeg is. Was 't maar waar ! Edoch, het leven der meeste menschen is niet rijk genoeg Om van het overgeleverde te kunnen missen. Tijd is een fictij. het Nieuwe Jaar is een fictie en ook de Kersttijd is fictie. Men kan al die datums rustig voorbij laten gaan, zonder dat van buiten af iets gebeurt. Maar dat is juist het erge: dat er van buiten-af niets gebeurt. Het leven lijkt een ijsvlakte aan de pool. Indien wij zelf niet zorgen voor stations, van afstand tot afstand, en geen merkteeken achterlaten, waarlangs de Herinne ring den wt-g terug kan vinden, zullen wij \-erdwalen en omkomen in het blinde niets, waar alleen de sneeuwstormen thuis zijn. \Vij zelf, wij alleen zijn de scheppers van onze vreugden, van onze ver heven stemmingen, van onze hoogten en laagten, en op eert of andere wijze moeten wij den verderf elijken twijfel aan al dit eigen gemaakte meester blij ven, als wij niet in dood of waanzin zullen verval len. Zoo laat ons dan, als goede kinderen, meespelen en het hun, die. in wijsheid of argeloosheid, den ritus des levens ophouden, niet lastig maken. Want alleen de zeer jonge jeugd heeft 't recht zich pedant en cynisch te betoonen. ?' ? V ' . - ''? ' . .??. . . ? F. C.' . *) Die, naar verluidt, Jtaiis lieeft nietmzir .?ver loren" ts raken, ma:tr thuis d.w.z. in ons land te blijvwl ? Wat eten wij toe? Vetvrije yoghurt van OUD-BUSSEM