NEERLANDSCHJNDIE ROUWT Een kraterrand VT71K in den zwoelen Imlisehen ?? * * nacht rijdt door de vlakte tu*s-chen Solo en Djokja, waar de oude Hindoe-tempels spreken van bloei en ondergang, ziet in 't Noorden op een punt boven den horizon telkens oen geheimzinnige opgloeiing. ../ij is vaag van vorm. maar vurige strepen dalen uit de gloeiende plek neer. verdeelen en spreiden zich, en lichten nog eenigen tijd na." (van Bemmelen) Zoo hebben wij allen, die Midden-' Javn eonijrsKins kennen, den Merapi vaak gezien. Maar wij hebben hem ook beklommen, van uit Solo, de idyllisch gelegen dessa. in het zadel tusschen Merapi en Merbaboe. en toen wij weer afdaalden naar don kant van M«>entilan. zijn wij wellicht een paar inbinden* tegengekomen, zwij gend achter elkaar loopend, die een brief gingen brengen, een bede aan den (l root en Heer, die boven op den berg in den krater woont. Kn verder afdalende kwamen wij langs rijstvel den, waar de mannen aan het werk waren, en door rustige dessa's, waai de kinderen op de erven ónder de vruchtboomen speelden en de vrou wen even ophielden met rijststampen om een paar Avoorden te wisselen met onze dragers. Dat alles is nu verdwenen. De sawah's zijn verwoest. Do kampongs zijn verbrand, de bewoners zijn een ellendigen dood gestorven of zijn gevlucht, gescheiden van vrouw, man, kinderen, beroofd van al hun goed. lleecls sedert de laatste week van November vertoonde de Merapi een verhoogde werking: onderaardse!) ge rommel werd gehoord en een gloei end heete lavastroom vloeide lang zaam uit den berg naar het dal. Nu en .dan vonden erupties plaats, maar deze leverdon geen gevaar op. De bevolking bleef kalm. Totdat >p l,S December do Merapi-top omhuld werd door een donkere wolk, waaruit blik semschichten flitsten en een reus achtige tweehonderd meter breede en vijf-en-twiritig meter hooge, alles ver nietigende lavastroom langs de ZuidWestelijke helling naar beneden vloei de en het geheele dal van de Kali De Uitbarsting van den Merapi HULP UIT HET MOEDERLAND GEWENSCHT 'W: Blonk eng opvulde. Op 19 December vond een nieuwe eruptie plaats. De gloeiende lava en de ver zengend heete lucht stroom had toen reeds een honderdtal slachtoffers ge- M^ *"*" maakt; de V?* eerste dessa's Gedjoegan en Podjok waren in vlam men opgegaan. En sedert dien V*»'*»''is de verwoesting voortgeschreden. Het aantal dooden wordt nu geschat op dertien honderd; 850 huizen zijn verbrand, 530 inge stort. In een twintigtal dessa'd zijn 2500 stuks vee omgekomen, meer dan 2000 bouw , (meer dan lüOO hectaren) sawah's en ander bouwland zijn verwoest. Te Mocntilan ?' waar de toe risten uitstappen om den Boeroeboedqer te bezoeken te Salam, te Tegalsari zijn kampen voor de vluch telingen ingericht. Hier wachten thans eenige duizenden af, wat niet hen gebeuren zal. Van terugkeer naar hun vroegere woonplaats kan voor velen geen sprake zijn; dat maakt de om vang dezer ramp zooveel erger dan die van soortgelijke rampen. Wie den Javaan eénigszins kent en weet, hoe.hij gehecht is aan zijn stukje grond, begrijpt, hoe dit de wanhoop der slachtoffers nog vergroot. Naar elders zullen deze, die niets meer bezitten, vervoerd worden er wordt gespro ken van de Lampongsche districten, van Besoeki en daar zullen zij moeten trachten een nieuw leven te beginnen, In Indie wordt met bqvenmenschelijke inspanning gewerkt om verdere onheilen te voorkomen en te voorzien in de onmiddellijke behoeften der ongelukkigen. Wij, hier in Nederland, wij zouden mee de handen willen uit steken, en wij betreuren het, dat wij niets kunnen doen voor de getroffenen. Niets? Iets kunnen ook wij doen. berg iv.^^t^ - ***nb.x ^ Verbrande bosschen op een berghelling '. De Merapi is de laatste tientallen van jaren steeds in werking geweest en stond onder nauwlettend toezicht der vulcanologen. De sekmDgraaf, opgesteld door het Vulkaanonderzoek Giften kunnen reeds nu gezonden worden aan den penningmeester van ,,Het* Oranje Kruis'',\V. A. den Tex Bondt, Hee rengracht 438, Amsterdam C Postgiro 128578 ?*". 'P* ijfit.- V\ Een drietal erupties te Maron, heeft eenigen^tijd geleden reeds verschillende trillingen opgefcsekend, die ongetwijfeld van de w'erking van den Merapi afkomstig waren en die waakzaamheid geboden. Maar de Javaan is^fatalist l Want reeds een tiental jaren geleden heeft Dr. G. L. Kemmerling, toentertijd leider van het Vulcanologisch onderloek in Ned. Indie, voorgesteld de bc venhellingen van den Merapi onbijwoonbaar te verklaren. Het Nederi-.ndsch Indisch Gouvernement was b liverig om tot dien maatregel over tr gaan, wat, gezien de mentaliteit van dom Inlander, alleszins begrijpelijk is. De uitbarsting van den Merapi k1* ram dus niet onverwacht. De val ium was steels aan het werk. l Sedert 1883 is in den top van den een kratervormige inzinking aanwezig; in dat jaar steeg een lavaprop in den krater op, die in 1003 reeds ge deelte lijk bo ven de kraterra'nden uitpuil de en waar van de groeiin 1009 tot stilstand kwam. Maar in de jaren 1911 en 1912 vormde zich ten Westen van deze dreigende uitwas een nieuwe en het is deze die steeds werkzaam geweest is. Zoodra de lavaprop boven de kraterranden begint uit te puilen, begint het gevaar voor de omgeving. Bij andere vulkanen, waar de opstijgende lava dvin vloeibaar is, stroomt deze als een strooperige massa over de kraterranden langs de berghellingen af, zooals onlangs nog bij den Vesuvius gebeurde. De lavaprop van den Merapi be staat uit een zeer taaie, het smeltpunt naderende massa, waarop zich door afkoeling een schollerikorst ge vormd heeft. Bij vermeerderde stuw in de lavazuil breekt de korst, een gedeelte van het inwendige wordt naar buiten gedreven en aangezien de prop reeds over de kraterranden heenpuüt, valt deze heete lavasteen massa op de berghelling neer en daalt in den vorm van lawinen zoover lan«s den voet van den berg af, totdat wrijving de massa tot stilstand brengt. Tijdens het afdalen verbrokkelen de lavablokken steeds meer* en meer, waardoor de opgesloten heete gassen ontwijken kunnen en met de fijne opstuivende la vastof een emulsie wolk vormen, die boven de lawine in dezelfde richting1 voortbeweegt. Het eigenaardige is echter nu, dat terwijl de lawine sself zich als heete zandstroom in de ravijnen, waarin zij terecht komt, voortbeweegt, totdat zij daarin tot stilstand komt, de emul siewolk zich niét aan ombuigingen van ravijnen stoort, maar de bergrichting volgt en zich over de hellingen in dezelfde richting blijft voortbewegen, totdat de hccrschende wind haar voortdrijft en opzuigt in hoogere, luchtlagen. De Vesuvius De afgekoelde lavastof valt dan als aschregen neer. Alles wat in de neer dalende emulsiewolk terecht komt, wordt verzengd en zij daalt met zoo groote snelheid, dat men haar niet kan ontloopen, * * * Uit de geschiedenis van den Merapi stippen wij nog het volgende aan: De kraterwand bezat reeds voor 1883 een doorbraak. In 1885 vormde zich zulk een doorbraak boven de Koening-kloof, zoodat ook langs deze helling lavapuin afstorten kon. Ver hoogde werking werd opnieuw waar genomen in 1888, toen veel zand en steenen langs de Bkmykeng afrolden, met dezelfde verschijnselen als tijdens de werkinnr van 1920 waargenomen. Daarna vinden wij vermelding van aschregens en het uitwerpen van lavaboinmen in 1894 en 1897. Van 1903 af heeft de werking zich voor namelijk naar ide Zuidoostzijde ver plaatst. Voortdurend daalden steenlawines omlaag, begeleid van stof wolken. Deze hernieuwde werking bereikte haar maximum op 30 Janu ari 1904, toen een groot gedeelte van de prop instortte. K venals in 1920 en thans kwamen ook toen tengevolge van brandwonden door de heete stof wolken menschen on). De stofwolken daalden in 1901 tot in de gehuchten .Seloeman. Tempel en Waglik af, zoodat niet alleen de aanplant ver schroeide, maar ook, evenals nu, df> huizen in brand geraakten. Het uit storten van lava in de richting van de Wara hield nog vele jaren aan. maar langzamerhand verplaatste zich de werking weder. Een commissie van hulpverleen ing door Nederlanders in het moederland is zeer zeker gewenscht. Indien men reeds thans financieele hulp wil geven. dan kunnen stortingen daartoe voor loop ig geschieden bij den penning meester van ..Het Oranje Kiuis1', W. A. den Tex Bondt, Ileerengracht No. 438, Amsterdam C'., Post giro 128578. l', i De Merapi