t?U 'r.'?. DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 JANUARI 1931 No. 2797 No. 2797 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 JANUARI 1931 Middeleeuwsch Internationalisme door Prof. Dr. J. A. van Hamel IK houd do studie van de ontwikkeling der inter nationale organisaties uit vroegere tijdon, voor bijzonder belangwekkend. Niet alleen uithoofde van de bekoring, die elk historisch onderzoek inet zich brengt, en wegens het licht, dat daardoor over het verleden optant. Maar ook, in niet min dere mate, ten dienste der practisehe internatio nale staatkunde van den huidigen dag. Wanneer men alles wat heden ten dage gebouwd wordt enkel beziet als fonkelnieuwe denkbeelden en plannen, vervalt vanzelf de practijk in fouten, en radicaal fatale fouten, die misschien konden vermeden worden, wanneer men de ervaringen van het verleden nauwkeuriger in acht neemt. Alleen de schaal waarop gewerkt wordt, is tegenwoordig grooter. Maar dit hangt slechts met het kleiner worden der wereldafmetingen samen l Zoo hebben met name de instellingen, waarmede in de middeleeuwen getracht is, Europa tot een vredesgeheel te maken en het strijdgewoel der talrijke landsgebieden te onderdrukken, waarde als model voor den practischcn arbeid van het oogenblik. De ujts and dotcns van den vrede in het Heilige lloomsche Kijk zijn juist ook in hunne onderdeelen een uitei'st boeiende stof. Wat daar is geprobeerd en gestreefd, om arbitrage en recht spraak, gedwongen tenuitvoerlegging van inter nationale vonnissen, en onderlinge vmlespaeton. bemiddelingswezen enz. vruchtbaar te doen werken, biedt voor den staatkundigen arbeid van onzen dag modellen en lessen. De twee diepste lessen zijn wel de navolgende, waarvan de eene tot optimisme, de andere tot pessimisme dringt. Optimistisch: de bewezen mogelijkheid, om vijandschappen en veeten te ondervangen tusschen landen en gebieden, die tot do vretsselijkste, ei-uwigsto tegenstellingen geschapen schenen. Pessimistisch: het hopeloos mislukken van elke organisatie tot samenwerking, indien het orgaan ontbreekt of hu-envalt, dat onder alle omstandigheden voor de saamhoo gheid opkomt en het doordrijven der eigenbelan gen een halt toeroepen kan. Dit behoeft geen hooger gezag te zijn. Hot is vaak voldoende dat een verantwoordelijke wacliter steeds weer en in Ijzeren plichtsbewust/jjn het algemeenere beginsel tot uiting brengen kan. Met gevolg, dat de macht hebbers, ook de machtigste, zich nog wel eens tweemaal bedenken. Deze ervaring geven bijv. de lotwisselingen van het middeleeuwsche Kijk rijkelijk te zien, waar met de activiteit dor rijks organen, de inwendige rust stond of viel. Wij, Nederlanders, hebben 't trouwens in tien engeren kring beleefd, met de taak der stadhouders tusschon d« souvereinéprovinciën, en met de verslapping in stadhouderlooze tijden. , Het is ditzelfde drama dat zich op 't oogenblik weder te Genevu en in de Volken bond-organisaties in het algemeen, -afspeelt (blijkbaar ook al zeer sterk in de- Inter nationale Bank te Bazel), en waarvan zoo ont zettend veel afhangt. De vraag, of in de volkenbondskringen voldoende Internationale geest kracht, moed en prestige overblijven, op do bres om in kritieke omstandigheden de verantwoorde lijkheid voor het internationale beginsel wakker t« roepen. Minder en minder kan dit van de enkele ,<*?»?»» &&&3S9* vertegenwoordigers der ivgeeringen zelve verwacht worden. J hm geheele politiek, ook hun volkenbondspolitiek, wordt steeds natkmaler, egoïstischer ingesteld. Zij he.bben allen een eigen potje te vuur, een ,,national axe to grind." Vinden zij ook in de internationale instanties slechts dienaren, gunstelingen of looze instrumenten, dan derailleert bij de eerste de beste gelegenheid alles . in het hopeloos warnet der particuliere, nationale belangon. Men is, helaas reeds weer aardig op weg in die richting! Niet in de laatste plaats: wegens verzwakking in het ccntium. Dergelijke gedachten dringen zich te duidelijker op, wanneer men zich eens te meer verdiept in de bijzonderheden van vroeger internationalisme. -Kr zijn daarover in de latere tijden verschillende interessante uiteenzettingen gepubliceerd, ook in Nederland en in Nedorlandsch-lndië. Het in den A-oetnoot geciteerde werk je l) geeft een belangwekkend over/acht, liet is speciaal ingericht om de rol van de Katholieke Kerk als vredebewaarstcr in de middeleeuwen te teekenen. Het laat dus de wereldlijke vrodesinstellingen van dien tijd .terzijde, en men zou eigenlijk als pendant of complement een werk als J3rycet The Uoiy Roman Empire, er naast moeten leggen. Want ook de instellingen en wereldlijke organen van het keizerrijk hebben een gewichtige rol als vredebewaarders gespeeld. In het algemeen zijn de middeleeuwen in inter nationale organisatie en in internationale rechts kracht sterker geweest dan de 17c, de 18e en misschien zelfs de 19e eeuw. Toen is immers juist het gevoel der strenge nationale souvereiniteit, met de vrijwel onverantwoordelijke almacht van elke regeling tot uiting gekomen; waarin zich ook het protestantisme weerspiegelt. De tijden van het leenstelsel en van de omvattende heerschappij der Kerk van Home wij /.en naar internationalen samenhang. Daaruit was ten slottc ook nog De Groot's gedaehtemvereld voortgekomen, gefor muleerd, toen de werkelijkheid er net aan voorbij was. In rcc/i/svormen zal het waarschijnlijk de taak van' de 20ste eeuw zijn, te pogen weer iets van die meer gecompliceerde onderlinge verhou dingen uit den ouderen tijd te doen herleven. Evenals zij dit trouwens op sociaal-economisch gebied reeds ruimschoots doet, en van individua lisme tot organisatiémacht overgaat. De eenhcidsmacht der Kerk zal wel niet meer terugkeeren: Als zoodanig is voor haar in den nieuwen tijd als internationale autoriteit allicht geen plaats. Het beroep, indertijd door den Schot David Urquhart als protestant op den l'aus gedaan, de indrukwekkende uitingen van een Leo X11I, evenals Pius XI L'6iarcano", kon den een volle uitwerking niet hebben. Op zijn hoogst brengt misschien eenmaal de eenheidsbeweging onder.de verschillende kerken een gees telijken stroom van gezamenlijken goeden wil teweeg, welke in den internationalen staatkundigen arbeid van het oogejiblik al te zeer ontbreekt. Nu wordt alle kracht meer en meer gezocht in het louter diplomatiek juridische, laatstelijk ook sterk in het economische. De leemte aan georganiseerde ideëole kracht doet zich schrikbarend gevoelen ? en is wel een der diepste oorzaken van de toene mende onvruchtbaarheid. Des te meer kan men dan ook de werking van die vroegere geestelijke autoriteit als internationale kracht benijden. Ook zij is niet geslaagd. Ook zij heeft het bij willen, bij pogen, moeten laten. Maar zij toonde mogelijkheden, welke onzen tijd geheel ontvallen zijn. De heer Wright geeft een uit. voerig en interessant overzicht van wat hij noemt den grootsten factor voor de zaak van den inter nationalen vrede en rechtsorde uit haar tijd.de christelijke Kerk der middeleeuwen. Wij ver wijzen naar de lectuur: het pausdom als levende bron" van recht tusschen de staten; de hooge instel lingen van het Vaticaan te Rome als organen van be middeling, rechtspleging en gezag over alle re geeringen der christenheid; de veelvuldige practiache gevallen van pauselijke interventie ter ver zekering van den vrede; de aanwending der kerkelijke machtsmiddelen ter bedreiging tegen vredestoorders, zooals de excommunicatie, waarbij de boycot en blokkade" van het volkenbonds verdrag in 't niet vallen; de internationaliteit en CHAMPAGNE K RU G & CO REIMS IN KWALITEIT AAN DE SPITs! AGENTEN FONNES & ZOON GRONINGEN zedelijke macht der concilies en kerkvorgaderingt-n die tal van aangelegenheden tusschen staten ter hand namen; de ware universaliteit ook dermiddeleeuwschc universiteiten, welke naties vereenigdeii en sterk cosmopolitiseh werkten; de kerkelijke toets van den rechtvaardigen" oorlog, en de bindende kracht der traktaten; de beteekenis van den godsvrede; de leer van de temperament u belli". Wij verwijzen ook naar curieuze gezichts punten, zooals aangaande de internationale wer king der kruistochten, de diplomatieke functies van den clerus, de vredesboodschap van de missionarissen. En het volkenrecht der canonisten. dat ook oorlogsrecht- en regels bracht; den invloed van de kerk op het zeerecht. De schrijver wordt ten slotte hier en dauiwel' eens gezocht. Hij is zóó ijverig in 't leggen van zijn verband, in de panegyriek over zijn onderwerp. dat men hem niet immer volgen kan. Ook bedenken wij, die meer aan werkelijkheden hechten dan aan theorieën, dat het vredeswerk der Kerk in de Middeleeuwen alweer slechts ten deele is geweest en dat veel anarchie overbleef; dat de pauselijke interventie ook wel nationale intriges steunde on nationale heerschzucht diende. Maar veel tastbaar voordeeligs is er tevens uit voortgekomen. En daaraan vooral mag men wel tot in de bijzonder heden, de gedachten geven, in een tijd als den onzen, waarin het der volkengemeenschap juist vóór alles aan levend geestelijk middelpunt, en aan werkelijke middelpuntzoekende kracht hapert. 1) Mediaeval Internationalism. The contributioit o/ the tnedieval Church'to International Law and Peace, by R, F. Wright, Vicar of Holy Trinity, Küburn. Tentoonstellingen Kunstzaal Van Lier, Amsterdam. Werk van Elisabeth de Sadeleer. Tot 12 Januari. Oranje-Nassaumuseum. 's-Gravenhage. Tentoon stelling betreffende Prins Hendrik der Nederlander» (1820?1879). Tot 12 Januari. Kunsthandel W. J. G. van Meurs, Amsterdam. Oud-Japansche Kunst. Tot 12 Januari. Kunsthandel P. de Boer, Amsterdam. Joost de Momper, zijn voorloopers en tijdgenooten. Tot 12 Januari. . Antiquariaat Spijer & Zoon, Amsterdam. Werk van Remsly (Wim Willemse). Tot 12 Januari. Kunsthandel Buffa & Zoon. Lithografisch werk Toulouse Lautrec. Tot 16 Januari. Huize van Hasselt, Rotterdam. , Werk VUIK Renée Sinteniur». Tot l" Januari. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Teekeningim uit Brugge, door A. Idserda. Tot 25 Januari. Stedelijk Museum, Amsterdam. Werken van Herman Mees en Willem van Dort. Tot 20 Januari. Stedelijk Museum, Amsterdam. Schilderijen van Ernst Leyden. Tot 20 Januari. Stedelijk Museum, Amsteidam. Voor jaarsten toonstelling van ,,De Onafhankelijken". Tot 26 Januari. . Stedelijk Museum, Amsterdam. Bouwkunst ten toonstelling. Tot 26 Januari. Kunstzaal Kleykamp, Den Haag. Werk vait Toon Kelder. Tot l Februari. Museum Kunsten en Wetenschappen, Den Haag. Januari-Tentoonstelling van nieuwe aanwinstenTot l Februari. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. cvo c\o cvo DEN HAAG csa ? ** 6NS AMSTERDAM - ARNHEM Internationale Transporten De rentevergoeding der Terugkomst der SoVJetgCZantC f» Rykspostspaarbank ' J -" ^ 7' Teekening voor de Groene Zweden , Braakensiek (Slot van pag. i) Wat echter den doorslag geeft, en o. i. op den voorgrond moet staan is, dat de Uijkspostspaarbank is ingesteld, niet teneinde denStaateenwinstgeverd bedrijf te verschaffen, maar teneinde voor kleine bezitters de gelegenheid van sparen en beleggen te scheppen. In het wezen van de zaak belegt de Staat de ingelegde gelden ten behoeve van de inleggers; daaruit volgt, dat de inleggers een soort van natuurlijk recht op de door de Bank gekweekte rente hebben, en dat het een ongezonde toestand is.. wanneer een belangrijk deel dier rente der Bank als winst ten goede komt en aldus aan de inleggers ?wordt onthouden. Uit het voorgaande' volgt, dat bij de bepaling «der door de Bank te vergoeden rente o.i. van het beginsel behoort te worden uitgegaan, dat de door ?de Bank gekweekte rente aan de inleggers moet ten goede komen. Zulks echter met deze belangrijke beperking, <lat de Bank, die ,.sjlf-suppovting" moet zijn, over een voldoende reserve moet beschikken ten einde aan haar verplichtingen te kunnen voldoen. Zij moet rekening houden met het feit, dat de fondsen, die zij' met de ingelegde gelden aanschaf t e. in waarde kunnen dalen; zij moet met het oog 'op ?die eventualiteit een reservefonds vormen, en die vorming behoort, gelijk dan ook tot dusverre ge schied is, te geschieden uit het verschil van de ««n de Bank en dp door de Bank vergoede renten. TJoolang dit reservefonds niet van voldoenden omvang is, zal een deel van de door de Bank ge kweekte rente dus jaarlijks daarin moeten worden gestort; eer«t, wanneer dat fonds van voldoenden omvang is, zal de geheole, gekweekte rente onder aftrek natuurlijk van de kosten aan de inleggers kunnen worden uitgekeerd. Hoe groot nu dit reservefonds behoort te zijn. is een vraag van technisch-financieelen aard. die wij niet durven te beantwoorden. Op het eerste gezicht schijnt een reserveering als de thans be reikte van 13 pCt. van het inleggerskapitaal dus 13 pCt. van de op de Bank rustende verplich tingen ruim voldoende, vooral wanneer bedacht wordt, dat de Bank krachtens de wet een uiter mate solide beleggingspölitiek voert. Doch wij zijn gaarne bereid, dit oordeel voor een beter te geven. Hierop komt het evenwel aan, dat, aanvaardt men den door ons gevolgden gedachtengang, de mogelijkheid geenszins is uitgesloten, dat een hoogere rente dan 3 pOt. binnen afzienbaren tijd moet worden uitgekeerd: de heer de (ïroot berekende, -dat reeds thans een rente van 4.52 pCt. zou kunnen worden vergoed; in het Verslag der Kamer wordt, naar wij zagen, het cijfer 3.82 pCt. genoemd. . waarbij de rente van het reservefonds nog geheel onaangetast zou blijven. Onder die omstandigheden schijnt het ons zeer ongewenscht, in de wet een maximum van 3 pC't. te noemen. Ons komt hét voor, de aangewezen weg te zijn, in de wet in het geheel geen maximum op te nomen, en dus te volstaan met de bepaling, dat de ' rentevoet door de Kro'oiv bij ulgemeenen. maatregel van bestuur wordt vastgesteld. Op die wijze kan, zonder dat telkenmale wetswijziging noodig is, op eenvoudige wijze de rentevoet aan den. finaneieelen toestand der Bank in het bijzonder aan den "omvang van haar reservefonds in verband met den staat harer beleggingen worden aange past; op die wijze kan, met behoud van een voor zichtige rescrveeringspolitiek, aan de inleggers ? worden uitgekeerd, waarop zij naaf billijkheid aanspraak hebben. SdlELTHMA Mevrouw Kollontay in Moskou Schoongetvasschen" Paviljoen Vondelpark" Tel. 80190-82595 Oroote en kleine Zalen voor Dêjeunefa, Diners, Soupen, Bals en Recepties Huize ZOMERDIJK BUSSINK. HOE ANDEREN^ HET ZELFDE ANDERS. MET Noordelijken ernst, zonder eenig gevoel voor humor en de betrekkelijkheid deibeweringen, bedilt de nog wel roomsche courant ,,Ons Noorden" ons redactioneel beleid wegens de opnarne van Greshöff's boutade over de porno grafische kunstcommissie. Wij kunnen ons gevoeglijk van commentaar onthouden en volstaan met het overnemen van de .verdere beschouwingen die dit blad aan De Groene wijdt: ,.,...deschrijverkomttot de conclusie. dat wij in dezen tijd mannen en vrouwen noodig hebben, die met overtuiging durven uit te roe pen: Leve de pornografie met en zonder kunst. Inderdaad, het scheppen van deze behoefte ont- . brak er nog maar aan in dezen tijd. Reeds eenigen tijd geleden heeft ..De Standaard" er op gewezen, hoe dit eertijds vrijzinnig weekblad voor den beschaafden stand, onder leiding van den nieuwen joodschen hoofdredacteur Mr. Josephus Jitta Jr. een bedenkelijke propaganda gaat voeren. In het jongste Kerstnummer werd voorgoed met Kertmis afgerekend en de hoofdredacteur verdedigde dit met de opmerking, datdemenschheid er beu van werd om elk jaar opnieuw met die Kerstmisverhalcn doorgezaagd te worden. Men ziet, men krijgt hier de communistische moraal, gepropageerd naar de laatste Kussische snit. Geen Kerstmis moer en leve de pornografie; Wij zijn geen anti-semiet, allerminst. Maar wanneer wq zien, hoc daar Joden in llusland de leiding nomen in de verdelging vait hot christoixdom en we zien nu ook hier, hoe een vroeger be schaafd weekblad, onder ,loodsche leiding, zulk eon ergerlijke anti-christelijke levensbeschouwing pi-opageert, dan vragen wij ons toch af, ,oïhet niet tijd wordt, dat ieder die nog iets voor de christelijke beschaving voelt, tegen een dergelijk semitisme, krachtig front maakt. Intusschen heeft de oude eerbiedwaardige Amsterdammer in de laatste maanden wel af doende bewezen, dat dit orgaan, in christelijke gezinnen niet meer mag geduld worden. Niet alleen door zijn spottend sarcasme tegen alles wat zweemt naar de handhaving van de christelijke v.eden, maar ook en vooral door zijn stelselmatige campagne om het christendom uit onze samenleving te bannen. Aan een dergelijke communistische propaganda werke zeker geen katholiek, onder welke voor waarde ook mee." Aan den Heer J. Gr'eshoii Zeer Geachte Heer, HET is, zelfs voor iemand die U slechts kent uit eenige uwer journalistieke producten. psychologisch volkomen verklaarbaar dat ge heftig fulmineert tegen de hernieuwde aan-bandenleggerij van kunstuitingen door een ,,moraal-. commissie". Dat ge in ons gezegend land, waar horretjespolitiek regeert en hypocritisme een Geburtsfehler is, even gerust tegen de bierkaai kunt vechten, weet Gij natuurlijk evengoed als ik. Maar gelukkig gaat ge er desniettefiensUiandc tegen te ckeor en getuigt van Uw afkeer in het openbaar. Dit moest alleen maar wat meer na volging vinden. Weest ervan overtuigd, dat er talloos velen zijn, waaronder van de meest uiteenloopende geestes richtingen, die de onmondigbeschouwing-vanhoogerhand slechts noode slikken, en zelf volkomen instaat «ijn te beoordeelen wat zij hooren en zien zullen en wat voor hun kinderen goed is. "W'j> P l*c't gebied van kunst tot de anonymi behoorenden, ontzeggen toch het recht aan andere willekeurlingen (die per ongeluk in een commissie zitten), om i'onr ons .uit te maken wat kunst is en wat niet. Wij /uilen oris licht liever te bevoegder plaatse opsteken ! ! ' Met uw artikelen zult RO een aantal ontwikkel de Volwassen Nederlanders in hun lijdzaamheid gestoord hebben. Kn dit is al een begin van winst. Hoogachtend, '...?"' Dr. (i. J. VAN DKNBOVENKAMP. l Januari 1031.