v v -t»-»- ?-, -1 \f ,- \ DE GROENE AMSTERDAMMER VAN IQ JANUARI 1931 No. 2797 Tikblaadj es door Dr. R, Feenstra Volksgeest en tuimelbanklers WE zagen ze, laatste kwartaal '30, overal vallen als herfstblad, in alle volkstuintjes. Kn wij hoorden de taaireactie van den kleinen man. die daaronder stond; en leerden de opvatting verstaan van den grooten man, .die de reinigingsdienst, de clearing van deze volkstuinen moest bezorgen. En dan al dadelijk zeggen wij: iedere natie heeft de tuuuelbankiers. die zij verdient. Het cene volk denkt meer moreel; het andere sterker ma thematisch ; liet tierde ' technisch. Terwijl het publiek in alle kinozalen gaandeweg gelijk op de/elfde film gaat reageeren, blijft er gelukkig nog verschil in reactie op de maat schappelijke struikeling van den tuimelbankier. Zeker:,runs en vertrouwe'nscrisisjes zij n o ver de heele wereld gelijk: hebben hetzelfde bezeten emotioneele s-o-s gebaar. Maar ijk en behandeling zijn ver schillend. * * Daar hadt u kortelings den val van Riccardo (Jualino in Xoohl-Italië: kunstzij-, kunstleer-, en cement-markt1koning. Ook heeft Jiij zijn volk met chocolade volgestopt. En het leeren sparen bij zijn eigen baak. waaraan hij gaandeweg 300 mülioen lire schuldig werd. Gelukkig had «leze business-athleet. naast zijn knobbel voor moderne zaken-koppeling, overheveling, en kne veling ook een groot en juist gevoel voor liet verzamelen van oude kunst. DJ man van de paarjaarshoogte ver stond dï.eeuwigheidshoofctv.' dm-kunst; en hij bracht aan plastieken en schil derijen zooveel moois bij elkaar; als Abonnementsprijs van DE GROENE" per jaar: Nederland. . . . ? f 10.*Indië(Zeepost)?10.~ (mail). . 13.50 Argentini Belgi Duitschland Frankrijk Griekenland , Oostenrijk Spanje Tsjecho Slowakije Zuid-Afrika Denemarken Itali Noorwegen Zweden Engeland Zwitserland Amerika Australië' Azi f 11.50 d yt 'c o u l g «i s £13.50 geen dozijn museumdirecteuren met een onbeperkt budget hadden kuunen inkoopen. Toen de Italiaansche ? Staat ten gunste van de bedrogen spaarders interveniëeren moest, naastte hij deze kunst; en het is mogelijk dat de kunsthistoriciover een eeuw /uilen schrijven: er was voor honderd jaren een slecht vaderlander en een onbeholpen tuimelbankier; maar de kerel heeft van kunst meer benul gehad dan het gros van zijn tijdgenooten. Mogelijk schrijven de fascistische bladen het ook maar zoo; want een mooie pleister is veel waard op een stinkende wonde van 300 millioen interventie. Voor het overige was het grappig te zien, hoc- de strenge Homeinsche volksgeest van onze Italiaantjes den tuhnelbankier als mensch schier van de. vlakte vomeerde. Hij was een ..geldacrobaat," een Panamist," een ,.koorddanser van den zwendel"; een onwaardige in het land van den waardigen, waardevollen arbeid; een schuimer, een strooper, een strikken?/etter. Weinig cijfergroepeerihg; een op zettelijk voorbijkijken aan de groote posten van debet en credit in dit kort-glorieuse leven; dat zelf vol giovanezza was en met het politieke vaandeltje voorop, een rattenvangers veldtocht had gehouden, die haast zulk een succes was als' de marsch naar Home. Scheldwoorden! Niets dan scheldwoorden; een lawaai alsof de Dag des oordeels eindelijk was aangebroken: en men dat den be drogen spaarders had te verkondigen. Onlangs zagen wij in Frankrijk Oustric vallen. Hoe heel anders vatten de Franschen zoo'n zaakje op, en zulk een tuimelbankier aan. Snel geïiupressionneerd zit er voor hen ook altijd mér aan vast; en eenige runs op banken, zijn daar het niet te vermijden gevolg van. Ook politieke corruptie wordt er sinds Panama vermoed, geconstrueerd of nagespeurd; en men is als burger der Itepubliek niet tovreden voor een paar ministers of staatssecretarissen, die zi«h met den tuimelbankier al te vertrouwelijk hadden ingelaten, van de baan gaan. Daarnaast echter speurt en wroet een zeldzaam ..individueel" interesse. De Franschman wil alles weten van zoo'n grooten tuimelaar; niet slechts de naakte cijfers; of boven en onder bouw van zijn business.. Di> Fransch man wil ook weten, wat hij het liefst atv welke inaitressen de zijne waren; welke automerken hij rood. En bij Oustric heelemaal was men uit zijn huisje. Want Oustric was oen typische inflatie-carrière-mensch. Toen. de groote oorlog uitbrak, was hij nog garcon; zij het in een dor aller beste restaurants de Paris. Zijn oor luisterde vol begeerte naar de melo dieën van het snel verdiende geld; altijd glimlachend, altijd discreet, zwijgzaam; het liefste dienend achter 'de stoelen van financiëele insiders. Tot hij de Ober-blocnote neer kon gooien en dun rok. Waarna hij een jaar later Opnieuw den rok ann kon trekken; maar ditmaal met wat tikkelwerk op tien lapel, of rosctjcs - en een anderen Ober, dienend ach Ie u zijn st;oel. Niettemin is op dezeft Ober, en de 80 millioon-intcrvontie van de Hanque Spoor's Mosterd W. A. Spoor jr., Culemborg1. Sea~Horse de allerbeste wijn Jenever M.P.POLLEN 5- ZOON ROTTERDAM STEUNZOLEN SYST. PROF. HOFFA/ ffAAR MAAT' FA J.A.MASSING conn.vtm O.Z.VOORBURGWAL 334 Amtrttim V« HET BINNEI1QASTHUIS King William iv SCOTS WHISKY VERTEGENWOORDIGD DOOR: N.V. HOOGEWERFF, CHABOT & VISSER'S WIJNH*NDEL DEN HAAG ROTTERDAM ARNHEM Adverteert in De Groene9' de France (een vijfde van Gualino's lospenning !) een.... regeeringscrisis gevolgd. ' Tardieu, de Fransche Hoover in zakformaat werd meegenomen. * * Hoe heel anders reageerde Engeland. Toen Hatry en de zijnen tuimelden, liet men den kadi met de pruik op zijn koude fantasieloozc werk zoo sober mogelijk verrichten. De economen schreven, dat het kapitalisme nu eenmaal moest heb ben: captains, leiders n piraten. Een piraat kon wel eens voor een korten tijd een good ship, een uit de regelmatige vaart, kort bezetten r misschien zich zelfs wel van'een hcelc flotille voor korten tijd meester maken, maar het was dan maar goed en ka pitalistisch feillooze wereldorde, dat de piraat eenmaal weer werd .geënterd; on in de vergetelheid en ? nutteloosheid over boord werd ge zwaaid en verdronken. i ? ' - ? * . '.*??*'.. Ten slotte: bij alle volken is de tuimelbankier de man zonder tra ditie j zonder geërfden en gecultiveertlen beheers- en bewaarders-zin. Niet dat de bezitters hiervan onder alle omstandigheden stormproof blij ven'! Maar de traditie van dit vak geeft blijkbaar meer ,.poids" in de .beunen, dan wij, publiek en .cliënten, ons in h.-t algemeen plegen voor te stellen. Boekeweïling De firma Burgersdijk en Niermans (Tempium Salomonis) te Leiden zal in Februari a.s. veilen de bibliotheken van: Mr. S. van Houten, ministervan ?Staat; Mr. Dr., W. F. van Leeuwen, oud-burgemeester van Amsterdam; Mr. H. Verkouteren, lid van de .Eerste Kamer; Mr. J. D. Pasteur, president van de arr. rechtbank te Haarlem, on Mr. CS. M. W. Jellingshaus, secre taris van de Ned.. Ver. voor Inter nationaal Hecht. Kalender De Senefeld er-kalender voor 1031 is een bijzonder fraai drukwerk (maandbladen) in kleuren naar-ont werp van CJeorg Kueter; , Zakalmanakje Bad Ems Door de Directie van'Bad-Kniswor den .weder kleine zakalmanakjes ver-, spreid, ter aanbeveling van [hare bekende geneesmiddelen, als EmserWater, Emser-Pastilles en Emscr-Zout. i 1 Bij Ruwe [Gesprongen Handen «t' i t \ No. 2797 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 JANUARI 1931 Wetenschappelijke Varia Het stroborama of een mechanische Jozua door Dr. P. van Olst fit), l. Stroborama in yebruik bij het conlroteeren di-r Htifldraaienile spillen in ccn icecerij. JOZUA gebood de zon stil te staan in Oibeon. zoodat hij den reeds verslagen vijand afdoende kon verpletteren bij daglicht. Afgezien ervan de,t de zon toch reeds stilstond en dttt Jozvift dus eigen lijk de aarde had behooren te gebieden stil te staan. heerscht er bij enkele menschen toch eenige twijfel of Jozua inderdaad het gowenschte effect bereikte. Bij het stroboram.fi is het wonder van stilstand bij een zeer snelle draaiing echter ten stelligst» bereikt, al is deze stilstand toch maar schijnbaar. I>tiRt ik echt er niet langer in raadselen spreken want anders overschrijd ik mijn plaats-bestek. In de techniek komt het her haalde malen voor dat een machine, die in volle .vaart is, waarvan de assen met duizeling wekkende vaart roteeren, niet werkt zooals zij behoort te wer ken. Waar het dan hapert kan men bij de stilstaande machine volstrekt niet altijd zien en het zou van groot belang zijn als men bij volle werking de.'machine-onderdeelen zou kunnen bestudeeren. Maar bij duizende wentelingen per minuut zien we alleen een wazigen glans (zie bijv. de draaiende schroef bladen bij een vliegmachine) zoodat ons oog geen vorm meer onderschei den kan. Het stroborama is een toestel, waarmee men, terwijl de machinëdeelen met onbe grijpelijke snelheid ronddraaien, de onderdeelen rustig bestudeerenkan alsof zij stil stonden, maar toch met alle eigenaardig heden en eventueele fouten die zij bij snelle rotatie vertoonen. Het principe is hoogst eenvoudig. Stel dat een machine-onderdeel, een vliegwiel, een spoel, een as, een schroefblad 7000 wentelingen maakt in iedere minuut. Dan zal dus iedere zevenduizendste minuut het machinedeel precies in . denzelfden stand vetkeeren. Wanneer men nu in staat ia om ook iedere zevenduizendste minuut een helder licht te ont steken, dat in de tusschenliggende tijden weer is uitgedoofd, den zal men voortdurend het machine deel in denzelfden stand zien, daar immers alle tusschenliggende standen in het donker gelaten worden. Men ziet het draaiende machinedeel dan fiff 2. Tweebladige*schroef 3000 keer per minuut rondwentelend en bekeken bij het licht der Neonlamp van het Stroborqnta. De schroefblarlen staan schijnbaar volkomen stil en het eraan bevestigde touwtje (rechts bovenaan) is scherp te zien, hoetcel het met dezelfde vaart rondslinyeri. schijnbaar stil staan in dezen vermelden stand. De vraag is nu maar of het mogelijk is om een zoodanige verlichting te krijgen dat werkelijk iedere zevenduizendste minuut het licht eventjes helder brandt en dan weer dooft t».t d« volgende zevendui; cndste minuut. Dit is inderdaad mogelijk, want het kunstlicht dat wij het meeste gebruiken, nml. het electiisch licht, werkt door middel van een stroom die eigenlijk geen permanent licht geeft, ma&r die talrijke keeren per seconde het licht doet gloeien en uitgaan, zoo snel, dat ons oog door de zoogenaamde nabeelden" een schijnbaar per manent gloeiende lamp ziet. Dit aantal licht en donker-wisselingen is echter niet voldoende voor het beoogde doel, want het gaat nog lang niet vlug genoeg. '«<r zijn echter hulpmiddelen waarmee men het aantal lichtwisselingen enorm kan opvoe ren tot ieder gewenscht bedrag, en bovendien nauwkemig kan vaststellen hue vaak het licht aangaat en uitgaat, dat voor.ons oog permanent schijnt te gloeien. Bij de lichtreclames wordt tegenwoordig veel gebruik gemaakt van buizen, die gekleurd licht uitstralen. Zeer gezocht is blijkbaar ruud licht. Deze rood-lichtende buizen zijn luchtledig, en dan gevuld met een kleine hoeveelheid gag. in dit geval het zeldzame gas ticon. Indien hier een electrischo stroom doorhoengaat gloeit het gns met d»; bekende roode kleur. Men kan het aantal lichtwisselingen bij deze neon-buize» hooger opvoeren, van oenige honderden tot vele duizenden per minuut. Men zegt dan dut de ..frequentie" hooger opgevoerd is. Het aantal lichtwisselingen. dus de frequentie, is nauwkeurig vast te stellen. l f et strobore.mil nu is een toestel waarbij een dergelijke r< od-.ich'cnde r.eon-Kuis gebruikt woidt a!s lichtbron, v. or het te onderzoeken machinedeel. Het apparaat bestaat dus uit sluitend uit een dergelijke neonlamp met een toestel erbij, w.varmee men nauwkeurig de frequentie .dus ook de lichtwisselingen regelen kan tot 14000'por minuut toe en b jvemlien eveneens nauwkeurig af kan lezen hoc tjrout deze frequentie is. Met deze neonlamp belicht men nu de rotveretule machinedeelen. Men kan dit o.a. doen door direct i»p de as van dit machinedeel een apparaat te bevestigen dat even snel mee draait en tegelijk daardoor de frequentie der lamp regelt. Deze is dus automatisch gelijk aan het i aantal J afwentelingen der machine en men ziet schijnbaar het machinedeel stilstaan, zoo dat men allerlei afwijkingen, vormveranderingen, e.d. bekij ken kan, die door het roteeren optreden. En men kan er desgewenscht een foto van maken, zonder te grijpen naar de kunst middelen, die men reeds heeft om zeer snelbewegende voor werpen te fotografeeren. Maar niet altijd leent de machine zich tot een dergelijke verbinding van de as met den frequentie-regelaar. In dat geval kan men doof het draaien van een stclschi'oef de frequentie van de lamp net zoo lang vergfooten tot déze gelijk is aan het aantal aswentelingen. Dit resultaat is bereikt als men het verrassende effect krijgt het machinedeel schijnbaar stil tq zien staan. Men kan nog verder gaan. Als men de lichtwisse lingen iets langzamer laat gebeuren dan de machinerotatie, kirtnt het licht telkens iete te laat, zoodat het machinedeel niet in denzelfden stand staat maar telkens een kleinigheid verder. Men bereikt op deze wijze dat het &nel-roteeren d e machinedeel zeer langzaam schijnt rond te draaien in de richting der wérkelijke rotatie. Maakt men de lichtVOETLICHTJES Toonerl 1031 (<7) Jlet is maar goed, dat de geringe opleving, aan het begin van het Amsterdamsch tooneelseizoen, terstond met enthousiasme is opgetcekend. Hoe spoedig zou het immers daarvoor te laat geweest z.5jn! Op de jammerlijke kerstagenda's van beide Amsterdamsche gezelschappen is reeds terloops gewezen. Hotncrstukken. die al lang op zolder hadden moeten liggen, doen bij gebrek aan beter nog steeds opgeld, een bewijs, dat zelfs een behoor lijk kasstuk. laat staan dan een artistiek succes, nog niet gevonden is. ..liet t'hineesche landhuis" wordt van week tot week maar weer ingehuurd, nadat dit in de jaarlijksche verhuur toch wel behoorlijk was uitgewoond. Onbelangrijke blijspelen van jaren geleden worden weer uit de kampfer gehaald. .,L>e Medailles van de Oude Vrouw" een titel, die haast symbolisch is voor de ouderwetsche versierselen, waarmee het tooneel (van 1!):}1 !) zich moet tooien, gaat voor de vierde maal in een andere, bezetting. Opvoeringen, die er schot in hadden kunnen brengen, worden on bepaald uitgesteld, liet overgroote deel van de beloften van September is nog niet ingelost. Vele acteurs zijn in de havens der beide veel te groote en veel te eenzijdig samengestelde gezelschappen als rentelóoze schepen ..opgelegd". In plaats daarvan spelen extra geëngageerde ..gasten" overbekende glansrollen. Jonge krachten krijgen, behoudens een hoogst enkele uitzondering, niets te doen. Het wachten is nu maar op het bericht, dat het Amsterdamsche Tooneel in studio genomen heeft het toch nog altijd 7,00 aardige stuk voor grwte fanüliën. ^.De Kiesvereniging van .Stellendijk", onder regie van Kduard Verkade, of dat Louis Saalborn voor de Koninklijke Vereeniging beslag heeft weten te leggen op een werk, dat thans in het middelpunt aller belangstelling staat, namelijk ..Lazaro de- Veehoeder," hetwelk ten tooneele gein-acht zal woiden in combinatie met de gujote muzikale noviteit ..De Slag bij Wateilt'O." mot 'i pauken en' Heligaalsch vuur. Veel heil en' zegen vuur de kroniekschrijvers van hun tijd" ! wisselingen echter iets *nell(r dan de machinerotatie, dan komt het licht telkens iets te vroej.", dus het machinedeel staat telkens iets vóór den vorigen stand, rlesultaat: het machinedeel schijnt langzaam (cru;/ te draaien. Wil men hier een belangrijke toepassing van hooren op f abi ieksgebied ? Bij et-n weverij draaien honderde spillen met volkomen gelijke snelheid, d.w.z. 7.00 behoort het. Maar door allerlei redenen kunnen enkele spoelen te vlug of te langzaam draai en en daardoor het geleverde werk minderwaardig maken. Het 'is niet gemakkelijk uu de foutief draaiende spoelen te vinden. Met het stroborama echter gaat dit in n oogopslag. Stel dat het gewensqht is, dat alle spillen 1U.OOO wentelingen maken. Men laat de frequentie der neonlampilikkelingendantot 10.000 oploopen. Met deze lamp kan men gemakkelijk eenige tientallen spillen tegelijk belichten. Alle spillen die 10.000 toeren maken, dus hun plicht doen. ziet men dan schijnbaar st il staan, De foutieïdraaiende spillen echter ziet men draaien, .ninl. de te langzaam loopende spillen draaien. schijnbaar achteruit, de te vlug loopende spillen draaien schijnbaar -vooruit. En dit is dadelijk te remedieeren. '"'... Het eenigste exemplaar, dat tot nu toe in ons land gebruikt wordt, kan men dan ook vinden in een kunstzijde fabriek (?'Nyriia" te Nijmegen).