DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 JANUARI 1931 No. 2798 Achter de schermen door Dr. Jan Romein Geld en Politiek HET verbodene en het verborgene trekt. Do ervaring is oud en de verklaringen er voor zyn vele. Als de diepzinnigste geldt die van Calvijn, dat de mensch ,,geboren is, onbekwaam tot eenig goed en geneigd tot .alle kwaad". In werkelijkheid doet zij, als zooveel verklaringen, niet anders dan om schrijven. Iets verder althans komt men met die richting in de moderne psychologie, die de meeste van onze handelingen als een uiting van begeerte naar macht of tenminste als een meerderwaardigheidsdrang" beschouwt, want het is zeker, dat het besef van gezondigd, of achter de schennen ge keken te hebben een gevoel van superioriteit geeft boven de braven, die den sprong in het duister niet durfden wagen en boven' de voorzichtigen, die zich tevreden stelden met hun plaatsje vóór het tooneel en wien derhalve het inzicht in den waren gang van zaken verborgen is gebleven, Doch hoe dit zij, de lectuur van het boek, dat ik hier voor me heb liggen 1) heeft, hoe ,,dor" het onderwerp ook lijkt, iets van die bekoring van het verbodene en verborgene, welke door niemand, hij zy nog zoo steil calvinistisch of tiog 7.00 los libertijnsch, ontkend wordt. Het voert ons achter de schermen van 's werelds schouwtóoneel. Wie finan ciert de verkiezingen? Wie staat achter de partijen ? Van wien zijn de kranten? Wat kost de politiek? Wat levert zij de politici op? Ziehier een paar van de vragen, waarop de schrijver een antwoord zoekt, niet alleen voor Duitschland, maar ook voor de buitenlandsche democratieën, zoowel als voor het fascistisch Italiëen do bolsjewistische Unie. En achter al die yragen schuilt het groote theoretischpractische probleem, hon zet zich macht in geld en geld weer in macht om? ? De kapitalistische maatschappij immers kent niet alleen den omzet van waren in geld en geld in waren, de formules W-O-W en O-W-G, zooals Marx ze in het derde hoofdstuk van ,,IIet Kapitaal" ge munt en behandeld heeft, maar daarnaast ook een proces, dat men op zijn voetspoor met de formules PM-G-PM en G-PM-p zou kunnen weergeven, waarbij PM = politieke macht. Onder die beiden is het grootste gedeelte van het politieke bedrijf der menschen onder het kapitalisme saamgevat. Er is zelfs n bijzonder gebied, waarop die beide PM-formules samenvallen: de pers, een gebied, dat daarom bij de geldgevers in do politiek een bijzon dere voorkeur geniet. Want aangezien het niet altijd gelukt om met geld politiek te maken, heeft men, als men zijn geld voor dat doel in de pers steekt, nog altijd de kans orn met politiek geld te maken.. 1 Een recqnt en leerzaam voorbeeld is de Beaverbrook- en Rothermere-pers. Hun droom om het Britsche Rijk gelukkig te maken met vrijhandel naar binnen en tolmuren naar buiten is wel is waar niet in vervulling gegaan, maar de persen van hun conservatieve bladen hebben er niet minder lustig om gedraaid, integendeel. ' ; Wat de studie van de rol van het geld in de politiek zoo moeilijk maakt het verbodene en verborgene biedt zijn genietingen nu eenmaal niet zónder moeiten is, dat het heele complex van verschijnselen, dat we tezamen democratie" noemen, o.a. tot gevolg gehad heeft, niet dat die rol is uitgespeeld, allerminst, maar dat zij niet openlijk meer gespeeld kan worden. Vroeger was dat andei's. Duitschland, waar de democratie het jongst is, is het duidelijkste voorbeeld. Het drie klassen-stemrecht, dat in Pruisen, zooals bekend, tot 1018 is blijven bestaan, stond openlijk op de basis van de formule G = PM. In Elbing heeft zich zelfs het extreme geval voorgedaan, dat Herr Carl II. Zieso, de eigenaar van een werf daar, het recht had, om 20 van de 00 gemeenteraads leden aan te wij/en, omdat hij met zijn inkomen van vijf millioen n derde van de belastingen opbracht; verscheidene honderden brachten het tweede derde op en kozen de tweede 20, ver scheidene duizenden het derde derde, dat rech,t gaf op verkiezing van de laatste 20 leden.. Uuiten de, groote centra is de invloed van het geld op de politiek nog min of meer openlijk. Nog in 1928 stuurde de Duitschnationale partijleiding een geheim rondschrijven aan de grootgrond bezitters in het een of ander .Silezisch district, dat eindigde met de wenk: ,,Aan elk gezin een daalder beloofd, wanneer de verkiezing goed uitvalt, doet wonderen". In de groote centra daarentegen moest men ook in Duitschland reeds vóór den oorlog andere, minder primitieve hulpmiddelen te baat nemen. Bekend is in het algemeen het geval van Baron Holstein ,,die graue Eminenz", die, ofschoon hij nooit minister geweest is, een twintig jaar lang na Bismarck's val feitelijk de buitenlandsche politiek van Duitschland geleid heeft. Dat was, gelijk gezegd, bekend, maar dat hij zijn positie en kennis tevens gebruikte voor allerhand beurs speculaties en omgekeerd naar die beursspecu laties weer de politiek regelde, dat weten AVO pas sinds 1925 en Lewinsohn vertelt van dit brok werkelijkheid als een roman een roman, die, goed beschouwd, sinisterder is dan al Dostojewskij's droomschepsels bij elkaar. Het geval Holstein was een pathologisch geval, heeft men gezegd, mogelijk, maar dat maakt de zaak toch niets beter, want Ie. is al het pathologische steeds slechts het ecmzijdig-ontwikkeldc normale en 2e. is de ge dachte, dat de wereldpolitiek door, pathologische individuen geleid kon worden, weinig verheffend. Kon van de interessantste kanten ann do be schouwingen van. Lewinsohn en het groote door hem meegedeelde materiaal is die, waar wc zoo even reeds op doelden, -n.l. dat de democratie de formule G-PM-G niet alleen niet heeft kunnen doorbroken, doch haar werking feitelijk gevaar lijker gemaakt hoeft door haar onder den gvond te dwingen. De abstracte democratie, wel verre dus van een gevaar voor de kapitaalsmachten ge bleken te zijn, heeft ze veeleer versterkt door ze onzichtbaar en daarmee onaantastbaar te maken. Terecht concludeert Lewinsolm (blz. (30), dat in de democratieën de meeste partijen nog slechts de ? draadleidingen zijn, waar de politieke stroom door gaat, niet meer de krachtstations, waar hij wordt opgewekt. Een apai-t en extreem, maar daarom juist zeer leerzaam geval biedt Amerika. Dat do twee par tijen dor republikeinen en democraten daar, onge acht hun historie, al sinds lang met het bloote oog niet meer te onderscheiden zijn, wisten we wel, maar hoe dat eigenlijk kwam, bleef tot nog toe ook den besten auteurs over dat land feitelijk een geheim. Houdt men echter het beeld van die draadleidingen en krachtstations vast, dan ver dwijnt alle geheimzinnigheid^ want de eene draad is even goed om een stroom te geleiden als een andere. En zoo gaat het in Amerika dan ook inderdaad. De groote trusts leggen zich zelden meer op n partij vast. Toen de vice-president van de General Motors" zich wat al 'te veel gexponeerd had door het voorzitterschap van het Democratische Verkiezingscongres op zjich te nemen, terwijl hij niet 192.000 dollars reeds boven aan de lijst der democratische geldgevers stond, haastte de president zich 25000 dollar ter beschik king van de republikeinen te stellen, en' niet bm' dut de hoeren het onderling niet eens waren, maar bij wij'zo van herverzekering. De hecle democra tische neiging van de General Motors" had bovendien, geen anderen oorsprong dan de repu- ? blikeinschc gezindheid van Ford, die op zijn beurt weer alleen rcpublikciusch is, omdat de republiOnze laatste Radio-plaat F"* Het is ons gebleken, dat de radio-plaat, welke wij in ons vorig nummer opnamen, mogelijk heid schijnt te bieden, voor een uitlegging, welke wij goens/ins beoogden. Men zal zich herinneren, dat de plaat voorstelde de figuur van den luistervink, omringd door fantomen van corruptie en intrige, opgeroepen door de wederzijdsche be schuldigingen. Het onderschrift luidde: IIoe de luistervink ziph langzamerhand begint te gevoelen. onder al de onthullingen". De plaat had tot op schrift: Waarheid dringend gewenscht. /eer kennelijk was dus de bedoeling te wijzen op het gevoel van onrust en onzekerheid, dat den luistervink langzamerhand moet bekruipen eu bevatte do plaat een scherpe aansporing, om aan dezen jammerlijken toestand in ons omroepbedrijf een eind te maken, door waarheid te brengen. Het spreekt daarbij vanzelf, dat wij er niet aan donken in dezen partij te kiezen en de waarde dei* .,onthullingen" welk woord wij overigens zeer duidelijk tusschen aanhalingsteekens plaatsten te beoordeelen. Met nadruk wijzen wij er dan ook op, dat de symbolen van corruptie en verraad. enkel en alleen den algemeenen toestand van onrust aanduiden en zich richten noch tegen den heer Vogt, noch tegen den heer van Doorue c.s.. noch tegen eenige andere instantie van Let omroep bedrijf. Wanneer de tijd daar is, zal de Groene" onomwonden haar meening zeggen voorloopig: kan zij alleen wijzen op de spanning in onze radio wereld en de dringende noodzakelijkheid om daaraan ten spoedigste een eind te maken. Dit wilde de plaat tot uitdrukking brengen niets meer. .. . niets minder. keinen ,vóór het drankverbod zijn en Ford meent, dat de arbeiders meer automobielen zullen koopen naarmate ze hun geld minder in drank kunnen ' omzetten. Dat alles is echter nog het merkwaardigste niet van het Amerikaansche voorbeeldi Het merkAvaardigste is, dat de maatregelen, ie de demo cratie genomen heeft om de invloeden der geldmagnatcn op de politiek tegen te gaan of heelenmal niets, of precies het omgekeerde uitgevverkt hebben van Avat zij bqoogden. Heelemaal niets bereikttmen door de Anti-corruptie-wet van 1925, Avaarbij voor de sommen, die individueel voor een bepaalde candidatuur mogen Avorden uitgegeven een wettelij k maximum is vastgesteld. Men geeft het geld nu eem'oudig eerder uit n.l. bij dez.g. oerA'erkiezingen, d.Av.z. de candidaatsverkiezingen, die de meeste staten vrijgelaten hebben. En het omgekeerde A-au het beoogde is bereikt door de, bepalingen, die d<* publiciteit A*an het zakenleven ten doel hebben: A*an omzetten, Avinsten, ja belastingaanslagen. Hieiis het precies gegaan als in de bioscoop. De weelde, op het doek tentoongespreid, steekt niet, zooal» men misschien verwachten zou, den bezoekers de oogon uit; zij schijnen A'eeleer, door het zien, hetgoA'oel te krijgen er, hoe dan ook, aandeel te hebben. En zooals het Amerikaansche publiek do rijkst uitgedoste films het moest bcAVondei-t ' 7.00 be wondert liet ook die burgei's het meest, Avior gegepubliceerde'winst- en belastingcijfers het hoogst zijn. De anti-kapitalistisch bedoelde maatregel i* omgeslagen in -?reclame voor het kapitaal. Kn hoe kan het ook eigenlijk anders bij een A'olk, wat men geleerd heeft, dat geld het hoogste is? Zeker er zijn f inanciecle schandalen in Amerika maar omdat zij er niet meer noodig zijn. Sinclair eu Dohenny bekend uit de Teapot Dome-zaak -'-hadden evengoed mét als tegen den staat 'hun winst kunnen maken. Zij waren achterlijk. Inde iru. Geld en .Staat zijn in A'merika, sinds de staat van schuldenaar schuldeischer geworden is, n/. In een slotartikel zullen Ave zien Avat Lewinsojm te zeggen heeft over de verhouding tusschen geld en politiek in de beido anti-demoeratische stelsels» dat van Italiëen dat van de SöAVjet-Unie. 1) fiichard Lewinsohn 1930. ,Das Geld in der Pvlifik",. GARDE-MEUBLES PEN HAAG BATENBURG & FOLMER HUIJGENSP AR K 22, TEL. 11080 BI 11 IJ ka Tar laVen.Veriorg l ng-r Q«rantl« 1 No. 2798 POENALE SANCTIE door W. G. van Meurs Overheidsbemoeiing met het Inkomen van contractkoelleB HET ontAverp tut herziening A-an de Koelie ordonnanties Aroor de Buitengewesten, dat in Januari in tien Volksraad aan de orde komt, ontleent zijn voornaamste belang aan de geleide lijke beperking van den arbeid onder Averkover?eenkomst met Poenale Sanctie. Maar afgezien hiervan, ia er nog een andere belangrijke kwestie aan verbonden, nml. de over heidsbemoeiingen ten aanzien van de loonen. En op iit punt gaat het ontAverp al zeer ver, door nml. liet verband tusschen loon en arbeidsprestatie los te maken en zich te gaan inlaten met de controle over de inlconwten van den koelie. liet geA'al is zoowel om praktische en principieele redenen van belang en betreft, \*ergissen AVB ons niet, een Tiovum. Van loon" is in het desbetreffende art. 12 A*an het ontwerp dan ook geen sprake. Bepaald wordt. dat de inkomsten van den arbeider in behoorlijke mate in diens normale levensbehoeften (moeten) voorzien"; van eenige relatie tusschen loon en Arbeidsprestatie is dus geen sprake. Ten aanzien van de inkomsten heeft men aan een dergelijke relatie niet eens gedacht, terecht natuurlijk; maar het toont te meer welk een bedenkelijken kant men hiermede uitgaat. En dat komt nog duidelijker uit, waar de Hegeering niet geschroomd heeft dadelijk een stap verder te gaan. Xaast de normale levensbehoeften worden', erkend l>ijton<lere levens behoeften, waarA'oor een toeslag van 15 pCt. A'an liet inkomstenbedrag voor de normale levensbe hoeften wordt AToorges<;hreA'en. De normale leA-ensbehoeften zijn die van voeding, klecding, ligging. enz.; de bijzondere hetgeen boven de gebruikelijke uitgaven Aran den inlandschen Averkman gaat, men denke daarbij aan de verlokkingen A-an den Avarong, in den vorm A'an allerlei eet- en snoeplust-bevredigende^ngredienten, aan de bioscoop, aan het spol. Zo adat het praktisch hierop neerkomt, dat A'oor eiken koelie een inkomen verlangd \vordt, Avaardoor hij voldoen kan, niet alleen aan zijn normale d.w.z. noodzakelijke levensbehoeften, maar ook nog nan bijzondere A'erlangens.' Wil men nog het inkomen voor de normale behoöften met loon gelijk stellen, dan moet dus do Jkoslie verzekerd zijn van een toeslag van niet minder dan 15 pCt. En hierboven kan de koelie dan nog een toeslag ontvangen van ten hoogste 30 pCt. A'an het eerst bedoelde inkomen. Indien nml. op eenige onder neming of eonig deel van een onderneming in verband met aard of ligging \*an het bedrijf de uitoefening van den arbeid in het algemeen gepaard gaat met bijzondere hesAvaren of bijzondere na?deelen. Voor die bijzondere bedrijfsomstandigheden moet de' arbeider een billijke tegemoetkoming krijgen.' Hierover kunnen natuurlijk geschillen ontstaan; de wijze van beslissing 'hiervan wordt ^geregeld bij Regeeringsverordening. ? Hij de beslissing van die geschillen geldt als, ?eiscA, dat de inkomsten van den arbeider moeten 'omvatten a. het bedrag voor voorziening in de ?dagelijksche levensbehoeften van den arbeider, ?door het Hoofd-van. gewestslijk bestuur te bepalen, inet inachtneming van de voorschriften vanden G.G. ft. een toeslag ten beloope van 15-pÜ't.'van het. ónder « bedoelde bedrag voor bijzondere levensbe hoeften van den arbeider. ' c. in de gevallen van. bijzondere bedrijfsomstan?digheden bovendien een toeslag A'an ton hoogste ?üO'pCt. van het onder a. bedoelde bedrag. Men heeft hierbij te denken aan omstandigheden ?als zich kunnen voordoen bij ontginningen in. weinig toegankelijke of voor de gezondheid A'an ?den arbeider 'ongunstige landstreken. Aldus ziet de motiyeeritxj». er zakelijk uit. Maar er is ook eenan dere kant aan, blijkens de Permanente Arbeids?-commissie te Medan', die in haar eind-ad vies aan de Regeering opmerkte, dat do gezondheidstoestand DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 JANUARI 1931 SCHAKEL l MeiUGEWEG 11-17* AMSTERDAM l icmdcn naar maat IJ oos verkrijgbaar N. R. V. MüN I*A',*CHOENBN PORTEFEUILLE-DICTA TOREN Teekenins voor ,4e Groene Anvtardammer» door Joh. Braakensiek Min. RUYS Min. DE GEER De portefeuille helpt, ook al zitten er geen argumenten in! van een bepaald gebied en de gezelligheid" niet verdisconteerd kunnen worden in het loon. * » * Overwegingen als de Regeering bedoelt, mogen o.i. dan ook niet ontaarden in een ziekelijke ethiek, en waar men een toeslag noodig oordeelt, daar moet deze gescheiden blijven van het loon en niet A-erdoezeld worden door een lichtvaardig spel met het Avoord ,,inkomen," dat het loónbegrip geheel en al A'oi'dringt. Als de Regeering in haar Xota i.z. het eind-advies der Perm. Arb. Coium. opmerkt, dat de CK'erheid beschermend moet kunnen op treden Avanneer zij vermeent, dat zich op het gebied der loonvegeling misstanden voordoen, dan kan men haar dat toegeven, maar dan blijft nog te praten over de Avijze, waarop dat zal behooren te geschieden, en dan Afalt er tegen de regeling van art. 12 der ontwerp Koelieordonnantie nog wel een en ander in te brengen. Principieel is een dergelijk ingrijpen allerminst aanbevelenswaardig en praktisch is het niet zonder bedenking door de Wonderlijke wijze, waarop ter wille van inkomstenbedragen het loon" wordt weggegoocheld. ? Het argument, dat het arbeidscontract,,voor* zoover dit voorhand» nog door de Poenale Sanctie wordt gesterkt" den werkman voor een geruim tijdsverloop bindt, is niet afdoende. Dat geruim tijdsverloop is niet meer dan drie jaar; er zijn buiteiv de koelie-bevolking velen, die zich heel Avat langer binden en onder heel wat of heelemaal geen toe ziende en ingrypende overheidszorg. Alleen in geval van Averkelijke misstanden zou ingrijpender Regeering gemotiveerd zijn, misstanden in den vorm van onvoldoende loon; maar die zijn ook bij de aanhangige koelie-ordonnantie uiteraard uitge sloten. En in geval ? .van'andere misstanden, be drijf smisstandcn, kan do Overheid evenzeer in grijpen; bij het voorgestelde art. 12 is dat nadrukke lijk geregeld. Doen zich op eenige onderneming of eenig deel A'an een onderneming misstanden voor, dan zendt het hoofd van gewestelijk bestyur n mededeeling aan ,den 'werkgever met bepaling Afan den termijn Avaarliinnen de noodige voor zieningen tot wegnemihg A'an die misstanden getroffen nioutou worden.' De/.e Avoi'kolijke mis standen kunneri dus. nooit, ook niet volgens du ontAVorp ordonnantie in aanmerking komen als motief A'oor een loonstoeslag. Kii bijzondere be drijfsomstandigheden, Avelke gén mistanden zijn, maar verband houden met den aard van het bedrijf D. G. SANTEE LANDWEER KUNSTHANDEL Heerengracht 396, AMSTERDAM C PERMANKXTE TE\TOOXSTELLING VAX SCHILDERIJEN EX PRENTEN Geopend alle werkdagen van 10-12 en l'fs-5 uut of A'an de streek, Avaarin dit is geA'estigd, behooren o.i. nln rcf/t'ïgeen motief te zijn A-oor een loontoeslag: de geA*allen waarin dit wenschelijk of noodzakelijk wordt geacht behooren zakelijker gepreciseerd te worden, dan in art. 12 is geschied en zeker behoo ren daarbij sentimenteele, icleeMe o£ ethische overwegingen als de gezelligheid" A'an de streek geen rol te spelen. Dergelijke overwegingen zullen boA'endien A*an zeer persoonlijken aard zijn, Avaarbij naar Avij A'reezen, het Kantoor van Arbeid te veel zich op Europeesclv standpvint gesteld heeft. De Inlander is heel Avat goedkooper senang", dan de Europeaan. Voor laatstgenoemden, die toch óók naar zulke ongezellige ondernemingen, verin' de rimboe gestuurd wordt, toont de 'Overheid trouwens niet zoo'n hartroerende zorg, AVelke ove rigens even overdreven als ongemotiveerd is. En waar blijft de consequentie voor die zelfde Overheid, als zij zulke gezelUgheidsovènvegingen voor al haar ambtenaren zou Avillen laten gelden? Doch badinage a part; de Regeering is met dat art. 12 op oen glibberig pad gekomen. DONZEN DEKENS MET BINNENVOERING STUIVEN NIET DOOR Vi