i! !i S' tl 11 < l .-v! DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 JANUARI 1931 No. 2800 BIOSCOPY door L. J. Jordaan lm Westen etwas Neues E EX der alarmeerendstc drukmetei-s van de nieuw-ontdekte energie, die wij met het woord film" aanduiden is wel het verschijnsel: oorlogs film. Zij wordt geA-reesd, ontmand, verboden. In -spijt van alle denigreerende grapjes over filmster ren leett hier het heftig, onbedriegelijk instinct tegenover iets groots en iets geweldig» te staan tegenover een potentie, die de sentimenten tot een wilden storen aanblaast en overgeleverde begrippen en vooroordeelen als kat' doet verstuiven. Wij hebben het groote en sterke te erkennen, waar en wanneer wij dit ontmoeten. Wat voor yin heeft het. on/.e oopen te sluiten voor een onloochenbare kracht, als de film, enkel en alleen omdat de gene ratoren, die haar uitzonden, aan onze controle vooralsnog ontsnapten ? Waarlijk ??de fanatici en demagogen, die een film als ,.Im Westen nichts noucs" in doodsangst trachten te weren, toonen meer werkelijkheids besef, dan zij, die ontdekten, dat Spinoza een grooter geest was dan Torn Mix en deswege voor de iilm slechts een schouderophalen overhebben. En het is een merkwaardig en opvallend verschijn sel, dat de denigreerende tendenzen ten opzichte der film in het algemeen en van Milestone's film in het bijzonder zich vastkoppelen aan een gelijk soortige reactie op Remarque's boek. Want men ontkomt niet aan de suggestie, dat in de film ..All quiet on the western front" dezelfde tierkracht leeft, die het boek ,,ïm Westen nichts neues" tot een wereldgebeurtenis maakte en dat zich tegen beide eenzelfde verzet openbaart. Deskundigen van allerlei formaat knagen aan de litteraire verdiensten van Romarque's boek het is niets meer dan verdienstelijke journalistiek het dankt zijn populariteit aan een handig gevonden titel en aan een gelukkige conjunctuur voor oorlogsboeken" Remarque is een charlatan. omdat hij niets van zich liet hooren, toen de film verboden werd en Latzko en Barbusse hebben het eigenlijk veel mooier gedaan. En wij. het lezend publiek, staan een beetje perplex tegenover een dergelijke argumentatie. Wij vragen onszelf af. ? sinds wanneer de ideëele kracht van een letter kundig werk afhankelijk is van de .,conjunctuur," als een Preferente Philips. Wij trachten tevergeefs te begrijpen, waarom een titel, die buiten Duitschland en Nederland volmaakt nietszeggend was, een roman tot het meest gelezen en heftigst door leefde boek kon maken. En wij komen tot de conclusie, dat de verdienstelijke journalistiek, die in een oppersten eenvoud van middelen'een wereld in den onwrikbaren greep eener groote gedachte "wist te vatten en op te voeren tot een vlammende geestdrift, onze diepe dankbaarheid en onverdeelde bewondering verdient. Ook al mag zij zich geen litteratuur noemen! De film is een verachtelijk handelsproduct, waaraan belachelijke sommen verdiend worden en ,,Im Westen nichts Neues" is een boek, dat door een toeval omhoog viel. De film is een uiting van een nieuwen, wereldbeheerschenden geest, die mülioenen aan zich onderwerpt, en Remarque's boek, dat in zijn soberen vorm het mysterieuse accent wist te vinden, hetwelk tot millioenen sprak, is een andere uiting van dienzelfden universeelen geest. Ziedaar anti-thesen, welke op een merkwaardige wijze samenvallen en om de vraag draaien, het groote te erkennen, waar wij het ontmoeten. Wij spreken van een na-oorlogsche mentaliteit en een na-oorlogsche cultuur, aldus te kennen ge vende, dat zich sinds 1018 een ingrijpende ver GENERAAL, AGEXTEN VOOR AMATEUR-KIXO-IJITRUSTIXG FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM andering heeft voltrokken in ons geestelijk en sociale bestel. Ken van de kenmerkende verschijn selen dezer nieuwe constellatie, is de macht van het Getal. Het moderne leven werkt met nieuwe eenheden eenheden van zes en meer cijfers en men kan hiermede het einde van Abend- en Mor genland aangebroken achten, al smalende op de Fordfabricage, Uarbo's millioenenhonorarium en Remarque's oplaag. Maar men kan ook de onver mijdelijkheid dezer multipicatie aanvaarden, als een logisch gevolg van den wereldoorlog, die immers niets anders was dan de helsche incarnatie van het Getal. De menschheid heeft in vier lange, bittere jaren de macht van hot Getal bloedig ervaren en zij heeft niet alleen geleerd er rekening mee te houden, maar het te vreezen als de dood. Oorlog, dat wil zeggen een groepeering van millioenen, maar vooral een verdwazing van millioenen en het groeiende scepticisme jegens de welmeenende pogingen van politieke enkelingen, om die altijd dreigende ontketening van het Getal te bezweren, zal hieraan wel niet vreemd zijn. Men voelt in stinctief: een dergelijke ontlading van millioenenenergieën ontsnapt aan ronde-, groene- en andere tafel-cont'erenties. Verdragen, pacten, congressen, redevoeringen.... het zijn de angstig gestamelde klanken van een kind tegen den verren, grommenden donder der millioenen. En instinctief alweer, als uiterste poging tot zelfbehoud grijpt de mensch heid op haar beurt naar het Getal. Tegenover de vertlicnzing der millioenen, stelt zij de sufweQiif, der millioenen en meer dan ooit zoekt zijnaarde compensatie eener wereldrazernij in den vorm eener wereldsuggestie. Wat baten de wijsheid van den denker en den staatsman, wat de ver edelende invloed van den kunstenaar, zoolang zij yAch niet hebben ingesteld op de nieuwe groepeering der cijfers? Vandaar dat de vredesgedachte, die in ieder individu leeft, zich afkeert van diploma tieke organisatie en politiek initiatief, om zich te Wenden tot de volkeren, tot de millioenen zelf. Vandaar dat zoeken en tasten naar contact tusschen de volkeren der geheele aarde een laat ste, uiterste poging tot self-hel{i. En vandaar ook de opluchting, de geestdrift en de blijde ontroering van een gemartelde mensch heid bij de verschijning van Remarque's boek. Toen voor het eerst t bleek, dat niet alleen de oorlogspsychose, maar ook de kreet van verzet het ,.Nooit weer !" van het individu de millioenen kon beheerschen. Met iedere nieuwe oplaag met iedere nieuwe vertaling van dit pretentielooze boek, dat zich in zijn directheid en waarachtigheid tot de heele wereld richtte, steeg do vervoering en de dankbaarheid der volken werd de vonk pener schuchtere hoop aangeblazen tot een blij vertrouwen. Het was geen litteratuur" -?het was geen kunst".... goed, goed, goed ! Maar het was de uiting eener mülioenen-gedachte, van een millioenen-verlangen, dat voor de eerste maal weerklank vond bij millioenen. Wat den erkenden denker en den geaccrediteerden kunstenaar niet was gelukt, gelukte aan deze ,,handige journalis tiek" en de menschheid stapelde de cijfers dezer phenomenale oplaag tot'een barrière tegen de cijfers van dood en vernieling, die haar aangrijnsden n bedreigden. . En zij hield den adem in, toen die andere oerkracht, dat andere milliaTden-werktuig: de film, zijn machtige medewerking verleende. cijfers tegenover cijfers! En het treft niet bijster gelukkig, dat zij, die anders een chronische ver eering voor den Eenvoud des Geestes en de respectabiliteit van het Getal aan den dag leggen door een nobelen afkeer van artistiekerigheid en selectisme in de film nu juist bij do eenige gelegen heid, dat simpelheid en expansie gebiedende eisenen zijn, met gemoedsbezwaren komen aandragen. Rondom Milestone's film en Remarque's boek is spectakel" onstaan, zeggen zij dédaigneus. Ja. goddank l Het is het spectakel" der opademende millioenen. Milestone's frontaanval is ech show" geworden, die overdondert. Alweer: ja goddank! En het is maar jammer, dat hij niet nog tienmaal overdonderender was. Want wat wij hier noodig hebben, is niet de geanalyseerde smart van n enkelen buikwond het is de show" van honderden, van duizenden buikwonden! Getal tegen getal cijfers tegen cijfers l Het overzicht van het eindelooze gevechtsterrein in All quiet.." is geen leege vertooning.... het is een wanhopige poging om de gruwelijke waarheid te benaderen. De rijen rijen rijen soldaten, die door het machinegeweer worden Aveggemaaid, tot het ons physiek onwel maakt, is de nachtmerrie, die voor het nóg schrikkelijker ontwaken waarschuwt. Deze film sleurt menschen aan in fantastischen getale en slacht ze af voor onze oogen zij toont ons eindelooze loopgraven.... tot den horizont, waarin menschen elkaar als beesten afmaken. Zij houdt de wereld een spiegel voor, waarin ons de verdwazing der millioenen tegengrijnst -?let wel: niet van den vertwijfelden enkeling, maar van de millioenen! Het is de wurgende macht van het Getal, die hier voor het eerst tegen, het Getal gemobiliseerd wordt het is het geneesmiddel, dat uit de ziekte zelve voortkomt het is het machtige millioenenwerktuig, dat tegen de mil lioenen verwildering wordt gekeerd.... het is de film als wapen tegen den oorlog l * * Men kan zeggen, dat Milestone's film den geest van het boek zoo na is-gekomen als redelijkerwijs mogelijk geacht kan worden. Ook in dien zin, dat zij hetzelfde luUlioenen-accent" wist te vinden, dat de harten van heel een levende menschheid ontsluit. Dezelfde primitieve eenvoud in plastiek en gedachte hetzelfde primitieve geweld in krachtsontplooiing. Wel waarlijk twee onont koombare voorwaarden! Want hier richten v.-/chologische spitsvondigheden, atmosferische en dramatische geraffineerdheid niets uit. De ziel kundige Grübelei, welke Pabst in Westfront 1918" 'verleidde tot het ziels-conflict" van den bedrogen echtgenoot heel de gecompliceerde gevoelsontleding achter zijn tragisch-belichte closeup's waren hier hinderlijke détails, afleidende bijkpmstigheden. Wat n Remarque n Milestone hebben begrepen, is, dat in dezen desperaten strijd om het gezond verstand, de simpelheid van het verzet, de simpelheid der bedreiging moest even aren. Men heeft den Oorlog veel verweten - doch dit ne moet men hem nageven: hij is monster-, achtig eenvoudig l Welnu simpelheid tégen over simpelheid geweld tegenover geweld In de Halberstadter Zeitung van 13 December 1930, wordt Remarque gewraakt als getuige in het groote ontmaskeringsproces van den oorlog, omdat hij een seelisch verbogener Mensch" is...." denn ihm fehlt völlig das, was trotz der schwersten Lagen den Frontsoldaten immer wieder triumphieren liesz: der frohéMut und der Humor l" Wat de kunstzinnige oorlogsboeken niet ver mochten, dat bereikte de millioenen-resonnans van lm Westen nichts Neues".... de giftige, dood gewaande leugen van den frischen, fröhlichen Krieg", welke zich in doodsangst blootgeeft, nu de suggestie der millioenen door Remarque's boek nog wordt verhonderdvoudigd door de suggestie der film. Het instinct waarschuwt: Hier treden nieuwe machten op in den strijd om de Rede machten, die voor het eerst het wapen hanteeren, hetwelk de oorlogspsychose tot nu toe haar uit sluitend bezit waande* De door Remarque gepro jecteerde oorlogsgruwel, wordt door de magnascope der film een apocalyptisch visioen.... getal tegen getal! ' Het heeft aan verzet en smaad jegens de film niet ontbroken,. omdat zij uit de collectiviteit geboren werd en zich richtte tot de collectiviteit. De geweldige cijfers, waarmee zij werkt, werden in haar zwakste uitwassen mikpunten voor kortzichtigen spot. Maar niemand der aanvallers begreep den zin in deze strategie der millioenen: de transpositie naar den toonaard der toekomst de hergroepeering der machten van goed en kwaad, van opbouw en. vernieling. Het rythme der milli oenen, dat wij steeds dreigender vernemen in den opmarsch van den komenden oorlog heeft thans zijn tegen-rythme gevonden in den dreunen, den stap der teweer geloopen volkeren onder de contra-suggestie van Remarque en de film. Dit is het nieuwe, groote en sociaal-beteekenisvolle, door velen vaag voorvoeld voor ieder thans gemanifesteerd in lm Westen nichts Neues" No. 2800 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 JANUARI 1931 We meenen dus gerust te mogen neerschrijven dat inderdaad Biedermayer"-meubclen reeds antiquarische waarde hebben, al is die waarde niet te vergelijken met de prijzen voor meubelen in een der Lodewijk stijlen. Wanneer we thans reeds de handelaars, die zich op deze branche specialiseeren, hooren klagen, dut het moeilijker wordt een behoorlijk kwantum bijeen te brengen, dan schijnt de tijd niet ver meer, dat men ook het slechtste product, n.l. de machinaal gemaakte meubelen in Willem III stijl zal accepteeren, aan vankelijk natuurlijk alleen als exportartikel. Laat Biedermayer db 1880. Mahonie Meubels uit den Biedermayer-tij d door Jac. Aalderink De hultenlanrtRchc markt Dat antiek" en wat daarvoor door moet gaan oen exportartikel is. valt te begrijpen. In het algemeen kan men als regel aannemen, lat het eigene in ieder land het meest gewaardeerd wordt. Een goed Engelsch meubel wordt dus het best betaald in Engeland, een fraai stuk Duitsch ?pbrcelein in Duitschland, een zeldzame Delftsche schotel in Nederland, enz. De betere stukken, die in den loop der tijden in vreemde landen zijn terecht gekomen, worden dus heel vaak weer naar het land van oorsprong teruggebracht. Maar men bedenke, dat er zeer groote gebieden y.ijn, die door omstandigheden, welke wij hier niet uitvoerig kunnen uiteenzetten, de stijlinvloeden ?en modes van Middel-Europa niet of zeer schaarsch ondergingen, b.v. Rusland en de Scandina\ ische landen; of staten, welker bestaan over een te kort tijdsbestek loopt, om eigen antiquiteiten te hebben,b.v.de U.S.Ai, Canada en de snel op komende Zuid-Ameiikaansche staten. In al deze landen zullen de geïmporteer de oude meubelen uitteraard schaarsch blijven, mede door de hooge onkosten, en dus waardeering vinden wijl er geen equivalen ten in het eigen land gevonden worden. Nu zijn in de oor logsjaren de Scandi navische landen en Rusland reeds groote afnemers geweest van allerlei Biedermayer-meubelen, speciaal canapé's en stoelen. Alleen de houten geraamten mochten uitgevoerd worden en wagon- en scheeps ladingen zijn er verzonden. Dat de prijzen nog niet met die van echt antiek" te vergelijken waren, spreekt van zelf: daarvoor kwam er nog te veel aan de markt: het kwantum moest het doen. Tóén na den oorlog deze export (door Rusland !) stilstond, daalden onmiddellijk1 de prijzen en werden vele niet verkochte rompen van armstoelen en canapé's ten vure gedoemd. ' Amerika bleek echter kooper te worden en ?weldra weer exporteerde men groote hoeveel heden. Door de vraag in het buitenland kwamen <er in ons eigen land ook wel koopers: Bieder mayer" is nog altijd goedkoop. Bedenkend, dat, door gebrek aan betere kwali teit, men thans in vele groote salons 'reeds iepen houten Louis XVI n Empire stoelen vindt, die toch oorspronkelijk voor den handwerkersstand" gemaakt werden en vaak bij een ons voorafgaande generatie tot keukenstoelen gedegradeerd werden, en voorts, dat vele meubelen, vooral als ze ouderwetsch gevonden worden, een ontijdig eindevinden, wat met de eerste machinale producten door hun mindere soliditeit zooveel te eerder het geval zal zijn, schijnt de voorspelling niet gewaagd. dat men eens, op meubelen uit de periode van omstreeks 185)0 wijzend, zal zeggen: Kostbare stoelen! Echte WÜlem III stijl!" en dat ze met vette letters vermeld zullen worden in de aan kondigingen van openbare verkoopingen en hun plaats in de diverse musea zullen erlangen. Laat Biedermayer stoel ± 1885 notenhout; armstoel^iiSSo mahoniehout Smalfilm-Amateur-Kinematografie onder Kino-technisohe leiding van Jorle Iven* Vraagt brochure* en demonstraties CAPI 115 KALVERSTRAAT Amsterdam C. ?U CAPI vakkundige raad en ?oorllehtino. Laat Biedermayer ± 1880 ± 1886 ± 1865 INGEZONDEN Mag ik Otto van Tussenbroek, die zoo verheugd schijnt te zijn met het bijzonder geslaagde" biljet voor de klinkenvegen-propaganda, eens een vraag stellen V Zou dat?inderdaad teekenkunstig knappe en in harmonieuze kleuren uitgevoerde ??? biljet óók niet bruikbaar wezen voor een fabrikant vanpolitieklee'i:rig. voor een cursus tot opleiding voor verkeers-agent, voor een auto-firma, een banden concern, een vereeniging tot bevordering van het naleven van de voorschriften voor het verkeer op den weg: zou het wellicht zelfs niet beter bruikbaar zijn voor deze doeleinden, dan voor wat liet, naar men mag vermoeden, beoogt te doen: pro paganda voor klinkeweyen maken? Kunst in de reklame is niet steeds hetzelfde als redöM'e-kunst! Wat dan, bijv. wél bijzonder geslaagd is? De voortreffelijke dagblad-advertenties van den laatsten tijd, waarin voor de klinkerwegen reklame. gemaakt wordt. Dnt is kranig werk t SIBOLD S. H, Onderschrift Als wij een polemiek gaan openen over de meeningen welke ik zooal in mijn rubriek Toege paste Kunst ten beste geef dan is ons leed niet te overzien l, Toch wil ik voor dit bijzondere geval een uit zondering maken, immers du choc des opinions, jaillit la vérité!" en het kruisen van de degen houdt de pols paraat! Ik kan dus den Heer S. dit zeggen: Als de op somming welke hij als rechtgeaard nuchterling maakt van allerlei dingen waarvoor het door mij geprezen biljet voor klinkerwegen-prppaganda van Harmsen van Beek ook had kunnen dienen (bij welke niettemin de véiligheids-waarborg een on derdeel van beteekenis blijkt!) dan zou bijvoor beeld Cassandre's meesterwerk^ de StatendamLaat Biedermayer ± 1890. Mahonie plaat van de Holland-Amerika-Lijn eerder gezien moeten worden als een reclame voor. .. .scheepsluchtkokers l Dan zou Steinlen's wereldvermaarde biljet voor Farine Lactéevengoed gediend kunnen hebben voor de aanprijzing van. ... een kattenasyl en dan zou ('héret's geniale steenteekening voor C'irque d'Hiver opgevat kunnen worden als aankondiging van een bepaald mei-k.... damesdessous ! Waar men door Kunst in de Reclame te geven. de Reclame-Kunst wil dienen is suggestie een enorm belangrijke factor ! Maar de n ziet de weg en de ander de steenen! De n is ver-ziende, de ander myoop ! Ziedaar het groote verschil, juist zooals de n een klinker-bestrating en de ander een asfalt-wegdek verkiest.... Een kwestie van oog, smaak en aanleg", welke ook geldt voor de waardeering in zake de advertentie's in de groote bladen die de heer S. beter geslaagd acht dan het aanplakbiljet. Welnu, ik niet!.... OTTO VAN TUSSENBROEK Nieuwe uitgaven Emmy Benard. J ongemcisjesdroomen. Anist. N.\r. van Holkeimi & Warendorf's U.M. Geïllustreerd. De schrijfster beweert het en ik zal het dus maar voor waarheid aanvaarden, dat de jonge meisjes tegenwoordig zulke.... nuchter-zakelijke droomen droomen. Ik bun misschien hopeloos ouderwetseh, maar 't lijkt me min of meer bedenkelijk, als in een boek. bestemd voor jonge fleurige bakvisschen, dat toch eenige paedagogische waarde dient te hebben, een eenzame dame in het plaatselijk blaad je een advertentie zet van den volgenden inhoud: Meisje van zestien jaar, met fiets, vraagt dito vriendin. Brieven met portret aan, enz. Even bedenkelijk als het verhaal van Jo van Mellinge's liefde" Voor een zoo onmogelijk jongmensch als Ernst vanStenge.Even bedenkelijk, als het artistiek gehannes, waarvan dit boek vol is. Als Joke per ongeluk toch'een vriendin op den kop tikt en een Vriendin, die schildert, ontwaken, plotseling nog wel, ook in Joke kunstzinnige aspi raties. En met haar beidjes gaan ze Joke's kamertje alvast artistiek maken, 't Recept wordt er nauw gezet bij gegeven. Als Jokemet vader en vriendin de zomermaanden in een molen gaan doorbrengen, midden in het waterland, dan is Joke's eerste gedachte. ,,We kunnen mooi van allerlei artistieke dingen meenemen, bijvoorbeeld wat leuke doeken en kussens." En beide bakvisschen droomen van mannen met flapdassen, en beeldige huisjes, van binnen met moderne kleuren en motieven beschil derd. Maar droomen zijn bedrog en zoo krijgen ze als verloofden geen schilder, maar doodgewone jongelieden met normale boterham-aspiraties. Wat geen einde bëteekent voorde poëzie, gelijk de schrijf* ster aan het slot van haar boek symboliseert. RO VAN OVEN }\\ \\ !