DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 FEBRUARI 1931 No. 2802 No. 2802 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 14 FEBRUARI 1931 Fascisten in den dop door H. G. Cannegieter Nupi>ortlHiiie MEN doet verkeerd, zoo men bepaalde stroomingen allereerst uit beginselen af leidt. Ook de fascistische neiging onder do jeugd mag men niet louter als vrucht eoner overtuiging beschouwen. Zeer xekor bepalen ook innerlijke factoren dit tijdsverschijnsel. Echter mag men do uiterlijke niet verwaarloozen. Betrekkelijk klein is het aantal volwassenen, dat krachtens een innerlijke overtuiging leeft. Da meesteu laten zivh leven en drijven mee* met den stroom van het oogeiiblik. Zij zijn het restant uit den oertijd, waarin de mensch volgens het kuddeinstinct zich gedroeg. En wijl in de jeugd zich het verleden der menschheid sterker nog dan in de volwassen massa her haalt, spreekt het vanzelf, dat men bij hot opgroei end geslacht het kudde-instinct vaker als drijfveer zal tegenkomen dan het welbewuste beginsel. Niet alle fascistische jongelieden zijn van het zelfde allooi. Er zal oen kleine minderheid zijn, waarin de innerlijke factoren den doorslag geven; de meerderheid is door uiterlijke beweegredenen tot deze belijdenis voorbestemd. Laten wij met deze laatsten beginnen. liet type. dat men onder de tot het fascisme genoigde jongelieden veelvuldig aantreft, is dat van den man die weet hoe liet hoort. Elk lyceum, elke kostschool, iedere middelbaar technische, huogore burger- e»f handelsschool telt een aantal van deze toonaangevende lieden. Gemeenlijk munten zij niet il oor rapport-cijfers uit. maar hun maatschappelijke ..standing" in het school verbanel stelt hen voor dozen wetenschappelijken achter stand ruimschoeits schadeloos. Zij zijn de heeren tusschen de schoolkindertjes, die met afgunstige bewondering tot do/e voorbeelden opkijken. * * * . ? Aan deze snobs leest de schoolwereld van dag tot da*jc af. wat ..men" doet, zegt en denkt. Waar halen de sm»bs op hun beurt hun wijsheid vandaan ? Zooveel is zeker, dat zij oon overgevoeligeii smaak bezitten jegens de modo. Zij weten, wat ,.ton" is en zullen zich geem oogenblik vergissen ten opzichte van de- longto, wijdte on kleur van hun brook. het snit van hun revers, hot aroom van hun pomade. Zij wisselen prompt hun snor voor het ..cl«_>an shaven". hun brosse" voor oon scheiding, hun puttoes" voor wijde pijpon. Zij weten, wat men danst, wat men drinkt on wat inoii gelooft. Kn zoo H op y.okor oogenblik hot fascisme mode geworden, golijk do cocktail mode word eii do charleston kwam on verdween. Men is fascist. Ja. waarom? Zotto vraag ! Waarom danst men den ónen winter d<,? shimmy on elenkt het volgend seizoen ge-en 'sterveling er aan, shimmy te dansen? Waarom neuriet, fluit, saxofoneert men op een bepaald moment overal ter wereld In einer kleinen. Konditorei", en blameert mon zich een maand later met deze lang Verouderde mop ? Men is nu eenmaal fascist, zooals men, om op de hoogte van zijn tijd te zijn, een bepaald merk sigaret rookt en oen bepaald merk whisky drinkt. 't Kan best zijn, dat men 't volgend jaar democraat is, of, wie weet, zelfs jood'of marxist! Maar wie op het oogenblik niet voor het fascisme gevoelt, weet niet wat er in de wereld te koop is. Het is, we spreken voorloopig nog slechts over de uitwendige factoren, trouwens niet bloot toevallig, dat de mode op het fascisme gevallen is. Het fascisme bezit voor bepaalde groepen onder de schóolbevolking enkele voor de hand liggende aantrekkelijkheden. Inzonderheid komt het tege moet aan de behoefte van elq jeugd om te denumstreeren. Wederom, men overschatte de beteekenis van massa-betoogingen niet. Het kudd.e-instinct doet zich vaker golden dan de overtuiging. Zoo hebben de kranten een leerzaam verhaaltje bevat. liet was over, oon kind, dat met een A.V.H.O.vlag op de fiets in school was gekomen en door liet hoofd was gola.st. dat embleem te verwijderen. De vader bemoeide zich met liet geval en woigerdc aan het hoofd toe te geven. 'En nu was hot merk waardige, dat deze vader.... niet eens lid van de A.V.H.O. bleek te zijn! Dit is een zeer typisch voorbeeld van het Vooral onder de jeugd voorkomend verschijnsel, dat ik supportisme zou willen noemeiu Gelijk deze vader zijn er talrijke volwassenen en nog talrijker kinderen. Geestdriftige betoogors, die» echter zelf niet h e-t minste te maken hebben met de zaak, waarvoor zij zich opwindon en die vaak niet eens weten, wat doze zaak eigenlijk beduidt. * * liet supportisme ontleent zijn naam aan het veld, waar het het fleurigst bloeit: het sportte-rrein. Wie als buitenstaander voor het eerst een voetbal wedstrijd bewoont, verhougt zich over de spor tieve belangstelling der massa. Bij nadere be schouwing blijkt hem, hoezeer hij zich heeft ver gist. Het gedrang, gelooi en getrappel, dat een voetbalwedstrijd begeleidt, heeft met sport al heel weinig te maken. Sport is de aanleiding tot de demonstratie-behoefte, zooals elders een geschil over den zendtijd of een politieke gebeurtenis daarvan de aanleiding kan zijn. Men roept: Hup Haarlem !", zooals men roept: Weg met de V.A.R.A. J" en het hakenkruis op het zwarte hemd is van hetzelfde gehalte als het A.V.R.O.vlaggetje op de fiets. Er zijn bewegingen, die van de demonstratie behoefte op gepaste eu een enkele maal misschien ook wel eens op ongepaste wijze partij trekken. De A.J.C- en de Padvinderij bevredigen, hoezeer zij in uitgangspunt en inhoud onderling verschillen, het betoogings-instinct. Maar de A.J.C, omvat kringen, welke volkomen buiten het gezichtsveld van de zoo straks geschetste scholieren-typen vallen en de Padvinderij is dezen te kinderachtig. Zij zijn geen kind" en ze zijn geen proleet". Ze zijn van huis uit Roomsch of orthodox-Protestant of ook wel liberaal. Maar wat geven hunRoomsehe, orthodox-Protestantsche of liberale ouders en voogden hun ter bevrediging van hun supporters instinct? Zeker, er zijn vereenigingon. jongorenbonden, clubs van kerkelijkon of. politieken aard. Maar deze missen het uiterlijk aanzien on het lan, waarmoe de socialistische jeugd door de straten marcheert. Zij misson ook het suggestief karakter, als zou men door mee te marcheeren de wereld van den ondergang redden. Aan doze leemte komt het fascisme te rechter tijd tegemoet. Men kan demonstrooren, zonder tot kinderspel zich te verlagen of zich te encanailleeren. Mon heeft zijn idool en blijft toch het heer. Ja, zelfs legt men door zich in het zwarte hemd te steken en hot hakenkruis om to hangen, tegenover het kinder achtig gedoe van de .Padvinderij den nadruk op zijne .mannelijkheid on tegenover hut straatjanhagel van do A.J.C, op zijn aristocratische uitvorkoronhoid. Want het fascisme is een mannelijke en bovendien een nette beweging, waarbij, Joden zijn uitgesloten,?men niet te maken krijgt met Jan Rap en zijn maat. De bezemkruistocht wordt niet auto en cham pagne gevoerd en is dus reeds een begeerenswaardig vooruitloopen op de traditioneele studentenblaguc ten Overstaan van hek ploertendom. Om als corps-student of cadet het recht te erlangen het plebs op hardhandige wijze van zijn meerderheid te eivertuigen, is een moeilijk te beblokken diploma noodig; voor het fascisten-leger kan men volstaan met de eenvoudige overtuiging, dat joden en marxisten de sprinkhanen zijn, die den wijngaard des Heeren verwoesten en die men derhalve moet uitroeien. Verleidelijker dus, en anstandiger ook, dan het supporteeren van Moeskops of Willem Vogt is dus het supporteeren van Hitler en Mussolini. En wanneer hot dan nog bovendien in de mode is, kan men het onzen school-studenten niet kwalijk nemen, dat zij het fascisme tot hlm levensbeschou wing uitroepen, ook al hebben ze niet een bizonder diepgaande studie omtrent de theorieën van Marx of den cultuurhistorischén invloed van het Joden dom in de wereld gemaakt. Wij zoutien hen dan ook in vrede laten, wanneer Juin demonstratieve neiging zich 'in.bun onschade lijker vorm openbaarde, liet gaat voorbij!", troostte Couézijn patiënten. Doch dit is helaas het bedenkelijke, dat- dit origineele tijdsverschijnsel van andere curiosa onderscheidt: de aanvaarding, neen, de nadruk kelijke proclamatie van hét geweld als strijd- en betoogingsmiddel. Eerste Hulp 4" Om in het gezin aan groot en klein, dadelijk hulp te kunnen verleenen bij Brandwonden en Snijwonden en alle andere Huidverwondingen, is het zoo veilig thuis altijd bij de hand te hebben een doos of tube PUROL Dramatische Kroniek Paul WoKonor Jn Hebbers ,,Maria Magdalcna" EEN weerzien in bescheiden omstandigheden en vermoedelijk wederzijds niet zeer bevreligend: in het bij een man van zijn formaat zoo slecht passend Rika Hopper schomvburgje, een stukje zwakke litteratuur-historie en een knap staaltje vakwerk tusschen een tweederangs-ensemble. Het was, onder ons gezegd, eigenlijk de moeite niet waard. Nu is Hebbel bij ons nooit werkelijk gewaar deerd, uitgezonderd misschien de korte vogue, als reactie op het naturalisme, toen men in dezetusschenfiguur, die als een Johannes de Dooper Ibsen en de,,burgerlijke" tragedieschrijvers vooraf ging, een toevlucht zag voor een in de knel ge raakt individualisme, en zich daarbij kon over geven aan een ietwat sophistische Hegelarij, wat. napraatjes over .,ideale Forderung" en noodlotstragedie en wat troebel quietisme, dat uit een ..fix-de-sièele" overbleef. Als in dien tijd Wegenei'hier een van zijn groots rollen uit Hebbel's klas sieke" tragedies gespeeld had, den Herodes, den. Holofernes of den Kandaules, dan zou hij ver moedelijk meer weerklank gewekt hebben dan^ thans met een van het stof der litteratuur maaiterx deele bevrijden Meister Anton uit HebbelV misschien meost belegen tragedie: die van het kleinsteedsch eerbegrip, den vierkanten, hy'per-egoïsten vader, het zwangere meisje, den rc-volteerendeït zoon en de stapels lijken die er vallen. Deze tiagedie, die destijds zooveel stof deed opwaaien en om zijn gewaagd(!) onderwerp van alle ofücieele theaters verre gehouden werd, zoodat Hebbel 'er met zijn grooto gare voor klaaien diep theoretiset ron een gedonkAvaardige voor rede over het verband van de dramatische kunst en den tijd" voor schreef, zegt ons thans, nu er niet zonder reden in misschien twintig jaar geen Hebbel meer op de affiches prijkte, zoo bitter weinig meer. Er zijn'twee rollen in. diémet zeld zame zorg en eerbied voor liet verbleekte woord en de ietwat onder peil gezonken tirades nog wel hun ovide boteekenis kunnen doon doorschemeren: die van Klaia, die ..zondigde" en zich dan ook, gelijk hot ongewild geestig veitailde program bekend maakt. ,.iti de bronnen verdronk" en die/ van den rigiden, in een hachelijk en uiterlijk standsbewust/ijn verstarden vader. Meister. Anton. De' eerste rol werd zwak vertolkt door Grete fc'ehrüder-?Wegener, de tweede rol was van Wegeneizelf knap en gaaf. zonder echter eenige nieuwe kant van zijn talent te onthullen, terwijl ook d oude troeven zonder veel spanning op tafel gelegd werden. Het bleef bij een verborgde, maar afge meten serie, details, een spelen op het breede. stompe masker van het gelaat en de pianissiml en fortissimi van een stem, die steeds de apoplexie nabij schijnt. Veel kans gaven hem de drie, be trekkelijk kleine scènes, waaruit zijn heele rol bestaat, trouwens ook niet. Wellicht dat de bekende Strindberg's, die voor de volgende voorstellingen op het progiamma staan, den matten eersten indruk van dit weer zien kunnen wegnemen. Al zal dit keer het gemis van een actrice van het kaliber van een Maria Kis, die bij esn vorig bezoek Wegèner evenaarde, zoo niet overvleugelde, ook daarbij wel merkbaar blijven. Want van de krachten van liet ensemble verwacht ik helaas niet veel. HKNR1K SCHOKTE En het brute geweld kan door geön enkel geestelijk experiment zich verontschuldigen en het vergrijp tegen de maatschappelijke orde niet het ongeestelijk wapen van de terreur verdient geen, andere benaming dan: misdaad. Nederlandsche Munt! Holland's beste 10 cents sigaar t f < n Bijdragen tot onze litteratuurgeschiedenis Teekeningen door E. Harmsen van Beek I/Hiatoirc ge répète WANNEER de H.H. liefhebbers der schoone letteren de geschiedenis van de zoogenaamde Beweging van Tachtig" lezen, dan denken zij, niet zonder trots, hoe dit alles zich afspeelde in een verleden tijd en hoe het nu niet meer meigelijk zou zijn, dat jonge kunstenaars zóó ontvangen werden.... En zijt gij, waarde lief hebbers der schoone let teren, daar wel zoo zeker van? Ik ge loof dat uw optimisme misplaatst is. liefhebbers Ik geloof dat er in vijftig jaren niets, hoort ge: niets, veranderd is. En zeker niets veranderd ten goede. Wanneer ik bedenk hoe men die goede Smit Kleine gehoond heeft.... Maar Smit Kleine was een ruim, deliicaat, ge voelig man naast de koppige geborneerdheid van een Uyldert. En een equivalent van Henri Borel, een man zoo bot, zoo mergloos en zoo embetrouwbaar (in litterairen zin) zie ik in déperiode vóór de Nieu%ve Gids absoluut niet. Met precies elezelfde laffe, wezenlooze praatjes, niet hetzelfde -vooroordeel, met hetzelfde wanbe grip, waarmede mon Kloos, Verwey, Van Eeden, Thym, bij hun intrede in. de litteratuur verwel komd heeft, zijn nu, om een voorbeeld te geven, werkelijk nieuwe schrijvers als E. dvi Perron en J. Slauerhoff ontvangen. Men zou alles wat over deze twee auteurs te berde is gebracht door de bevoegde litteratuurautoriteiten" eens bijeen moe ten zien. Ik zweer u dat het een staalkaart van bêtises is, als do kranten en tijdschriften in de jaren van Tachtig nooit gebracht hebben. Het aardige is dat men vrijwel met dezelfde argumenten en dezelfde terminologie aankomt. Marsman hoeft hot, toevallig, iets be^ter getrof fen, maar eiok hem is het afgunstig leeraren dor onmachtigen niot bespaard gebleven. Er is in Nederland maar n 'publicatie waarin mot ver stand over poëzie van nu gesproken word en wordt: dat is de Nieuwe Rotterdamsche Courant* waarin achtereenvolgens Mr. M. Nijhoff, Mr. H. Marsman en Victor E. van Vriesland oon rubriok vulden. Van Vriesland is naai' mijn smaak iets to voel de subtiele kamerlotti'é; maar overigens: wolk een penetratie, welk een goede-smaak, wolk oen kennis van-zaken l ' En daar buiten vindt mon over littoratuur óf h e el c m aal niets, óf hot g c mummel d erge r o nton, óf hot vitwerk dol' frikken. Nie mand be grijpt eigentlij k wat er in de litteratuur gebeurt en waar het om te doen is. Détoostantl is precies, precies gelijk aan die van de jaren 1880?1800. Het geslacht van Marsman?Slauerhoff?Ter Braak?Du Perron is omringd door dezelfde cirkel van bange kwaad willigen en goedwillige idioten als het fameuze geslacht der Tachtigers. En de lettorlievende middenstand die toen, lachend om de nieuwlichters, genoot van de somivrijzinnigheid van De Genestet, gnuift nu van wel behagen bjj do suuili-revolutie van Adania van' Scheltema. En hebben wij. in het nog onleesbaarder 'genre, onzen Potgieter niet in P. N. van Eijck? Over vijftig jaar grinniken H.H. liefhebbers dor schoone letteren om de kritikussen van nu i zooals wij lachen om Honig en Smit Kleine. En de littcratuurhistorici' van dan zullen harde woorden gebruiken over-du laagheden die Uyldorts, Borellen en. andere grootmeesters der dagbladre censies neerschrijven, om hun wanbegrip en hun onmacht.hun afgunst en hun seniliteit te maskeeren. Ik wou, ter geruststelling van Slauerhoff, MarsVitters Rijksdag-zuivering Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan .'?''' i ' l ?''? ?f V. M -/ ..'-. /:**'?] / ;/';>??J'i.????'*>J <: 'M' ^v«=a= !;*?'% , . ? \1 U >??'?-"* - V' De Rattenvanger van Berlijn man. Du'Perron en Ter Braak, maar zoggen dat '?alles naar vaderlandschen trant dik in orde is. Alleen zou ik hunnerzijds wat hartstochtelijker reacties werischen. Mij dunkt dat De Nieuwe Gids agressiever was. Of vinden zij het gansche zoodjo geen volzin waard? Wie kan hun ongelijk geven? Niet: J. GRESHOFP Tentoonstellingen J. A. Spijer en Zoon, Amsterdam. Schilderijen Van Johan de Vries. Tot 15 Februari. Buffa & Zoon, Amsterdam. Werk van Wenceslas d'Erceville. Tot 15 Februari. Jac. Niekerk, Amsterdam. Werk van Fransche meesters. Tot l Maait. J. ' H. de Bois. Haarlem. Werk van Armand Rassenfosse. Tot l Maart. Kunstzaal Schelfhout, Amsterdam. Werk van Albert Servaes en Lodewijk Schelfhout. Tot 22 Februari. Amersfoortscho Kunstkring, Amersfoort. Werk van Renóe Sintenis. Tot 22 Februari. Kunsthandel Aaldcrink, Amsterdam. Tentoon stelling van kralonwerk uit verschillende werelddeelen. Tot 22 Februari. Kunsthandel Fetter, Amsterdam. Werk ven Mevr. de Balbian Verster?Boldenhey. Tot 22 Februari. Stedelijk Museum. Amsterdam. Work van Alfred Lob. Tot 20 Februari. Stedelijk Museum, Amsterdam. Werk van Mattb. AViegman. Tot 20' Februari. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Teokeningèn en bronzen van John Radecker. Tot l Maart. Le Cointre's meubileer!tirichting, Den Haag. Te-ekeninuen en schilderijen van Jan van Heel. Tot l Maart, Stedelijk Museum, Amsterdam. Werken van leden van den Hollandschëh Kunstenaarskring. Tot l Maart. Kunfetzaal Kbykamp, den Haag. Schilderijen door C. Kloos. Tot l Maart. Kunstzaal Willem Brok. Hilversum. Schilderijen on tookeninjron door A. L; Koster »n Edzard Koning. Ti.t'l Maait. Kunstzaal Van Lier. Am«tvrdam. Schilderijen door Wim Schuhniachèr. Tot 15 Maait. V^OSSEM; i