u l! .» si n ? f ' l EEN OVER DE KUNST VAN ETSEN Overzicht van de Techniek Geschiedenis der Etskunst Legros De Houthakker TTEHSCHEXEX is een fraai en omvangrijk boekwerk over de techniek en de geschiedenis der Ets kunst door Jan ro'\rlenafir, (Uitge geven dooi' J. II. de Bussy te A'dam). De Directeur van 's-Itijks Prenten kabinet.'J hr. H. Teding van Berkhout, heeft voor deze uitgave een voor woord geschreven, zj wt>rd verlucht door een zestal origineele afdrukken van etsen door de auteur in diverse technieken uitgevoerd, er werden voorts honderd vier en zeventig af beeldingen en negentien teekeningen in reproductie opgenomen, zoodut liiw inderdaad van een royaal verzorgd boek kan worden gewag gemaakt! Hier is niet alleen een ervaren vak man aan het woord, een kunstenaar, die alle kne pen van het vak kent en beheerscht, een werker die alle daarbij voorko mende kansen en moge lijkheden grondig: heeft bestudeerd, maar ook een schrijver die, bezield door groote liefde voor het door hem behandelde onderwerp erin geslaagd is een standaard-werk in het leven te roepen dat voor elk beoefenaar en verzamelaar van Etskunst een welkom bezit zal blijken te zijn. Men meent vaak dat bij het etsen het toeval een welhaast overwegende rol speelt, ja zelfs hoofdzaak is. doch eerstens is dit (ook al kan men in sommige gevallen van een soort ,,beheerscht toeval" spreken) een mis verstand en tweedene slaagt de auteur erin t;en volle in aan te toonen dat de etser, die zijn vak verstaat, de ver schillende mogelijkheden welke door de talrijke technische hulpmiddelen bereikt kunnen worden, tot in alle onderdeden vermag te overmeesteren en naar zijn wil te dwingen* Natuurlijk: hij moet weten wat hij BOEKBESPREKING DOOR OTTO VAN TUSSENBROEK doet, de ondervinding is ook hier een niet te onder schatten factor en daar enboven zal hij met de bijzondere eigenschappen der door hem ter bewer king gekozen materialen, koper of zink (Dürer schijnt zelf s op.... ijzeren platen te hebben ge werkt!) bekend moeten zijn, evenzeer als met de daarbij aan te wenden afdekkings- en bijtmiddelen enz. en dit nu is naar het mij voorkomt de groote waarde van Poortenaar's boek: wat hij geeft is een zeer uitvoerige, zeer duidelijke en voor leeken geheel begrijpelijke hand leiding, waarin de ver schillende manieren van etsen (dus ook de z.g. drooge naald "-techniek, de aquatint" enz.) be handeld worden. Maar ook de ver ?J Legros Wagenmaker j Legros De Vagebond (ie staat) Rembrandt (1606?1669) . De vlucht naar Egypte Ets op de plaat van Hercules Seghers. Britsch Museum zamelaar en de handelaar vinden in Poortenaar's boek veel wetenswaardigs, omdat het tevens tal van nuttige weken inhoudt en een uit leg hoe de afdrukken gemaakt worden; welk soort persen daartoe geschikt zijn, welke papiersoorten ge bezigd worden kunnen; op welke wijze men etsplaten het best bewaren kan, enz. Ms een bewijs hoever de schrijver zijn verlangen om touh vooral helder en duidelijk., dus leerzaam te zijn, heeft doorgezet kan het feit gelden, dat in dit boek zelfs allerlei stalen van. harde en zachte weefsels voor het afvegen der inkt bij het. drukken en voor de zgn. retroüssage" zijn ge plakt alsmede verscheidene papier soorten van Nederlandsen en Engelsen fabrikaat. Ook is in een afzonderlijk hoofdstuk bij goede af beeldingen uit eengezet, op welke wijze de diverse papieren vervaardigd worden, zooals lompen-papier, machinaal en handgeschept papier, Hollandsch-t, Japanschen Chmeésch papier enz. '??',' Bijzonder belangrijk is hetgeen ge zegd wórdt over de mogelijkheid ver anderingen aan te brengen waarbij dus kunstenaren in staat zijn in sommige gevallen op een reeds ten deele bewerkte plaat door slijpen en opkloppen gansene partijen weg te nemen en daaroverheen opnieuw de gewijzigde voorstelling aan te ? brengen. Men kent het geval met de plaat van Hercules Seghers, ^"ftarop in een prachtig landschap, ?rechts in de compositie, de figuren van Tobias en de Engel gezet waren. In deze zelfde etsplaat (waarvan de techniek niet n.et i 2 ekerheid is vast te stellen) schuurde Hémbrandt de beide gestalten weg <n hij maakte er een: Vlucht naar ICgypte van. Men ziet de menschen liier kleiner gegeven, meer saamgegmoltén met het landschap, een man *, . ? <lie een ezel leidt, waarop een'vrouw jiezeten is...- Wie goed uit de <»ogen kijkt bemerkt dat rechts in *<,ien bovenhoek nog enkele strepen van den linkervleugel van de cngelflguur bewaard gebleven zijn. Ook in het verschiet met het water il meer licht gekomen, terwijl de Y ' ' ' voorgrond daarentegen minder ge-^taüleerd blijkt. lïeel merkwaardig is ook het geen déberoemde etser Alphonse Legros deed voordat hij tot zijn prachtig gegeven en door de voor stelling zoo ontroerende beeld van een stervenden zwerver kwam. Ook dit[isjeen jder talrijke tref fende voorbeelden in dit' boek, waaraan terecht herinnerd wordt. Men ziet allereersthouthakkers bezig een boom te vellen; dan verandert Legros de voorstelling in een onder diezelfde boom arbeidend wagenmaker en ten slotte besluit hij ook deze op vatting te laten varen en krijgt hij het visioen van de vagebond, neergezon ken aan de weg naast die boom. de hoed is hem van het moede hoofd gevallen, de linkerhand rust op een knapzak: zijn gansche en eenige bezit en zoo, barvoets, over schrijdt hij v de grenzen van leven en dood.... In de wonderlijke techniek van het etsen met de drooge naald (dus het onmiddellijk inkrassen in het koper van de lijnen) heeft, in diverse,,staten",de groote graficus Legros iets gege ven dat van alle tijden is. Zoo laat Poortenaar's mooie boek heel wat genieten. Zou ik ten slotte een aanmerking moeten maken dan geldt deze niet den inhoud maar wel de afwerking. De afbeel dingen zijn op wit kunst drukpapier gegeven, ter wijl, ter wille van de een heid omdat den tekst op crème-kleurig papier is afgedrukt, eenzelfde tint te verkiezen ware geweest. Maar dit is bij een tweeden druk gemakkelijk te verbeteren. De hierbij geplaatste chichés zijn aan deze belangrijke uitgave ontleend. Boekverkoopingen Legros Menno Hertzberger Een met talrijke illustraties ver luchte catalogus betreffende te koop zijnde .uitgaven op het gebied van de geschiedenis der geneeskunde, op bo tanisch en chemisch terrein is onder den titel: Old Medical Botanical, De Vagebond ($e staat) ehemical and alchemical books;books on the history of Medicine bij het ? * ' Internationaal Antiquariaat Menno Hertzberger te Amsterdam verschenen. De/,e uitgave draagt het volgnummer 53. Catalogus No. 54 van het Inter nationaal Antiquariaat Menno Hertz berger te Amsterdam is eene in alfa betische orde gestelde opsomming van aldaar in voorraad zijnde boeken op de gebieden van litteratuur; kunst, bibliographie. drukkunst, philosophi*». topografie, aviatiek. geneeskunst, rei zen, theologie, penningkunst enz. De Catalogi staan voor belang stellenden ter beschikking. Hercules Seghers (±1590-^1645) , Tobias en de Engel Gebeten plaat. Techniek niet mzt zekerheid vast te stellen. Rijksprentenkabinet i B.J *