DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 28 FEBRUARI 1931 No. 2804 No. 2804 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 28 FEBRUARI 1931 ,Viva la Republica" door Dr. Jan Romein itcvoluttc in r/OEKEND naar een beeld om den politieken £JL toestand in Spanje kort te kenschetsen, wil er me geen ander invallen dan dat van een optrek kend onweer. Ik geef grif toe, dat de vergelijking niet nieuw is, maar ik ontken, dat zij in dit geval niet treffend zou zijn. Bij de eerste windstooten in 1029 'viel, nu dertien maanden geleden, het bewind van Primo de Hivera, en sindsdien zijn de vlagen st?rker en talrijker geworden. De revolutionuaire manifesten, die Majoor Franco en zijn vliegers op het einde van het vorige jaar uit hun toestellen naar beneden hebben geworpen, zijn als de earste druppels van den plasregen, die zoo vaak aan den eerstari donderslag voorafgaan. Er is die zelfde dreigende stilte, en diezelfde geladen atmos feer, die vóór een storm iedereen voelt, maar niemand kan verklaren. En ten slotte heeft het beeld, hos afgezaagd ook, deze overeenkomst met de werkelijkheid, waarvan het de karakteristiek wil zijn. dat een donderbui altijd over kan drijven. Wat ik hieronder hoop uiteen te zetten, is welke factoron op de verdere ontwikkeling der Spaansche revolutie, naar het m 'j toeschijnt,-1 stimuleereii'l en welke remmend werken. Alvorens daartoe over i? gaan. zal het echter dkmstrj: zijn. de spannende gebeurtenissen uit de la itstu weken in het kort te rocapituleeren, want we levtm ti'gremvoordis snel, o_>k in Spanje, hoe weinig daar overigens intrinsiek dan veranderd moge zijn. sinds (Vrvuntes door zijn ..Don Quijote" het spreekwoord t s schande maakte, dat ..het belachelijke doodt", of sinds de vergeten, maar ?to3h onsterflijke Lesage. een honderd jaar later in zijn ,.(iil Bias" zijn gal over de Spaansehe aristocratie uitstortte, en vooral sinds die merk waardigste aller evangelisten. Borrow, het nog altijd even leesbare verslag opstelde van zijn in 1835 ondernomen reis door het Iberisch schier eiland. dat verschenen is onder den titel ,.The Bible in Spain". Djch dit zal men, ondanks het snelle vergeten, dat het gezegend correctief op het snelle levens tempo is, nog wel weten, dat er sprake geweest is van verkiezingen en dat de huidige crisis in zijn zuiver politiek aspect daarmee ten nauwste samen hangt. Beloofd eerst tegen 4 Januari, toen uit gesteld tot Maart '?voor de Kamer op den eersten, voor den Senaat op den loden dier maand zijn ze nu ten derden male uitgesteld tegen den zomer en met elke keer uitstel is het onwaarschijnlijker geworden, dat ze inderdaad op den bepaalden datum gehouden zullen worden. De noodige schijncoacessies waren door Berenguer nog gedaan: recht van vergadering, van Vereeniging, opheffing der censuur en, wat vooral van belang geweest zou zijn, indien het met deze concessies ernst geweest was: verkiezingen vooraf van de plaat selijke besturen, die in Spanje de verkiezingen i, maken", en de toezegging van althans zekere qoastitueérende' bevoegdheden der te verkiezen Cories. Dat deze beloften niet ernstig bedoeld waren, blijkt echter hieruit, dat de burgemeesters verkiezingen alleen zouden worden gehouden in' alle steden, welke geen provinciale hoofdsteden zijn en dat de door de komende Cortes in de Constitutie van 1876 eventueel aan te brengen wijzigingen niet alleen niet de kroon zelf, maai* ook haar veto-recht niet mochten aantasten: hervorm gerust, zei de koning, maar laat mij op die hervormingen dan ook neen" mogen zeggen. Dat a de republikeinen, n de socialisten en zelfs het grootste gedeelte der z.g. ,,consituentes" zich door dit zoet gefluit niet ver lokken lieten, spreekt van zelf. Toch zou de re geering mogelijk nog iets, dat op een parlement leek, bij elkaar getrommeld hebben, waren niet Zaterdag, den 14den, de beide oud-liberale leiders Komanones en Garcia Pietro, markies van Alhuceinas, tusschen beide gekomen met een verklaring, dat hun eerste voorstel in de nieuwe Cortes, waarvoor zij juist candidaten hadden laten be noemen, zou zijn: het uitschrijven van nieuwe verkiezingen voor een Constituante, Dien slag hield Berenguer niet uit; hij trad nog dienzelfden middag af. De bedoeling van den stap dezer heeren is, naar de uitkomst heeft geleerd, Avaarschijnlijk deze geweest, dat zij een plaatsje dichter bij het vuur wilden zitten, maar toch ver genoeg ervan af, om niet mee in de lucht te gaan voor geval het vuur in een uitbarstig zou overslaan. Onderhande lingen van den koning met den ouden conservatief Sanchez Guerra, die al tegen Primo geageerd had, leidden tot de opdracht, een kabinet te vormen, waartoe hij zelfs zijn bemoeiingen tot de gevangen republikeinsche en socialistische leiders uitstrekte. Waardoor staat niet ommistootelijk vast. maar er kwam niets van: vermoedelijk heeft Maura, die ook wel weer eens aan de beurt wou komen, den koning intijds bewogen, y,ijn laatste concessie in te trekken, die hierin bestond, dat hij zijn veto-recht 7,011 suspendeeren tot dit opnieuw door de komende Cortes erkend dan wel voor altijd afgeschaft zou zijn. Daarmee was het program van Guerra ver keken, die toen aanried, de opdracht aan den constituentist Alvarez te geven. Doch de/.e slaagde evenmin en liet eind van het liedje was, dat er Woensdag den ISden een monarchistisch-coalitiekabinet voor den dag kwam. dat met het bloote oog niet van het afgetreden kabinet Berenguer te onderscheiden is. Bij nader toezien ziet het er uit, alsof het op iets breeder basis berust: Campo, de leid t der Catalonische autonomie-beweging zit er wel is waar zelf niet in, maar dan toch, als minister van financiën, zijn vertegenwoordiger Ventosa. Onder de gegeven omstandigheden zijn echter de voornaamste portefeuilles die voor economische zaken en voor arbeid laten we niet vergeten, dat de wereldcrisis in Spanje met zijn zwakke, kunstmatige en gesubsidieerde industrie danig huishoudt en deze beide portefeuilles zijn in de voor de kroonwelvertrouwde handen van graaf Bugallal en La Cierva, die beiden alles gedaan hebben om den roep van aartsreactionnair, waarin zij staan, ook te verdienen. De beide bovenge noemde liberalen hebben er overigens ook zitting in. Het laatst noem ik Aznar, als kabinetsf oirmateur premier, en als admiraal partijloos, gelijk het een hoofdofficier, die slechts zij n koning dient, betaamt en wiens denkbeelden wel ongeveer even oud zullen wezen als de Orde, waarvan hij de eer heeft lid te zijn: hu is n.l. ridder van het Gulden Vlies. * * Blijvende kansen geeft niemand dit kabinet. Het is, voorzoover de zaken zich nu laten overzien, Alfonso's laatste kaart, die er inderdaad wel uitziet als een aas, doch dan bij een van die kaart spelen, waar de aas maar voor n telt. En toch l Het schijnt mij de fout geweest van den uit Spanje uitgewezen correspondent der N.B.C., die nu af en toe, naar den 'stijl te oordeelen, nog als mede werker over Spaansche zaken in dat blad schrijft, dat hij verleden jaar de kansen op een ingrijpende omwenteling te gunstig beoordeeld heeft, ver, moedelijk juist omdat hij zoo goed op de hoogte ?was. HU voelde, beter - dan dat op een afstand mogelijk is, de revolutionnaire stemming, maar onderschatte daardoor de weerstanden en rem mende factoren, die men vaak op een afstand beter beoordeelen kan, omdat dat niet een kwestie van het aan- en meevoelen van een stemming, maar , van nuchter theoretisch inzicht is. Ongetwijfeld is in het afgeloopen jaar de revolutionnaire tem peratuur, al was het alleen door de uitwerking der economische crisis, gestegen de peseta zat en zit op den toboggan, de dictatuur is in wezen gebleven, de censuur den 17den ook formeel weer ZS^^^.-jSszzstsai-rfïi ZEER UITGEBREIDE COLLECTIE LINOLEUM NIEUWE DESSINS EN KWALITEITEN BREED 183 CM. PER METER VANAF 2 95 FRANCO ingevoerd. De kreet van Viva la republica" is luider gaan klinken. Maar het wil mij voorkomen.. dat, tegelijk met den wil tot de revolutie, ook de weerstanden en remmende factoren eerder ver sterkt, dan verzwakt zijn. En bij een ontleding dier factoren lijkt, dat ook niet anders mogelijk. Een van die weerstanden is de koning en zijn onmid dellijke omgeving, die wel beladen zijn met allezonden, waaraan een tot ondergang gedoemde heerschappij zich pleegt schuldig te maken bij haar pogingen om het onafwendbare nochtans af te wenden, maar wie men tevens een zekere taaie vasthoudendheid niet ontzeggen kan. Alfonsetoont den moed van zijn kortzichtigheid. De voor naamste weerstand schuilt echter niet in den koning, maar bij zijn vijanden, bij de burgerlijke en socialistische republikeinen, wier angst voor het communisme grooter is dan hun verachting vontkroon en kerk. Zij beseffen zeer goed, dat zij dedictatuur-van-boven niet zullen kunnen verdrijven zonder den steun der radicale arbeiders- en boerenmassa's, maar zij beseffen evenzeer, dat zij niet weten, hoe lang zij de met die hulp veroverde macht zullen kunnen behouden, zonder op hun beurt hun plaats te moeten afstaan aan n dictatuur-van-onderen. De tijd voor zuiver poli-tieke revoluties', zooals de 19de eeuw die gekend heeft, is voorbij. Voorbeelden, waaruit de weifeling blijkt, die een gevolg van bovenstaande overwe gingen is, zijn er te over: gedurende de Novemberstaking in Madrid bestond er al een Liga tegen Revolutie": we zijn meer dan 2.000.000 Span jaarden", heette het in een oproep, die nooit zullen gedoogen, dat Spanje door het Roode Rusland overheerscht wordt" en nog onlangs heeft Largo Caballero, de leider van het socialistisch vakverbond, aan Vertegenwoordigers van de pers. verklaard, waarom hij den hem aangeboden zetet in het te vormen kabinet geweigerd had: De groote massa zou, indien de socialistische partij een dergelijk kabinet had gesteund, de partij in. den steek hebben gelaten, hetgeen een versterking van het communisme tengevolge zou hebben."" Zoo is dan het nieuwe ministerie een verlengstuk van het bewind van Berenguer, gelijk dit op zijnbeurt een verlengstuk van de dictatuur van Primo-, de Rivera was. Het is nog steeds, zooals we ver leden jaar schreven: in een land als Spanje..,. zal een burgerlijk parlementair regeeringsstelsel en een constitutioneel koningschap altijd een slechte kans maken." De Cortes, als zij er komen, zullen bedenkelijk gelijken op het beruchte Parle ment van Frankfort. Zij zullen den tijd met praten en aarzelen verdoen. Doch evenmin zal het den koning mogelijk zijn over dat gepraat en die aarzeling heen tot de dagorde van het verleden over te gaan. Want wa-t er ook gebeurt, de schoonedagen van Aranjuez zijn voorgoed voorbij. GARDE-MEUBLES DEN HAAG BATENBURG & FOLMER HUUQENSPARK 22, TEL. 11080 Billijk* Tarl«van-V*rKorg Ing Oarantl* Regeeringsbeleid in Engeland Teekening voor i3de Groene" door Joh. Braakensiek \ Macdonald's scherpste wapen Bloemen en Planten Zou er nog wel n woning in Neder land zijn, waar nooit een plaatsje aan bloemen ingeruimd wordt? Ik geloof het niet, maar wel weet ik, dat zulke huisgenooten vroeger soms als las tig" of overdadig" werden beschouwd en dus maar beter geweerd konden worden. Tegenwoordig spelen bloemen een belangrijke rol in ons leven en ook buiten bijzondere gelegenheden kun nen wij haar niet missen; zij zijn het, die onzen intérieurs fleur en kleur en geur geven. Vele bloemenliefhebbers stellen zich niét tevreden met de kunstproducten onzer kweekers, al weten zij ook nog zoo goed zulke resultaten niet te kunnen bereiken. Het aantrekkelijke schuilt dan hoofdzakelijk in het zelf doen" ;het geeft nu eenmaal een groote voldoening allerlei planten dagelijks met zorg téomringen om tenslotte door bloemenpracht belpond te worden. Met snijbloemen is het niet anders; wie zou die niet gaarne zelf zoodanig rangschikken, dat een bouquet een lust voor het oog wordt? De resultaten zijn lang niet altijd evenredig aan den goeden wil; wij missen zoo vaak kundige voorlichting. In deze leemte heeft Hërwig l) willen voorzien- en wie over zijn boek be schikt, zal in vele gevallen weten, wat hem te doen staat. Natuurlijk niet in alle, maar als men begrepen heeft, welke eischen bloemen en planten stellen, worden allerlei moei lijkheden veel gemakkelijker opgelost. Vele onderwerpen worden door den schrijver behandeld; van hulp middelen om afgesneden bloemen langer goed te houden af, tot het op maken van bloemen- en vruchtenmanden en het zaaien, stekken, ver potten, mesten en nog veel meer toe. En dat alles op gemakkelijk te be grijpen en prettig te lezen wijze. Misschien zijn er lezers of lezeressen,1 die nog meer onderwerpen behan deld, nog meer soorten besproken zouden wenschen. Maar laat ons dankbaar zijn voor dit boek, dat ons kan doen gemeten van de rijkdommen der schepping. , : Een viertal goed gekleurde platen, enkele penteekeningen en vele foto's geven ons een indruk van de groote verscheidenheid aan planten, waar mede wij ons kunnen omringen. Jammer, dat het onderschrift van de titelplaat niet tijdig verbeterd kon worden l J. DRIJVER l) A. J. Herwig. Bloemen en 'planten in Huis* (Uitgevers-Maatschappij Kosmos" Amsterdam}. STOOKT DEN KETEL van uw centrale verwarming met een HERINGA-JOHNSON OLIEBRANDE Geen bediening, zindelijk, eenvoudig HERINGA & WUTHRICH CENTRALE VERWARMINGEN Amsterdam, HAARLEM, Den Haag R.W.P. DE VRIES 1 SINGEL \4Q AMSTERDAM Bibliotheken: Mr. A. E. H Kouwenhoven, E. Breman, e.a., bevattende werken over rechtsgeleerdheid, letterkunde, kunst, geïllustreerde werken, enz. Rijkdag: 28 FEBRUARI - Veiling 14 MAART a.s. bij R. W. P. DE VRIES (Dr. A. G. C. de Vries) AMSTERDAM ~ SINGEL 146 Di catalogus is verkrijgbaar a ? 0.25. Bij de thee: crackers met roomkaas van OUD-BUSSEM ONVERSCHILLIG of het dames-, heeren- of kinder schoenen betreft, U zult steeds meer en meer tot de overtuiging komen, dat alleen TIMTURschoenen U op den duur vol doening kunnen geven, dank zij hun chique model, uitstekende pasvorm, uiterst verzorgde afwer king en buitengewone soliditeit. GERARD B. RIJKE fr. BINNEN ARCHITECTUUR KEIZERSGRACHT 559 - Telef. 30559 Complete Meubileering STEENHOUWERIJ D. WEEGEWIJS Rapenburg 44 ~. AMSTERDAM - TeL 4264» M A R M E RW ERKEN W. H. POLMAN TUIN OVERTOOM 526 -:- Telefoon 82660 Begrafenissen - Transporten -Crematies VICTORIA-WATER In Liters chroefflesschen voor huis houdelijk gebruik M 11 l ?i? f