12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 7 MAART 1931 No. 280$ DAG IN, DAG UIT worden Uw zenuwen op de proef gesteld. Hetzij U, als U op het punt staat uit te gaan, een knoop verliest en dan den draad niet in de naald kunt krijgen, hetzij de tram net voor Uw neus wegrijdt of U een verkeerde telefoonaansluiting krijgt, juist als U de meeste haast hebt, hetzij U eindelijk moe. in bed ligt en niet in slaap kunt komen altijd zijn Uw zenuwen in 't spel. Het ergste van de zaak is nu, dat zenuwachtige menschen zich veel meer ergeren, dan goed voor hen is, zij winden zich veel meer op, dan hun hart op den duur kan verdragen. Opwinding en ergernis verkorten het leven. Rustige en gezonde zenuwen zijn een eerste voorwaarde voor tevredenheid, geluk en succes. Kan men dus iets verstancligers doen, dan hart en zenuwen sparen ? Wie om deze reden de prikkelwerking der in koffie en thee voor komende coffeïne vermijden wil, behoeft geen afstand te doen van het hem lief geworden kopje koffie. Koffie Hag is gegarandeerd coffeïnevrij overeenkomstig de voorschriften der Nederlandsche Warenwet, een echte pittige plantagekoffie van bijzonder fijn aroma. Kalme zenuwen overwinnen moeilijke tijden, derhalve is Koffie Hag ook voor U de koffie, die U noodig heef» Een proef zal ook U overtuigen, dat Koffie Hag niets anders beteekent dan MEER GENOT EN BETERE GEZONDHEID MUZIEK door Constant van Wessem X-onccrtgeboiuv: HunH A het sobere, zoowel zichzelf als de muziek meester zijnde, dirigeeren van ('arl Kchuricht. doet Hans Weissbaoh, de gastdirigent u^ Dussoldorff. weer overladen 'Duitsch aan. Al dadelijk. niet de 5e symplionie van Beethoven, forceerde hij in sterke mate. door te ver doorgevoerde, op vallende tegenstelling in klank en tempo, het ..dramatisch conflict", zoodat het vrijwel buiten de muziek kwam te liggen. Men zag het drama" Ineer dan men het hoorde, want het valt ons moeilijk in den daverenden parade-marseh, dien Weissbach van de finale maakte, de overwinning te herkennen op het bekende Noodlot, dat, sedert het onvoorzichtige woord van Beethoven, steeds opnieuw al bij hot eerste .begiiithema van de symphonïe dreigend .,aan de deur klopt" (Beethoven ?/.elf vertelde, dat hij dat motief van een vogel had afgeluisterd). .Maar de Duitschers houden niet op. denstrijd der muziek te vcrtnenschelijken" een interpretatie, die zij waarlijk niet- behoeft. wanneer zij door haar eigen tegenstellingen duide lijk genoeg spreekt. Doch 'het publiek was in zijn schik, dat het j,strijd en overwinning" nu extra goed had verstaan, want het juichte den overwinnenden dirigent luide toe. De Fransche violiste Noela Cousin kwam met liet vioolconcert, op. 20 van l^alo (dat niet de .Svmphönie espagnole noch het Concerto russe is) en haar zakelijke, toch zeer muzikale en violistisch gave vertolking dwong ook den-dirigent Weissbach wat meer in te binden, zooclat de begeleiding met de solistüeen aannemelijk geheel kon vormen. l Iet concert van Lalo is, uitgezonderd in het zange rige middengedeelte, weinig belangrijk en zelfs niét eens naar behooren brillant. liet is mogelijk dat het romantische. muzikanten-bloed van de Sarasate. die het eertijds ten doop hield, er meer indruk mee wist te maken dan de voorname en ingehouden voordracht van Xoela Cousin. HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID Voor den dwang die Weissbach zich bij L<alo had moeten opleggen vontf hij ruimschoots ver goeding in het schitterende, grof-schilderende. ,,Feste romane" van Respighi, een soort illustrecrende" muziek als in de Fontano di Roma", 'maar nu bijna smakeloos in zijn illustratieve effecten aangedikt. In het vuur van zijn directie maakte Wcissbach van deze Tongeinalden" drukke, valsch gekleurde parade-stukken, waarvoor wij al spoedig onze aandacht voelden verslappen on die onzen indruk extra versterkten, dat deze .?nieuwe compositie van Respighi, afgezien nog van de zwakke herhaling van vorige dergelijke pogingen, met een gerust hart onder zijn onbe langrijkste werken kan worden gerangschikt. l 'i T u ld c r van HOTEL NAEFF" VKLP (G.) JU K K K M» R E 8 T A U K A X T Appartementen met privébadkamer Teleph. interr. 32152 en 32153 B. BEIJEB Kr valt niet onverdeeld'j gunstig te schrijven over de Jïde symphoriie van Szymanowski, die Donderdag in eerste intvoering ging. Deze stemmitijjs-stukken op groot? schaal worden door de vergrooting eerder onduidelijker dan duidelijker en men kan den Inhoud moeielijk verdiepen alleen door het'samengestelde klankapparaat, dat voor de uitdrukking ervan te werk ? wordt gesteld. Ten slotte is_ oorsprong en. eind van deze geheelo muziek een eenvoudig lyrisch gebaar, geboren uit een stiltegevoel tegenover den nacht. Maar ej' zijn bespiegelende' woorden, gezongen door een tenor, voor noodig om ons dit duidelijk te maken en ook deze muziek ontkomt niet aan den in J ruk van zwakheid, dien zulk een toevlucht tot het woord (hier gebruikt als besluit van ieder der drie deelen) bij een instrumenteel opg.-ze.tte e mipositie bijna altijd maakt. Louis Van Tulder zong dun tenor, partijen in Szymanowsky's symplionie. Daarna droeg hij Mahlw's ..Lieder eines fahreriden (iesellen" voor. Ik heb mij afgevraagd waarom zijn voordracht . m'ij zoo. teleurstellend ononti'oerd liet. hoewel ik een zwak voor deze muziek heb, die mij ondanks haar naïef-sentimenteele gevoelswereld altijd weer treft. Ik -ontwaar bij Van Tulder in de con certzaal altijd meer een zanger dan e,«n kunstenaar. Hij zingt met de stem. die hij materieel goed weet te gebruiken, tnaar waar.nee geen waarlijke innerlijke bewogenheid wordt uitgedrukt. De«« stem is alleen tot pathos in staat, zij hoort in de opera thuis, in de concertzaal is een mooi klinkend volume alleen niet voldoende. Hot concert, dat door Mengelberg met Mozart'.s D-dur sytnphonie werd ingeleid, werd besloten met een effectvolle ver tolking van Uavel's ..über-bolero". et n stuk. dat ondanks zijn herhalingen, zijn bijna precies uit gerekende stijgingen, steeds een doordringend» werking blijft behouden. TOT 12 MAART TENTOONSTELLING NIEUWE WERKEN DOOR W. S C H U HM AC H ER KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN 126 . AMSTERDAM No. D E GROENE AMSTERDAMMER VAN 7 MAART 1931 DRAMATISCHE KRONIEK KH Os.'-*. door Henrik Scholte I» c Koopman van "Venetiël» l J het Heliouwtooneel J m Nederland, die sinds menschenheugenis den ,,Koopman" als ster-rol in een (daaidoor wat de rest betreft, bleek en troebel geworden) tragi-comedie gekend hebben, zijn bijna vergeten, dat er met Shakespeare's Shylcck meer gesjacherd is, dan die man misschien in zijn hecle leven deed. Joodsche acteurs hebben evenzeer getracht om het goed-recht van Shylock te verde digen als anderen er een min of meer verkapt anti semitisme achter zochten. Dwars daardoor heen liep dan de oude kwestie of wij hier met een drama of met een blijspel te maken hadden. In elk geval zit men met den Koopman een beetje in zijn maag. Een rijk en fel karakterstuk, een rumoerige optocht langs de diepe perspectieven van een, beleedigde menschheid, een van Shakespeare's modernste" stukken, en toch tweeslachtig. Terwille van n homogene opvoering, terwille van een betoogenden" Koopman werd er naar hartelust hineininterpretiert" en anderzijds hinausinterpretiert", historische onderzoekingen en speculatieve theorieën lagen aan al die spitsbaardige sjacheraars, die het tooneel met hun woeker en weeklacht vulden, ten grondslag en eigenlijk vloek te men in zijn hart, dat Shakespeare niet een beetje duidelijker" geweest was. Nu staan wij hier ongetwijfeld wel tegenover een stuk, waarvan het accent de ,,ethische ?waarde bepaling", zooals onze vrijzinnige predikers plegen te zeggen in den loop destijds verschoven zal zijn. Het verschoof misschien al in Shakespeare's eigen brein en niet te gewaagd is de veronder stelling, dat Shakespeare, die in het zeer onjoodsche Engeland van Koningin Elisabeth slechts een cliché" van een Joodschen woekeraar voor oogen had, zich tijdens het schrijven in deze vertrapte fii guur zoozeer heeft ingeleefd, dat de boeman" op het venetiaansche carnaval een derfascineerendste, diepste, maar ook een der minst eenvoudige karakters uit de gansche Shakespeare^galerij weid, de duistere schaduw over dit feest van droomers, nietsnutten en dagdieven, een man, aan wien. men echter evenmin zijn hart schenken kan als aan eenige andere figuur in dit blijspel", tenzij men dan niet naar ,,helden", maar naar menschen en naar een bont geheel van alom uitbarstend leven zoekt. Hoe men nu ook over de opvoering van het Schouwtooneel, dat zich hiermede op loffelijke wijze ook eens aan groot werk" waagde, moge denken, de eenige verdienste ligt reeds inliet bre ken met die onnatuurlijke dualiteit, die bijv. bleek uit de laatfcte opvoeringen van Verkade: de zeer loom en breed uitgemeten Weltschmerz" der hovelingen tegenover den in de excessen der virtuositeit meer en meer verdierlijkten Shylock van Bouwmeester, die overigens meer uit het kamp van den industrieel van Pont-Avesnes", dan van den geldschieter op den lUalto, in een wel zér Italiaansch gehouden renaissance-atmosfeer, stamde. Doch overigens heeft het Jan Musch n als regisseur n als Shylock ten eenen male aan kracht ontbroken om een juiste theorie in een waardige praktijk om te zetten. In zijn vertooning, waarop hij in hoofd- en bijzaken een te persoonlijk stimpel drukte, miste men de meesterhaad» noodig oan dit felle contrast-spel van licht en donker, van leven in zijn rijksten vorm, tot een hooge, dra matische eenheid te brengen. Dat hier werkelijk het schema van een Shakespeare-comedie aan ten grondslag ligt, met zijn zonnige liefdesparen, zijn bekoorlijke intrigues, dat daartegenover groot en duister de Jcod Shylock staat, daarvan bleek niets. Als in een nevel werd licht en donker ge nivelleerd, in plaats van tot juiste en brillante verhoudingen gebracht. De personen waarden rond als schimmen, gekunstelde poppen, die zich nu en dan zinloos .te buiten gingen aan uiterlijke en niet-verantwoorde, 'vaak flauwe grapjes en zinlooze bruilofts-piasserij. Shylock werd de geïrriteerde, toeschouwer in zijn eigen stuk. Wat bleef hier over van den rijkdom der nuances» wat bv. van die eerste, prachtige ontmoeting tusschen Antonio, den eigenlijken Koopman, en Shylock, den Jood, elk met de bittere hoovaardij van een ras, dat met dat van den ander niets gemeen heeft en niets gemeen wil hebben? Wat van Jessica, bovendien in de vertolking van een actrice zonder voordracht, zond er relief ? Wat van Poitia en Nerissa, van het eerste oogenblik af giechelende winkelmeisjes, die wel allerminst een hoog en overmoedig spel speelden in de rechtszaal, waar Shylock, al te bescheiden in zijn zucht om niet te Bouwmeesteren, een zoekprentje was en waardoor een der meesterlijksto scènes in groot kader, die misschien alleen met het forum in j.Julius Caesar" te vergelijken is, tot een onbe duidend relletje werd? Decors en costumes(van Jacques Snoek) waren mooi en rijk. Maar zij paste kwalijk bij deze voorstelling op een te laag plan, waaraan Shakespeare in eiken vorm vreemd bleef. Afbeeldingen op deze paginajinks boven: Jan Musch, links onder: Sam de Vries. Op 'de onderste rij van links naar rechts: Corel Rijken^ Dogi Rugani, Marie Holtrop, Folkert Kramer. Op den achtergrond pages. >e^É^*' ?