. DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 MAART 1931 No. 2807 No. 2807 GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 MAART 1931 ',?' HOTEL NAEFF" VELP (G.) B E K E M> R E S T A U U A X T Appartementen met .privébadkamer Teleplt. interc. 32132 en 32153 B. BEIJEH BIOSCOPY door L. J. Jordaan Kantteekeningen EKX film. die het veel betei zal doen bij het publiek p m wezen echter veel minder waard is, dan Sternberg's Marokko". Niet alleen vanwege het makkelijker te volgen Duitsch (bij Tuschinski van een schier vlekkelooze duidelijk heid in de reproductie'.), maar door nog twee andere oorzaken. Daar is primo de ..muzikale illus tratie", wier hartbrekende portamenti in aandoen lijke situaties nog altijd den burger deugd doen waar het even kan zelfs uitgebreid tot volle dige oabaretnummers (scènes in de Zigeunevkroëg). In de tweede plaats, door de óp sommige plaatsen buitengewoon geslaagde ..zwijgende" montage. Vooral bij hen. die ? ietwat post festum eindelijk zijn toegekomen aan het begrip en de waardeering dezer karakteristieke verdienste der zwijgende film. van grooten invloed. Tntusschen meen ik. dat beide omstandigheden ,,Karamazof'' als kxmstzinnig experiment aan zienlijk beneden het peil van ..Marokko" doen dalen, evenals beneden dat van ..Menschen ira Kafig". Over de ..muzikale illustratie" zullen wij het waarschijnlijk spoedig eens zijn. Het plotse ling optreden van een dierbare muziek ..from nowhere", welke bovendien nog van een irriteerende opdringerigheid is. behoort tot die goedkoope aanvulüngsmiddeltjes. welkewij lang teboveu zijn. In de twee-dimensionale schaduwwereld der zwijgende film. was de begeleidende muziek als parallelloopende continuïteit aanvaardbaar in de klankfilm is zij (tenzij door het beeld verant; woord) een stijllooshevd en een absurditeit. Veel vuldige muzikale uitbarstingen wijzen bij de klankfilm onverbiddelijk op zwakheid en tweeslachtig heid en van die tweeslachtigheid is Ozep's ..Kara mazof" een opmerkelijk voorbeeld. De. groote verdienste van Menschen im Kafig", maar vooral van ..Marokko", was de moed. waarmee de consequenties van het materiaal werden aanvaard. Gegeven: een filmcamera en een, bijna voortdurend synchroon ingeschakelde, microfoon. Vraag: welke resultaten worden bereikt. zonder de moeilijkheden hieraan verbonden, uit den weg te gaan? Zoowel Dupont als Sternberg hebben het probleem, met versmaden van kunst grepen en omwegen, ruiterlijk geattaqueerd en hebben onder anderen het onvermijdelijk optreden van de atHtc niet gevreesd. Vooral Sternberg heeft daarbij bewezen, dat de stilte geen hiaat, maar veeleer een hoogtepunt beteekent in de goedgecomponeerde klankfilm. Ozep. die pas een effectvolle zwijgende-montagetechniek onder de knie begint te krijgen, nu haar toepassing geen constructieven zin meer heeft is daaraan nog lang niet toe. Hij is doodsbang voor iedere seconde, waarin wij niet door het gesproken woord dan wel een of anderen* vorm van gerucht worden beziggehouden en roept deswege buiten, in stroomenden regen, : liever de muziek van een spook-orkest op, dan o, horror vacui! ,?de verschrikkelijke stilte te riskeeren. Deze stijl- en smakeloosheid wordt door een veelvuldige toepassing nog geaccentueerd en hier mee kom ik aan Ozep's evidente tweeslachtigheid. De eigenaardige conceptievoorwaarden van de klankfilm laten een veel geringere bewegelijkheid van de camera toe en daarmee slechts een zeer beperkte montage. Van iedere acene (shot) zijn ge woonlij k niet meer dan twee, hoogstens drie varieerende instellingen te maken, opgenomen door even veel vaststaande apparaten van een verschillende lensoptiek voorzien. Bij de zwijgende film was de camera aan geen vaste plaats gebonden en kon n enkel toestel een oneindig aantal instellin gen ten opzichte van het object innemen. Bovendien was het mogelijk daar men met geen vaste klankcontinuïteit rekening had te houden ieder ander fragment, van welke willekeurige shot ook. in te laaschen. Dit alles is nu onmogelijk geworden en men kan die verarming der montage betreuren men heeft haar, als karakteristieke eigenschap van het mate riaal, te aanvaarden. De klankfilmkunstenaar heeft met doze typische stugheid rekening te houden. door zich in te stellen op de nieuwe suggesties, dooi den aard van het veranderde materiaal geboden en het is alweer Sternberg, die bewezen heeft bij een uiterst sobere montage een rijke, boeiende film te scheppen. Ozep daarentegen redt /Ach uit de moeilijkheid, door terug te grijpen naar de zwijgende film. Niet in staat zijnde de dialogen spanning, geladen heid en diepte te verleenen. als bij de prachtige voorbeelden in ..Marokko" het geval was, neemt hij zijn toevlucht tot montage-intermezzo's. Hij breekt eenvoudig de klankfilm af en lascht een fragment zwijgende film, met al den rijkdom der beeldvariatie in. Een half jaar geleden zouden wij deze vrijmoedigheid hebben toegejuicht thans, nu de klankfilm zulke verrassende grepen naar een eigen, autonomen expressievorm deed, ondervinden wij het als een machteloosheid en gebrek aan stijl. Wij nemen er eenvoudig geen genoegen meer mee, Dimitri-Kortner naeenheftige scène met Gruschenka, vergezeld van alle natura listische geluiden als kreten, glasgerinkel, slaan van deuren enz. te zien naar buiten treden in een spookachtig, twee-dimensionaal schimmenrijk, waar een fantoom-ox-kest de drukkende stilte moet ver breken. Alles saamgenomen, schijnt deze ver-germaniseerde Kus sterk achter de ontwikkeling der techniek aan te komen. In het poque der zwijgende film, maakte hij zwak, on-filmisch werk (,,Gele Pas poort". ..Levende Lijk") en nu hij een pakkende montage meester is. blijkt de klankfilm hem alweer een eind vooruit. Maar de afscheidskus-met-vrouwenkoor en de smachtende viool-soli zullen zonder twijfel met smaak genoten worden. Hotel Duin en Daal" - Bloemendaal _ - . ... ._*-_ _._ _1I* tr ««!»*? 11UU5JL *»1SI»U1 VU *ri**» ~_ Str, kond en warm water op alle kamera ..,«s n.rxu-KiraDQ _ r.lFT Telefoon 23223 Str. kond en warm waier uji au* MUUV*» PRIVÉBADKAMERS - LIFT - Telefoon 23223 ?ttMllllf&v ?» ? v Een ander uiterste: gevoelerigheid en Zondagschool-verbeedering bij de vleet. Een Christus van de bidprentjes engelen', koraalzangen (mit Brummstimme!) en booze hoogepriesters a discrétion. Leonardo, Hoffmann, Munkaczy en Holly wood in kakelbonte afwisseling een smakelooze, suffe, schijnheilige prentenkraam. Men vraagt zich af, hoe het mogelijk was, dat wij zes jaar geleden nog moesten vechten om het pendant van deze verregaande kitsch, ,,De Tien Geboden", weg te honen. Nu zwerft De Mille's illegitieme Koning der Koningen" reeds drie jaar qver de wereld en niemand had in Holland totnogtoe den moed, zich over het monstrum te ontfermen. Zeker teeken, dat het publiek eraan ontgroeide. Zouden wij dan toch.... ? Arthur Robtson ,,Het Proces MaryDugan". Roxy Ziehier een film, die uitsluitend boeit bij de gratie van het verhaal. Als experiment, zij het in averechtsche richting, interessant. Want hier werd iedere cinegrafische tendenz, sonoor of zwijgend, over boord geworpen en het gelijknamig»'; tooneelstuk op den voet gevolgd. Op den aanhef na (moord vertrek, gerechtsgebouw) speelt het geheele drama zich in dezelfde rechtzaal af zonder noemens waardige wijziging in camerainstelling. Resultaat: het gefilmde tooneelstuk in optima forma en voor het eerst! prefereer ik de tooneelbewerking boven de film. Ondanks de verdienstelijke bezet ting der ,.rollen" (Openbaar Ministerie'.) .Inder daad - voor deze eene keer".... was het spel goed (meesterlijk, pwifc)" Tentoonstellingen AMATEUR-KINO- UITRUSTING FOTO-SCHAAP & Go. DAM Kls«m*itrin ..Tien tlagen". De Vltkljk Buitengewoon belangwekkend, dit evenement uit vroeger dagen weer eens terug te zien. Op het stuk van virtuoze montage-techniek, werd in deze film van den forraidabelen Eisenstein Ayel het laatste woord gesproken. Niettemin moet ik bij mijn oordeel over de première, twee of drie jaar geleden, blijven: ondanks het volmaakte meester schap on de verbluffende beheersching der tech niek, een koud, uiterlijk werk zonder inspiratie, zonder hartstocht. Wél blijkt het moeilijk, een massa-conflict -?revolutie of wat dan ook als dramatische eenheid te geven, zonder de reflexen der centrale menschelijke psyche of een toegespitst bijzonder conflict. Wat .,Tien Dagen" betreft, is Eisenstein hierin, meen ik, stellig niet geslaagd. De aanhef is overdonderend adembeklemmend en de beroemde scène van de open draaibrug met het boven den afgrond bengelend paardenlijk, van een huiveringwekkende grootschheid. Maar dan voelen \vij de vraag rijzen: waarheen dit alles? Waartoe ? En het blijkt alras, dat diéheen en Weer rennende menigten, wier impulsen ons per saldo volkomen vreemd blijven, onze belangstelling niet vermogen vast te houden. Wij raken in de war, bij al die oreerende en dravende anonymi en weten op het laatst niet meer, of wij vriend" of vijand" voor hebben. Het slot is, dat het ons niet mér schelen kan en al dat schieten, vechten, vergaderen en stormloopen ons vermoeit. Eisenstein's supreme minachting voor het gevoels- en kunsf'-element in de film wreekt zich hier wel zeer nadrukkelijk: dit pompeuze, blikkerende, knappe werk laat per slot van rekening iederen toeschouwer koud, die niet bij het versohijnen-alleen van Lenin reeds in zwijmvalt. j. wv w«».. _ Kunstzaal van Lier. Werk van de pottenbakster Nel Houtman. Tot 28 Maart (9?18 uur). Arti et Amicitiae te Amsterdam. Werken van Lizzy Ansingh, G. van Nifterik, Coba Ritsema en Georgina Schwartze. Tot 28 Maart (10?17 uur). Kunstzaal Willem Brok, Hilversum. Schildetijen door Peter van der Brake. Tot 31 Maart. Kunstzaal Vecht, Amsterdam. Werk van Conrad Kickert. Tot l April. . Kunsthandel van Meurs, Amsterdam. Werk van Steinlen. Tot l April. Kunstzaal Schelfhout, Amsterdam. Schetsen en teekeningen door Jan Toorop. Tot i April. Stedelijk Museum, Amsterdam. ItaUaansche Kunstnijverheid. Tot l April. Kunstzaal Eeeker, Haarlem. Schilderijen van Jac. P. v. d. Bosch en Georges A. M. Gussenhoven. Tot l April. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Schilderijen van Van Hasselt. Tot 3 April (9?18 uur). Kunst- en antiekhandel Sena, den Haag. Schil derijen van Herman Coxirtens. Tot 5 April (10?17 uur) Huize van Hasselt, Rotterdam. Wrerk van A. Stahl, Chris Lanooy. Tot O April (10?17 uur) H. Pander te 's-Gravenhage- Tentoonstelling van eenvoudige interieurs van prof. Franz Schuster. Tot 10 April. Rijksmuseum (Ingang Hobbemastraat), ? Am sterdam. Tentoonstelling Het Hollandsche Inte rieur in de XVIIIe eeuw. Tot 3 Mei. Maatschappij,, Arti et Amicitiae" te Amsterdam houdt een wedstrijd op het gebied der schilder kunst, door haar uitgeschreven ter voldoening aan de beschikking van wijlen den heer W. P. Willink van Collen. Het programma van dezen wedstrijd wordt door het bestuur der Maatschappij ter beschikking van belangstellenden gesteld. LE CHAMPAGNE EN VOGUE JAGER "ERUNGS HAARLEM Hildo Krop Schilderkunst door A. Plasschaert Kleine Figuren en Dieren van H. Krop De kleine figuren en dieren van 'H, Krop zijn om meer dan ne hoedanigheid merkwaardig. Ten eerste zijn het kleine specimina van vrij beeldhouwwerk. Ten tweede, en ge kunt dat zeer duidelijk er aan ervaren, worden zij in een vrijheid des geestes gemaakt; er is geen enkle dwang, die dwingt, zooals dat toch voor kan komen bij besteld werk; zij worden in een oogenblik van plastische lust gemodelleerd en dan in de kleine oven van het atelier gebakken. Het zijn, door dit spontane ontstaan, zoo goed als alle unica. Maar daarom zijn zij voor mij nog niet het meest merkwaardig. Onv iets anders zijn zij dat. Ge kunt zeggen, dat ieder kuns tenaar, die geen slaafsch Akademikus is, maar "én, die iets nieuws wil geven, in zijn jonge jaren meer eenzijdig is dan later. Dat spreekt van zelf; de gespannen persoonlijkheid wil zich uiten in een zeer bepaalde richting. en verwerpt of onderdrukt alles wat dan zou hinderen zelfs al zijn het eigenschappen, die, zwakker, toch ook deel van de persoonlijkheid uitmaken. Maar dan komt een leeftijd, waarop de persoonlijkheid zich in die ne richting volkomen gewis gevoelt. Daar door ontstaat een bepaald vrijheidsgevoel, zelfs een bepaalde mildheid. De verdrukte eigenschappen krijgen een kans, en openbaren zich. Zóó vertoont zich dan een ongewone kant van den kunstenaar. Dat is thans het geval bij H. Krop. Vooral de kleine dieren van Krop doen dat. En deze verdrukte eigenschap is de zin voor het komische, voor het koddige. Dat was vóór lien iets niets gewoons bij Krop, maar deze hoedanigheid (het komische element) wie kan ont kennen, dat het in deze baksels, die geen misbaksels zijn, onmiskenbaar is aanwezig? ,'. Fernhout. Handen (193O) bij Van Hasselt, R'dam De jonge Fernhout is een zoon van Charley Toorop. Het is mis schien daardoor niet onjuist van een derde generatie van de Toorop's te spreken, al is daardoor niet bruutweg uitgesloten, dat er in dit wezen ook invloeden van 's vaders zijde nog ge constateerd kunnen Worden; iedereen toch, die een psychologische kritiek schrijft, weet hoe subtiel mengingen van geestes-eigenschappen en van andere hoedanigheden kunnen zijn. Maar wanneer wij ons nu verder bepalen tot het schilderijtje Handen" van den jongen Fernhout, welke handen de handen zijn van eenschilderende (én houdt het penseel tegen het doek, de andere houdt het palet vast), dan kan hiervan toch gezegd worden, dat, niettegenstaande de fleschjes etc., die achter het palet op een tafel staan, dit schilderij t j'e toch meer dan een stilleven is, hoewel het met de nauwkeurende liefde van een stillevenschilder is geschilderd. En met voorbedachten rade spreek ik hier niet van geduld, maar van liefde jgeduld ontaardt natuurlijkerwijs tot een mechanisch herhalen; liefde is. in zulke gevallen, bewogen, en ge roerde aandachtigheid < Maar het is ook niet enkel stilleven i daarvoor is het psychisch spel der schilderende handen te wel verstaan. En door deze eigen schap is het verwant aan het werk der Toorop's, al is het door den jongen, nog niet volledig eigen vorm daarvan misschien voor velen te zeer geschei den. De Toorop's zijn toch de schilders met den nadruk op het psychisphe en dat is hier, aandachtigerwijs. ook het geval. Pcrmeke hij Kieskamp Permeke (ik heb het meer geschre ven) nauw-verbonden met de grootste uitingen van het Vlaamsche ras is vol van een nieuw eigenzinnig leven; hij is, ik meen het niet zuiverder uit te kunnen drukken dan ik soms het deed, de nieuwe schilder van de Aarde. Hij heeft een steeds ongestoord ver band met den diepen ademtocht van deez Aarde; haar eigen bloed gaat om onophoudelijk door Permeke's werk. Dat is de eerste moeilijkheid voor de meesten; zij zijn dezen directen bloedstroom ontwend, soms zijn zij er van vervreemd. Zij zijn van de rhythmen van de natuur de onge voelige ondergaanders. Een tweede moeilijkheid voor de meesten is, dat zij, altijd ten achter, pas zich (te laat natuurlijk !) een uitdrukkings vorm hebben aangewend van een schilderschool, laten wij zeggen in het achtergebleven den Haag, die van de Haagsche School; dat zij dus m.a.w. de natuur ervaren als de Hagenaars" dat deden. En nu plots is er de breedgeschouderde vorm van Permeke, die met vermijding van alle détail, in een groot volume al die bizonderheden oploste. De achter geblevenen staan dus plotseling voor een nieuw handschrift" en om zichzelf te handhaven tegenover zich zelf in d'eigen voortreffelijkheid (dat is een soort zelf-verdediging!) ont kennen zij den nieuwen vorm, en wenschen dien niet te aanvaarden. Natuurlijk zijn bij Permeke. die een realist is, een colorist. vorm en kleur n als .steeds. Maar zijn kleur. zwaar dikwijls als zijn vorm, Permeke ziet nu eenmaal groot, zwaar, traag, is hun evenmin tot een gewoonte geworden; ook daar verwerpen zij. Toch is die kleur, wanneer zij haar zonder voorbehoud konden zien, min der ongewoon dan zij, door Permeke's vorm verdwaald van den hun gekenden weg, meenen, en is in een colloristisch-gezind Land als Holland de kleur een geschikt begin ter erken ning. Dan is er nog de diepste trek van Permeke's wezen. Daar kunne,n de meesten natuurlijk niet bij, want Permeke is de schilder der groote daaglijkschheen, herkend als ceutcig, en gekeurd op hun eeuwigheid. Ik vrees, dat zij daar de napraters zullen moeten blijven; de meeste roem toch Kleine figuren en dieren is tweeërlei: erkenning van hen, die in staat zijn te begrijpen, en 2°. onkundig meepraten met deze door een einde lijk geloovig, toeschietelijk geworden massa. Dit is dan ook de roem, waartoe Permeke in Holland als elders ns zal reiken.... De verzameling bij Kleykamp is, naar mij toeschijnt, zeer geschikt mee te helpen tot wat mijn wensch is. De groote, overweldigende schilde rijen zijn er allicht niet, maar werken als de zee (wie schildert de zee grooter dan Permeke), de wilgen met de graanschelven er achter; de grijze nacht der, maan; de boerderij met het uitgespannen sjeesje vóór het wit van de muur; de boomgaard en de ? kop van den vent voor den avend, de boerderij met de koe, het zijn werken, die toch allerlei karaktetistieke eigenschappen van Permeke bezitten, zouden daarom door een maximum van kracht of van geheimen dwang het verstaan door willigen al te zwaar te maken. Ge moet daarom niet meenen plotseling, zóó is uw hoogmoed, dat zulke werken niet belangrijk zijn. Ook in deze zee» die diepte heeft en leven achter den einder, ook in dezen maannacht, die stilte is en zwaarte van de aarde; ook in de twee wilgen, waarachter de graanschelven rijzen in het groot eenvoudig handschrift van den schil der, vindt ge den Permeke, dien wij, den zeldzame, hooger schatten dan zeer velen, want in hem werd het een voudige \yeer beteekenisvol, eeuwig; in hem kreeg het dagelijksche d'eigen spraak terug, vrij van subtiliteit, haast loom door wat het aan innerlijks bevat.... A. Hendriks, bij Kleykamp, Den Haag Misschien zijn wij meer een minnaar van het lang geduld dan de meesten ons zouden toedichten. Mis schien zijn wij meer vasthoudend dan plotselinge speelschheid van een gaarne-toegelaten yroolijkheid onzen Vrienden en onzen vijanden ons zou doen lijken. Maar wij moeten eeji be perking daaraan toevoegen, wij zijn de minnaars van hét edel geduld, dat alles anders is dan een mecha nisch herhalen, zonder spanning. Wanneer ge dit dus weet, dan zult ge begrijpen, dat wij allerlei tegen hebben op het werk van Hendriks, dat meer, een niet keurend, mechanisch ge duld is, dan verlangzaamde vaart omhoog of betoomde drachtige span ning. Het geduld Van Hendriks (soms kan hij, is hij anders) is alleen het mechanisch geduld. Ge kunt dat het best erkennen, wanneer ge nagaat hoe onverschillig hij feitelijk is tegen over de uitdrukking der stof. Er is geen stofuitdrukking. En waar is het begrip van het geheel tegenover de doelen? Een gezicht is geen mozaïek van stukjes yleesch-?het is grooter.... door eeneenheid! f i \ |! ' V.' ?: !*:'?! M : ' Ui J|i a