Lizzy Ansingh ? In Artl EEN eenigszins groote verzame ling werk van een schilder of van een schilderes is automatisch een kritiek op het werk zelf. Het is een bevestiging van de waarden (zooals dat oekonomisch heet in dezen oekonomisch onbeheerschten tijd) of het is een bewijs, dat er van den beginne af iets haperde aan de wezentlijkheid van den schilder of van de schilderes, óf dat er buien waren, waar het werk zuiver bleek en andere, waar het werk onzuiver was. Met deze laatste bewering zijn natuurlijk niet die lichte onregelmatigheden bedoeld, die alles eigen zijn; de gezondheid; van Portret den scheppenden, dwingenden geest is niet een regelmatigheid zonder eenige wijziging; 't eene getij is die gezondheid hechter of blpeyenderdan in een ander getij. Dat is menschelijk .... Ongetwijfeld is Coba Ritsema een schilderes, die door een groot getal werken niet haar bekoring of haar macht over ons verliest; wij vinden zóó goed als in ieder schilderij de bevestiging van onze waardeering. En dat komt ten eerste daardoor uit voort, dat zij van den beginne afaan zich natuurlijk" heeft gegeven, met andere woorden, dat zij de rich ting, die haar talent uitwees, heeft gevolgd en dus nooit door geestelijke SCHILDERS EN TEEKEN Tentoonstelling in Arti; Conrad Kickert in Kunstzaal Vecht; Van Hasselt in Kunstzaal van Lier C. Kickert Deatcville manipulaties (die zich op den duur altijd wreken!) den aandrang heeft willen dwingen, noch coloristiseh, een andere muziek heeft willen zingen, dan haar welde uit de keel. Want deze schilderes, met invloeden van, of gelijkheden met Breitner, is ten eerste en bovenal een coloriste. Dat meent technisch, en geestelijk l, dat op het oogenblik van het scheppen. , een aantal verschijningen zich als kleur harmonisch verbinden; dat geen enkele kleur, als dissonant, het eens gezinde ,,zingen der kleur" verstoort. Wanneer ,wij Coba Ritsema hier verder hebben te bepalen dan moeten we zeggen, dat haar kleur-geheel niet aan den ijlen kant ooit is, maar steeds vol is. Er is in haar kleur het be hagen in den vollen klank, de voldragenheid en toch het gemoduleerde van een diepen toon. Ge zoudt haar werk zonder eenige moedwil] igheid muzikaal kunnen heeten. En onmid dellijk moet hier worden toegevoegd, dat deze muzikale, volle toon een dracht van den geest is; een uiting van den geest, van het innerlijk van een schilderes. Haar leven is daarin, haar innerlijk is daarin en er is bij een schilder niet een gecom pliceerde geestelijke draai van noode, om te bewijzen, dat hij diep van geest is. Kleur is daar geest!.... De voordracht dan van Goba Ritsema is die van den impressionist (voordracht is ook altijd houding van den geest!). Coba Ritsema is een impressioniate; zij is dit in haar portretten, die soms bijna fel, maar meestal trage zijn; zij is dat in de stillevens en in de bloemstukken, die zij veel en gaarne schildert. De kleur is dus bij haar hoofdzaak, hoe is de vorm, die hier van die kleur afhankelijk is ? De vorm bij Coba Ritsema is altijd ruim en open. Er is in dit werk geen afgesloten heid, er is een breed uitzwieren, wan neer het op zijn best is. Het is op zijn allerbest, wanneer de bouw van .het werk voltooid is, wanneer het schil derij op zijn vlak is tot rust ge bracht. Dan geeft deze kunst, in schil derij en schets verliefd op de levendig heid en op 'het levend zijn der ver schijning (dat is immers impressionis me) een onverstoord genot, dat wij nooit gering hebben geacht; en dan ge nieten wij de langzaamheid die in de kleur is, als een genieting te meer (zie Nq. 50» 57, 60, 61, 05, 07, 77, 78, 87 en 87l>, het meisje-met de hoed op, een profil, als een Spaansche).... Ziet ge dus bij Coba Ritsema on middellijk de schilderes, bij Lizzy Ansingh ervaart ge onmiddellijk den geest in beweging, den dikwijls satyrischen geest, die hekelt of verwerpt of belachelijk maakt of moraliseert, of die in een spel van poppen, in een voorstelling van poppen n bekente nis neerschreef uit het eigen leven J Deze schilderes schilderde gansch een reeks van bekentenissen. Als een dagboek van haar innerlijk leven, zijn de gephanlaieeerde voorstellingen, die ook wel het bitse kunnen ver toonen (niet iedere bekentenis toch is suikerzoet) en geen tegenspraak van deze stelling zou, meen ik, een dagboek bevatten, of een uitleg in een geheim gehouden geschrift, zoo SchilderkunstkroniekB door A. P l a s se h a e r t zulk geheim papier, na haar dood (die nog verre weg is !) werd gevonden in de kunstig-verborgen lade van een oude sécrétaire". En het zou ver moedelijk een aardig-geschreven relaas zijn van gebeurtenissen, want Lizzy Ansingh, en dat is noodzakelijk zoo ge haar wezen ook maar ? eenigszins staat uitdrukt. Zij is daarbij typisch een leerling van Allebé. De weergave der stoffen van al de poppen is een graag opgevolgde wenk, een graag geleerde les van een leermeester. Maar niet altijd is zij een realiste in zijn zin; meer dan eens berst een eer verborgen romantischen aard uit, Lizzy Ansingh doorziety is een behendig schrijfster van brieven en anderszins (daar komt haar haar geest te pas) en vermoedelijk zal zij dan ook een teederheid by vlagen vertoonen, die zij soms in een scherpen lust tot aanval niet altijd voldoende verbergt (zij heeft een ,,pudeur" voor haar gevoel, alsof dat te uiten een verzwakking meebrengt l) Door du/en speelschen satyrischen geest, die soms tot een hatende kan worden, is haar vorm ten eerste be paald. Een verstoken karikatuur is 'toch menigmaal niet te ontkennen, die zoo wel door den 'vorm van het poppe-^ lijf, door de teruggehouden uitdruk king van het poppegezicht, als door de houding van de poppefiguur wordt gegeven. De poppen in al hun standen zijn de woorden van het het verhaal in schilderlij ken zin, dat Lizzy Ansingh's poppeschilderij is. Zij is dus een psychologe', zij hanteert n gezicht n lichaam tot het een psychologische Poppen en Vertoont wat andei s zoo wel wordt gehouden in bedwang; een diepe onderstroom overvloeit, zeker gees telijk, het vast-bepaalde; de tooyer van het romantische, het algemeen geheime is er. Maar daar wij hier het over een schilderes hebben, moeten wg spreken over haar kleur". De kleur van Lizzy Ansingh is niet altijd haar grootste kracht; zij is zeker minder muzikaal dan die van Coba Ritsema; ge zoudt moeten schrijven: zy is minder rechtstreekse!} dan die van Coba Ritsema, zij is minder onmiddelijke spraak ! De beste schiltierijen van Lizzy Ansingh zullen dus zijn die, waar in de spraak der kleur, de bekentenis onmiddel ij k ontstond* zij zullen op zijn zwakst zijn, waar na de satyrische of moraliseerende psy chologie, de kleur volgde.. Het minst littéraire werk is bij Lizzy Ansingh het beste. Op deze tentoonstelling vindt ge van al de pbasen van dit gevarieerde leven voorbeelden. In het portretje van haar moeder is een respectueuze tee dei heid , in het gele gevaar is een frischheid, in de gevangene Sultane, zoowel als in de Berusting is de kleur zoo goed als direct evenals in de schets de' C oede Kindeimeid". Elders ziet ge meer de ongelijkheid van de geestelijke of geestige beweging en van de beweging van de kleur. Kickert, [bij Vecht te Amster dam De landschappen en de figuur van Kickert, die met Conrad zijn werk teekent, vertoonen ten eerste de lust van den schilder in de verf als materie. Hij verheugt zich in het stoffelijke van de olieverf, en hij gebruikt dat stoffelijke, dat zware bij hem, als een. onmiddellijk deel van zijn uiting. De massa van de verf is niet ontkend, maar duidelijk erkend, evenals de massa van het lichaam etc. een doel is van zijn schildering. Hieruit volgt onmiddellijk, dat de figuur (waarbij hij verkeerdelijk, nog het contour wel ns gebruikt; hij weet dat echter zelf!) nooit als elegant hier gegeven is; kleur en vorm zijn bij hem dadelijk n. Toch zijn de figuren hier, hoe verzot ik ook op de schildering der menschenfiguur mag wezen (een vrouwelijf doet een overeenstemming zien met vroegere vrouwefiguren van Kelder) niet wat mij het beste blijkt van deze ongelijke verzameling werk; die ongelijk is ook door een technische voordracht,;die niet steeds dezelfde probleemoplossing zocht. Het beste is voor mij niet het zelfportret, noch de andere figuren. naakten etc; een aantal landschappen verkies ik, waar zee en land en lucht tesaam de voorstelling uit maken, of waar een landschap uit Savoye (dat toch aan Monet doet denken) het zoo geheeten onderwerp vormt. In dit witte landschap en in een zee-stuk, dat ge een witte zee zoudt kunnen , noemen (Mesdag is hier minder ver dan h et lijkt!) vond ik, met nog een landschap, Kickert op zijn best. Zeker was hij het meest groot in dat Savooysche! landschap, waar boomen en bouwsel die eenheid vormen, dat een schilderij altijd moet wezen. Van Hasselt, bij Van Lier, Amsterdam liet werk van Van Hasselt, zullen we zeggen den Parijzenaar ? is niet krach tig, noch zeer persoonlijk. Het is beschaafd luminisme (zie Xo. 4, No. 15, etc.) maar het is niet zeer afzonderlijk door nuanceering, noch bewijst het een fel-geforznuleerde per soonlijkheid. Het is, en is het zoo niet gekarakteriseerd? de beschaafde om gang en spraak van dat luminisme. Het licht, het weer, de zee, de schepen, het strand zyn niet onzuiver geno teerd, maar het heeft, visueel, geen niet meer te vergeten noodzakelijk heid ! Het is een wat laat meedoen, met wat reeds was, wat reeds voorbij ging, omdat het, ns noodzakelijk, en niet meer de noodzakelijke schilder kunstige uitdrukking is van dezen tijd. f i Coba Ritsema Tentoonstellingen Kunstzaal Willem Brok, Hilversum. Schilderijen door Peter van derBrake. Tot 31 Maart. Kunstzaal Vecht, Amsterdam. Werk van Conrad Kickert. Tot l April. Kunsthandel van Meurs, Amster dam. Werk van Steinlen. Tot l April. Kunstzaal Schelfhout, Amsterdam. Schetsen n teekeningen door Jan Toorop. Tot l April. Museum, Amsterdam. Kunstnijverheid. Tot Stedelijk Italiaansche l April. Kunstzaal Reekér, Haarlem. Schil derijen van Jac. P. v. d. Bosch en Oeorges A.M.Gussenhoven.Tot l April. Portret Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Schilderijen van Van Hasselt. Tot 3 April (9?18 uur). Kunst- en antiekhandel Sena. dea Haag. Schilderijen van Herman Courtens. Tot 5 April (10?17 uur) Huize van Hasselt. Rotterdam. Werk van A. Stahl, Chris Lanooy. Tot 6 April (10?17 uur) II. Pander te 's-tiravenhage. Ten toonstelling van eenvoudige interieurs van prof. Franz Schuster. Tot l (J April. Rijksmuseum (Ingang Hubbemastraat)' Amsterdam. Tentoonstelling Het llollandsche Interieur in du X VII Ie eeuw.'Tot :J Mei.. C. Kickert Sneeuw