?&'%^JKXK^i&!*tt£&*Si f f 'l, i L1 12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n APRIL 1931 No. 2810 DRAMATISCHE KRONIEK door Henrik Scholte Mcnschen in 't Hotel TOKX onlangs een jon? criticus, die toch een zeer daugdelijken en hoog-literairen naam te verliezen had, in dit blad een lans brak voor het schrijfwerk" van Vicky Ba,um, heb ik eindelijk den moei gevonden om het afgelezen zoodje Ullstsin-kafjes, dat in een afgelegen boekenkast nogal tamelijk in de buurt van de detectiveromans en andere toevallig in loven gebleven treinlectuur stond, een paar planken hooger te plaatsen. Xoodig was dat niet, want niemand zal het in zijn hoofd halen om een roman van Vicky Baum tweemaal te lezen en ik erken dan ook dat ef eenige reden is, waarom Dreiser niet en Vicky Baum wel aan de kiosken verkocht wordt. Maar strikte maatstaven leiden nu eenmaal altijd tot hypocrisie. Straatterriërs en Virginia-sigaretten worden ook ten onrechte onderschat. Wat Vicky Baum op de kasplanten der littera tuur voor heeft, is een benijdenswaardig talent om de desaous van het gewono" leven met een helderheid en een vlijmscherpe opmerkingsgave zoo te zeggen, dat men van een zonder veel moeite on vooral zonder problemen" geschapen situatie de waarachtigheid inniger en onmiddellijker voelt dan de zware analyse van zooveel kunstiger ge construeerde conflicten. Zoo'n boek als Menschen im Hotel" is misschien in den grond niet veel meer dan wat geraffineerde reportage, waaraan zelfs de stuiversromantiek, de treffende bizonderheden" on de bewust brutale headlines niet ontbreken. Maar wijs mij n ander, boek, waar met een potloodlijntje, een tusschenzïn, een adjectief zoo vlug on feilloos het leven overend staat, alsof men zelf in de huid van die twintig menschen, van alle twintig tegelijk stak! * * Natuurlijk viel, bij het boek vergeleken, de toonéelbewerking af, alleen .al omdat de tooneelaanwijzingen" die schijnbaar zoo luchtig neer geschreven motiveeringen en bijgedachten bij do gesprekken?thans door de figuren zelf belichaamd moesten worden en. de gesprekken van al deze langs en door elkaar heen levende menschen nu eenmaal wel goed, maar zeker niet de sterkste zyde van den roman zijn. Vicky Baum is weliswaar van alle markten thuis en zij weet precies wat het tooneel noodig heeft en wat de toeschouwer ver wacht (om dat te bewijzen leze men slechts dien ouden en thans helaas verwaarloosden roman Eingang zur Bühne", uit den tijd toen zij n<># niet beroemd was: ..trtnnlectuur", dio echter meer leert dan een zwaar handboek over scenica !), maai bij de schikking", in alle opzichten, werd er nood zakelijkerwijze veel vergrofd. Ter introductie was met behulp van lichtelijk afgezaagde telefoon cellen een exposeetje ingevlochten, dat het ook in een technisch geraffineerdere opvoering wol niet gedaan zou hebben. Veel moor dan in het boek trof het Verschil in stijl en tempo tusschen het staccato der tafereelen in hall en bar en het legato der kamerscènes. Ook viel, nu de intrigue uiteraard op den voorgrond geschoven moest worden, een te schel licht op de feiten, die in het boek zoovepl subtieler gemotiveerd zijn: die halve diefstal van Grusenskaja's paarlen door den charmanten hotelrat von Gaigern en het bedrog van den industrieel Preysing tegenover de Chemnitzer fabrikanten, terwijl aan den anderen kant door gemis aan volAAN INZENDERS VAN MANUSCRIPTEN wordt verzocht bij hun bijdragen een gefran keerd briefomslag met adres van den afzender in te sluiten. dosntien achtergrond hot boekhoudertje Kringelein het te geforceerde contrast vormde van een uit een expressionistisohen Kaiser weggeloopen kassier in een door-en-door realistische omgeving. Het boek zelf, hoe handig voor de rest ook bewerkt, is hier natuurlijk een onvermijdelijke handicap, waardoor men tegenover het stuk niet meer zuiver staat. En dit verklaart wellicht ook, onafhankelijk van de kwaliteit der opvoeringen, het feit, dat de toonéelbewerking in Duitschland, waar men toch op de nieuwsgierigheid van een millioen lezers dacht te kunnen rekenen, zeer weinig succes had, terwijl in Amerika, waar men het boek nog niet of nauwelijks kent, het stuk oen uitbundig kas succes werd. In Duitschland speelde men het op een geperfec tioneerd draaitooneel, de eenige vorm voor deze veelheid van simultaan gespeelde scènes (waarvan er in de Hollandsche bewerking nog een paar ontbraken) en vooral voor het noodzakelijke behoud van een licht en snel tempo. In Amerika trok men blijkbaar partij van het feit, dat de voor naamste handeling zich, behalve in de hall, afspeelde in de aaneengrenzende kamers 68?72, die dan op een tagetooneel om beurten verlicht werden. In ons land, mot zijn technisch achterlijke toonëelinrichtingen, moest men roeien met de riemen die men had. Johan de Meester bereikte voortreffelijke dingen mefc de kleine draaischy'fmot-handbediening, waarmee hij al eens eerder, miar zooveel minder gelukkig experimenteerde. Zijn ensceneering was trouwens veel geslaagder dan zijn regie, die wél eens teveel in bijkomstighedcn afdaalde om de hoofdzaak uit het oog te verliezen, en dan zijn eigen rol die van von Gaigern, ? waaraan de natuurlijkheid en de ge trainde charme van den sportsman ontbrak. De overigen gaven, zoowel in de hoofdrollen als in de episoden en de vluchtige, maar nimmer onbelang rijke typeni-ingon, zeer vaak ongemeen scherp en zuiver spel: een heerlijke Grusenskaja van Else Manhs, nobel, ijl en smartelijk, in dien zeldzamen stijl van een grande amnureuse", die men niet vaak meer op ons tooneel ziet; een geladen ge speelde General-Direktor Preysing vau Paul Huf, onverbeterlijk pedant en met een bestendige neiging tot congestie; een naar het eind toe extatisch stijgende boekhouder Kringelein van Frits van Dijk; een bij alle zakelijk raffinement ??(mvomlig on bijna hartelijk blijvende Fiammchen van XP! Stants; oen wrang en snoerend gespeelde Dr. Otternschlag van Hans van Meerten, waarbij men o von aan Verkilde uit zijn besten tijd dacht. Om (lozo spelers on om de oiisceneering neme men pon weinig compromis hier en daar op den koop toe. Maar als men nog,do kous heeft, koopo men eerst oen entree on pas later hot gele boekje! Tentoonstellingen II. Pander te 's-Gravenhage. Tentoonstelling van oonvoiidige interieurs van Prof. Franz Schustei-. Tot 10 April. Rijksmuseum (Ingang Hobbemastraat). Am sterdam. Tentoonstelling Het Hollandsche In terieur in de XVIIIe eeuw. Tot 3 Mei. Kunstzaal Aaldorink, Singel 348, hoek Oude Spiegelstraat. Wei-kon van Louis Schrikkel. Tot 25 April. Kunstzaal van Lier, Ilokin, 120, Amsterdam. Werken van Betsy Westendorp?Osieck. Tot 2« April. liottfirdamsüho Kunstkring, Witte de Withstraat 35, "Rotterdam. Schilderijen van Rada. Tot 2fi April. Kunstzaal E. J. v«n Wisselingh & Co., Rokin 78-?80, Amsterdam, l .a Peinture Frangaise aux XIXnie et XXme Siócles. Tot O Mei. Kunstzaal Willem Brok. Werken van v. d. Bra ken; Tot l Mei. Kunstzaal J. A. Boskamp & Zn., Overveen. Schilder- en beeldhouwwerken van Evarist de Buck en Emiol Poeton. Tot l Mei. Kunstzaal A. Vecht, Amsterdam.. Werk van Max' Radecker. Tot 12 Mei. SPREEKZAAL Hoe staan de anti-revolutionairen tegenover fat pleiziermzksn" ? Wat hebt gij tegen het danskwaad gedaan? Duymaer van Twist HET loont zeker de moeite het standpunt van de anti-revolutionairen ten aanzien van alles wat ressorteert onder het begrip pleiziermaken" nader te belichten. En dan valt drieërlei op: Ie. Dat de anti-revolutionair niet alle amuse ment afkeurt, maar daarin heel eigenaardig on derscheidt. 2e. Dat hy zich voornamelijk en vrijwel uit sluitend keert tegen voZfcs-amusement. 3e. Dat waar een bepaald amusement gelijkelijk bij hoog en laag voorkomt hij zich alleen keerfc tegen de lagere volksklasse en zelfs, als het er op aan komt, dezelfde zonde, die hij in de lagere klasse scherp hekelt, bij de hoogere standen ver goelijkt en er aan deelneemt. Eigenaardig is vaak het onderscheid, dat de anti-revolutionair maakt, waar het amusement, spel of genotmiddel geldt tusschen het geoorloofde en het verbodene. Kaartspel is zondig en duivelsch. Damspel en domino zijn christelijk. Vraagt ge waarom? dan antwoordt de doorsnee-anti-revolutionair: Daarom I" En de meer ontwikkelde anti-: omdat kaartspel in de kroeg gespeeld wordt en de beide andere genoemde spelen zelden of nooit." Toch is het nog niet zoo heel lang geleden dat deze materie in de kamer besproken werd en een bekend antirevolufcionair een liberaal collega geruststelde: Nee, nee, in de Witte kunt ge blijven kaartspelen; het gaat alleen tegen de volks kroegen." Kermis is volksvermaak, dat zeker ontaarden kan. Maar kan ski-loopen niet ontaarden ? De antirevolutionair richt zich tegen kermis, omdat de kermis een wereldsch" karakter draagt. Maar heeft het ski-loopen, waarvan uit den aard der zaak alleen de beter gesitueerden jaar op jaar profiteeren kunnen, soms een puriteins karakter en is, wanneer men de zaak met anti-revolutionair-puriteinsche oogen beziet, onzedelijkheid daarbij onmogelijk? Ook wat aangaat de danszonde" zooals de heer Duymaer van Twist het geliefde te noemen, schy'nt bij do anti's de meening te, heersenen, dat alleen de kleine luyden in zonde ontvangen en in on gerechtigheid geboren zijn". Het dansen toch wordt niet slechts in volkskringen. maar zelfs in de allerhoogste sfeeren" beoefend. Maar de anti-rev. purs ageert alleen tegen het dansen in de lagere volkskringen. Bij representatie-f eesten telken jare aan het hof, ziet men de anti-rev. kopstukken, partijleiders, burgemeesters, enz. Er wordt daar toch gedanst in groot-décolleté, dat is, (otn naar anti-rev. gebruik euphemistische termen te mijden) met armen en schouders naakt. Geen der aanwezige anti's schijnt daar aanstoot aan te nemen of denkt er aanT door demonstratief wegblijven tegen de danszonde" te protesteeren. En daar zijn dan geestelijke bij on predikanten, die een arbeiderskind van hun catechisatie zenden wegens het dragen van vleeschkleurige kousen. Dezelfde tweeslachtige houding neemt de antirevolutionair aan tegenover loterij eenerzijds en beurspeculatie anderzijds. De' kans in de Staats loterij is gering, maar zelfs die geringe kans .moet den kleinen man ontnomen. Daarentegen kan men in De Standaard" geregeld anonyme advertenties vinden, die, onder het schreeuwende motto: Geld, Geld !" tot speculatie aanzetten. Wij meenden dat het zijn nut kon hebben difc alles eens in herinnering te brengen, naar aan leiding van het geschetter van Duymaer van Twist in den Haagschen raad, over de dans zonde". HESSEL VISSER No. 2810 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n APRIL 1931 BIOSGOPY door L. J. Jordaan Gesprek meteen muziekrecensent. HOE komt toch het dwaze praatje in de ?wereld, dat muziek-critici en f ilmrecensenten eikaars doodsvijanden, zouden zijn, als represen tanten van een oude" en een nieuwe" cultuur? Het is volstrekt niet waar er zijn gevallen bekend, waarin zij eikaars tegenwoordigheid lijde lijk goed verdragen. En dus haastte ik mij, op deze gedenkwaardige matinee by'Tuschinski, naar de plaats, waar mijn speurend oog een collega van de muziek ontdekt had. Het was in de vijf minuten pauze na het eerste deel van Buster Keaton's Amateur - Re gisseur", waarin men gelegenheid heeft zich af te vragen, of de volgende bedrijven nog platter, nog geesteloozer, nog sentimenteeler zouden kunnen zijn. Mijn muziekcollega keek somber. Ik zette mij naast hem. Tegengevallen?" vroeg ik deelnemend. Wat?" De film." Och nee ik hou wel van Keaton: voor mij is hij, na Chaplin, de grootste burleske-speler. Zijn onbewogen masker, zijn trieste slobberfiguur, de melancholieke noot in heel zijn wezen "Ik stond weer op: Wat zou je er van zeggen" vroeg ik dreigend ,.als ik je eenstracteerde op de grootmenschelijkheid van Beethoven, de diviniteit van Mozart, de eeuwigheid van Bach, de vroomheid van Bmckner, de " Nu stond hij op, ontzet. Om godswil " prevelden zijn bleeke lippen. All right" zei ik kalmeerend maar schei dan ook uit met die malligheid als wij ondor elkaar zijn ga zitten en vertel me nu, wat je mankeert." Het is niet zoozeer, wat me mankeert, als wel wat me te veel is, wat me de keel uithangt.. .. meters!" Wat je de keel uithangt?" ..Ja, watmedekeel uithangt wat me ziek maakt wat me lang zaam maar zeker sloopt. .. my en deze heele verdwaas de wereld!" Ik zweeg ver schrikt een heftige mu ziekrecensent ben ik sinds jaren niet meer gewoon. ,, Maar wat...." waagde ik eindelijk schuchter. Wat dat is?" barstte hij op nieuw uit. Je raadt het niet? Je voelt het ,niet? Het wurgt je niet? Het verstikt je niet ? De ziekte, die ons heele moderne le ven heeft aangevreten waaraan het beetje gezond verstand der menschheid tenslotte zal crepeeren ? Ik zal het je zeggen: het is de muziek !" De mu ?" De muziek de muziek en niets anders! Ja -ik weet wel: er zijn telkens weer andere bêtes-noires, waaraan de wereld in de oogen der philisters, der angstigen en conservatieven te gronde heet te gaan. De.sport.... de dans.... de film. Maar ik smeek je^?wat is er in de verte te vergelijken met de verschrikkelijke psychose, die muziek is ge worden?" Daar hij zweeg reciteerde ik het eenige citaat GENERAAL AGEKTEN VOOB AMA.TEUH-KIXO-L-ITRTJ8TING FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM dat mij betrekkelijk de muziek wou invallen: Tja peinsde ik hardop Musik wird oft nicht schön gefunden Weil sie stets mit Gerausch verbunden." Och wat! raasde hij dat ulevellenrym was goed voor den tijd van Busch. Tegenwoordig kun je 't beter ornkeeren: Ger&usch wird oft die Pest gefunden Weil es stets mit Musik verblinden." Heb je je wel eens rekenschap gegeven, hoezeer ons dagelijksch leven en een deel van ons nachte lijk leven er bij, wordt doordrenkt, vergiftigd, be zwangerd met muziek ? Vroeger was muziek een délicc een kostbaar genot, dat je moest zoeken, waarvoor je moest betalen. Tegenwoordig is het een plaag, een geesel Gods, die je tevergeefs tracht te ontwijken. Vroeger ging je naar een concert, als naar een zeldzaam, exquis genot. Tegenwoordig wordt de radio 's morgens om negen uur aangezet, tegelijk met de komst der eerste straatmuzikanten. En den godganschen dag blijft het jengelen, tierelieren, kweelen.... in- en buitenshuis. Ik zet het je, de stad in de lengte of de breedte te doorkruisen en daarbij vijf minuten zonder muziek te zy'n. Op de bruggen, op de hoeken der straten, bij politie ke en geheelonthouders-meetings, in de café's, de huiskamers, de ziekenhuizen, jazelfs tijdens de typewrite-cursussen wordt muziek gemaakt. Wat kan de muziek, die zich aldus opdringt, vernedert, veil biedt, anders verwachten dan een voetveeg te worden een geminachte, kruiperige lastpost? Ik zal je eens. wat zeggen: Men zoekt de oorzaak van de malaise der officieele concerten overal ? behalve daar, waar zij werkelijk schuilt. Het is niet de bioscoop, die het publiek weghaalt het is niet de sport, die de massa vemvwt het is niet de fameuze haastigheid" en daarmee gepaard gaande oppervlakkigheid van onzen tijd.... het is de muziek zelve, die dezen langzamen zelfmoord op haar geweten heeft. De menschheid van tegen woordig is verzadigd van muziek. Muziek is een slechte gewoonte geworden een hebbelijkheid als het rooken, dat je doet omdat je het niet meer laten kunt. Wie den heelen dag Sous les toits de Paris" voor zijn deur heeft gehad, achtereen volgens uitgevoerd door bariton en harmonica, zingende zaag, harmonie-orkest, klarinet-solo, twee trombones en mandoline zet in den tijd, die tusschen deze nummers verloopt, werktuigelijk zijn radio aan.... 'omdat hij de stilte niet meer verdragen kan. En van deze gemartelde, verdoofde suf-'gejengelde menschheid zou men ver langen, dat zij 's avonds óók nog naar con certen zou loopen, terwijl het narcoticum in den vorm van radiomuziek steeds bij de hand is? Het is om te la chen SII et con certleven is ziek ... jawel, het is mu.... ziek! Tjasses wat-een naar grapje over zoo'n triest on derwerp.... Enfin?ik wil maar zeggen, dat wij, muziekcritici, avond aan avond in de leege concertzalen zitten en niet meer schrijven " over de muziek, maar over de leegte omdat geen sterveling meer wil hooren van datgene, wat hij altijd hoort. En als. we het land aan jullie hebben, dan is het omdat we jullie benijden. Een film *(hij keek me kwaadaardig aan) een film, kitsch of niet,'is alleen al weldadig, voornaam, boeiend, omdat zij nageloopen wil zijn omdat men er althans een minimum moeite voor moet doen ? CHAMPAGNE K RUG (SCO REIMS IN KWALITEIT AAN DE SPITs' N F O N N t omdat zij zich niet te grabbel gooit. Een onzer heeft het hardop durven bekennen: En te denken schreef hij, na zijn vijfhonderdste cocktail van leegte, verveling en pianogebonk en te denken» dat hier ergens in de stad een goede film loopt!" Zoo is het, want de film wil nog om haar zelfswil genomen worden zonder de eeuwige, overmijdelijkemu...." De muziekcriticus zweeg plotseling en zag mij ontsteld aan. Van het projectiescherm, waar de Amateur-Regisseur" reeds lang weer was be gonnen, klonk een dierbare, zoete melodie. Een larmoyant strijkje zette het sentimenteele thema in een der tallooze songs die, harteloos maai* waar, met I don't care...." beginnen en weldra galmde een smelterige tenor de wreede woorden ,de zaal in. Wij zagen elkaar een wijle nadenkend aan en een milde vriendelijkheid ver zachtte den stekend-jaloerschen blik van mijn mu ziekrecensent. Ik wist niet.... mompelde hij verlegen".... kom laten we gaan!" Zwijgend liepen we samen op tot aan de 'Munt. Daar aarzelde hij een oogenblik radeloos kijkend naar linksch'en rechtsch. Toen sprong hij, na een korten groet, in een taxi. Ik begreep: de bruggen van de Vijzelstraat zoowel als die der Leidschestraat zijn met violisten bezet.. Dupont'a ..Variété. De Uitkijk . De Uitkijk" is op den gelukkigen inval gekomen Variété" van Dupont - of is het 'nog altijd van Jannings, u weet wel: ,het goede spel" !? op haar programma te nemen. Merkwaardig te zien, hoe in deze film de sujetten leven, wijl zij naar het woord van Pudowkin hun waarachtige, eigen existentie toorien. Jannings, Warwick Ward, Lya de Putti.... zij allen cmaneeren hier, door den toovernaar Dupont met delicate hand geleid, den kern hunner persoonlijkheden. In argeloozen eenvoud geven zij den bruut, den zwakkeling en het sexe-diertje, dat zij zijn hun grootste creatie. omdat het geen creatie .i* ! En diep treft het ons. dat met de zwygende film, deze prachtige moge lijkheid om menschen en karakters naar voren t« brengen, in schier biologische logiek en zuiverheid, voorloopig verdwenen is. Kunstzaal van Lier Rokin 126 Amsterdam Tot 26 April REISSCHETSEN (Java, Bali, Japan, China, Cambodja) door BETSY WESTENÖORP-OSIEGK t. 1 l f