jjMÉikiiiiffriifor^"?".if-T^ i'i"- 'i'fl'? ivy-'iT-!':'-'-'j-;^'-? ibC-^VVi ^^msterdimmcr eckblad voor- Nederland Kleine Adver ten tien 50 cent per regel Aanbieding vóór Woensdag 10 uur ONDER [HOOFDREDACTIE VAN A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: L J. JORDAAN, F. G. SCHELTEMA EN M. KANN. Secretaris der Redactie: C F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 355, AMSTERDAM C. Telefoon 37964 Postgiro 72880 Gem. Giro G. 1000 OPGERICHT IN 1877 No. 2811 ZATERDAG 18 APRIL 1931 DE GLAZEN URN door Dr. Jan Romein De Gemeenteraadsverkiezingen In Spanje DeRepubliek bij 's konings genade DE troonsafstand van Alfonso XIII on de pro clamatie van de Spaansche Republiek zijn ongetwijfeld gebeurtenissen van belang, maar men zou o.i. toch verkeerd doen, er zijn aandacht door te laten afleiden van de verleden Zondag in geheel Spanje gehouden gemeenteraadsverkiezingen, die «r de directe aanleiding toe geweest zijn. Bespie gelingen over den val van de oudste monarchie in Europa, die ruim 1200 jaar geleden in het kleine Asturië(later Leon) gevestigd werd, kunnen heel interessant zijn; beschouwingen over den onder gang van het oudste sinds 1508 regeerende konings huis, dat der Bourbons, die nu den weg der Romanows, der Habsburgers en der Hohenzollerns gegaanzijn, mogen bij wie ze schrijft en leest de illusie wekken iets van den fatalen gang der geschiedenis te beseffen, in werkelijkheid zijn dergelijke bespie gelingen en beschouwingen slechts een kort en ver blindend vuurwerk, eerder geschikt om de drij vende krachten der historie te verbergen dan om ze te ontdekken. We zullen daarom hier maar niet voor de kinderlijke bekoring van zulk vuurwerk af te steken, bezwijken en liever trachten dopr een analyse van den uitslag der verkiezingen, te zien hoe het op dit oogenblik in Spanje gesteld is en wat, op grond daarvan, de toekomst brengen kan. Gemakkelijk is die taak al daarom niet, omdat op het oogenblik, dat wij dit schrijven, de volle«iige uitslagen nog niet eens bekend zijn. De cijfere, die bekend zijn, zijn daarentegen wel voldoende om zich een algemeen beeld van de situatie te vor men. Doen we dit, dan moeten we aanstonds vast stellen, dat dit beeld er veel minder rooskleurig uitziet dan men op grond van den troonsafstand des konings en do proclamatie van de republiek verwachten zou. Het is waar, dat het republi.keinsch-socialistische blok Zondag aan den stem bus een overwinning behaald heeft, die do ver wachtingen der overwinnaars zelf overtrof, maar daarmee is geenszins gezegd, dat die overwinning ook beslissend was. Het is waar, dat in de 47 pro vincies, waarin het Spaansche vasteland verdeeld is, nu in 43 provinciale hoofdsteden een min of meer groote republikeinsche meerderheid in de gemeenteraden zetelt, doch overziet men het land m zijn geheel dan blijken de verhoudingen voor de regeering van Zamora veel minder gunstig. Van de in totaal 27.975 zetels waarvan de bezetting nu bekend is, zijn er 22.100 door monarchistische candidaten, en slechts 5.875 door republikeinen inge nomen. Het zou ook zeer verwonderlijk geweest zijn, indien het anders warö: de candidaatsstelling moest geschieden door 2 gemeenteraadsleden of oud-leden; bijna overal op het platteland, behalve daar Waar de landarbeiders invloed hebben, was en is de eigenlijke macht in handen vanden cacique, een figuur, die zich nóg het best met den Amerikaanschen boss" laat vergelijken, en bijna overal ook is de macht der geestelijkheid ongebroken. Daaronder zijn er zooals b.v. alle priesters van de parochie St. Maur in Madrid, die hun stembiljet zelfs open in de glazen urn geworpen hebben welke vóór de rep.-soc. candidaten stemden, maar 'die houding is, ook al zou zij uit oprechte overtui ging en niet uit angst zijn voortgekomen, uiter aard allerminst toonaangevend voor de Kerk als .geheel. En hetzelfde geldt, mutatis mutandis, voor het leger. Er mag dan een jong luitenant geweest zijn in Barcelona, die boven op een auto gezeten, de republikeinsche driekleur gezwaaid en de voor deze gelegenheid van Spaansche woorden voor ziene Marseillaise gezongen heeft, er mogen dan in Madrid bij de groote betooging op de Puerta del Sol enkele agenten zich met het volk verbroederd hebben, het is evenmin aan te nemen, dat leger en politie in. t'n nacht van koningsgezind republikeinsch geworden zijn. als dat men dit van de gees telijkheid als geheel verwachten kan. Doch er is meer. Al kan men het uiteraard uit de cijfers niet aflezen, de veronderstelling is toch niet te gewaagd, dat er onder degenen, die j.l. Zondag republikeinsch gestemd hebben, duizenden en wel licht tienduizenden monarchisten schuilen en juist, hoe paradoxaal het klinkt, de ergste: de stemmen van hen n.l. die hun afkeer over de wei felende politiek des koninps op dezo wijze hebben willen uiten. Deze veronderstelling vindt steun in de lauwheid, waarmee de verkiezingsstrijd in het algemeen door de reactiounaire groepen is gevoerd, iets wat alle berichten getuigen en er schuilt zeer waarschijnlijk een korrel waarheid ircxde uit spraak van den afgetreden koning, dat de verkie zingen zich gericht hebben niet tegen de monarchie, maar tegen Zijne Allerkatholiekste Majesteit per soonlijk. Om kort te gaan, de situatie schijnt ons deze. dat de eigenlijke strijd tusschen het moderne Spanje en het voorbije, wel verre van Zondag volstreden te zijn, dien dag pas aan de orde gesteld is en wij voor ons twijfelen er niet aan. of dit zal ook blijken, zoodra de eerste geestdrift wat geluwd zal zijnMen maakt geen revoluties met een stembiljet. Die aangename mogelijkheid iseensociaaldemocratisch droombeeld, waarvan de geschiedenis, tot dusver althans, geen enkel voorbeeld heoft aan te wijzon. We willen hiermee de beteekeriis van wat er in de afgeloopen week in Spanje heeft plaats gehad, niet ontkennen, slechts tot o.i. juiste verhoudingen terugbrengen. De verkiezingen van Zondag zijn ongetwijfeld, van een bepaalden kant gezien, de be langrijke uiting van den wil van het vooruitstrevend deel van het Spaansche volk, waaraan krachtens die vooruitstrevendheid de toekomst behoort in dat opzicht waren de wanden der glazen urnen doorzichtig genoeg maar zij waren geen over winning, waarvan geen terug meer mogelijk is. De krachten der reactie zullen zich onder den indruk van hun nederlaag een tijd lang schuil houden, maar züzullen even zeker na korter of langer tijd het hoofd weer opsteken en het is zeer de vraag, of de nieuwe regeering op den duur in staat zal blij ken, de reactie er onder te houden. De ervaringen, met de twee vroegere Spaansche republieken die van 1808 en van 1873 opgedaan, zijn niet bemoedigend. Dit zou weinig zeggen, als men kon aannemen, dat er intusschen in Spanje zooveel veranderd was, dat de pas geboren republiek slechts haar naam met de beide vorige gemeen had, maar het Spaansche probleem bestaat juist hierin, zooals wij in vroegere artikelen over dit land al eens hebben trachten aan te toonen, dat er in wozen 7,00 weinig veranderd is. Aanwijzingen, dat er ook nu niets wezenlijks gewijzigd is, zijn er te over. Zoolang we den tekst van den troonsafstand niet. kennen, is de vraag zelfs gewettigd óf Alfonso for meel wel afstand heeft gedaan; tot nog toe lijkt de situatie in dit opzicht veel op het beroemde decreet van 12 Febr. 1911, waarbij de keizer van China Inhoudsopgave staat op pag* 20 aftrad, en tegelijk zijn soevereine rechten als het ware overdroeg op zijn vertrouweling Joean^Tsi-kai. Zoo schijnt ook Alfonso de macht a. h. w. over gedragen te hebben aan Aznar, die haar op zijn beurt aan Zamora heeft doorgegeven: een eigen aardige procedure, maar typeerend niet zoozeer voor het oude, als wel voor hot nieuwe bewind. Even typeerend lijkt het feit. dat er al vel gezantenposten zijn verruild, doch dat Sanjurjo, de chef der gendarmerie, gebleven is en zich ter beschikking houdt van de nieuwe regeeringr, om. zoo noodig, de orde te bewaren. Maar naast de mogelijkheid van een reactie, of liever achter en door die mogelijkheid, moet men evenzeer rekening houden met de kar.s op een ver dergaande revolutie, omdat de voorwaarden voor een sterk gewortelde burgerlijke republiek in Spanje nu eenmaal niet bestaan, ook al wordt zij door du sociaaldemocratie gesteund, die er trouwens en om dezelfde reden eveneens zwak i?. Ook daarvoor zijn aamvij/Jngen: er is een bericht. dat van straat ge vechten in Barceluna rept. Heel merkwaardig ook is in tlit verband de uitspraak van het clerieale dagblad ..ElDebate", dat .,het do. plicht van alle Spanjaarden" noemt,1 de nieuwe rcpeering met alle kracht te steunen, omdat zij moeilijke en voor Spanje belangrijke vraagstukken zal hebben op te lossen, waarbij zeker vele krachten die haar geholpen hebben bij de omwenteling, haar niet langer zullen steunen". Het blad doelt natuur lijk op de radicale arbeidersbeweging, waarvan het verwacht, dat zij eigen wegen gaan zal en stelt daarom reeds nu.de krachten dei' reactie in dienst van de burgerlijke Republiek. De kleuren van de nieuwe republikeinsche vlag zijn. dunkt ons, als het ware het symbool van de periode van verwarring, waarin Spanje verkeerde en waarin het j ondanks de gebeurtenissen van deze week, zal blijven verkeeren tot de machten van het verleden werkelijk getroffen zijn: het purper van de kardinalen, het geel van het rep.-sóc. blok en het rood van de massa van het Spaansche volk, welks nooden door de monarchie niet gelenigd zijn en door do burgerlijke republiek niet gelenigd zul len worden. De kranten schilderen den nieuwen minister-president Seftor Zamora af als een advo caat van grooten naam en een befaamd spreker. ?-?Dat was Kerensky ook. ' Naschrift,* De twijfel hierboven aan den troons afstand van Alfonso uitgesproken, is, nog vóór het ter perse gaan van dit nummer, niet alleen volkomen gewettigd, maar zelfs overbodig gebleken. De koning heeft, blijkens het na zijn vertrek door hem gepubliceerde manifest heelemaal geen afstand gedaan. De Spaansche republiek bij 's konings genade is haar leven met een leugen begonnen en ook in dit opzicht derhalve een voortzetting der monarchie. ? \