II « I ir HET GROOTE IRAKEL VAN VERDUN De Hedendaassche Techniek in Dienst van het Tooneel r De Amerikaanschs Gezant HET Mirakel van Verdun werd voor het eerst opgevoerd in het Leipziger Schauspielhaus. 18 October 1930. HansBardach Edler von Chlumberg. de auteur, stierf op den dag van de premiere, tengevolge van een val in een tóoneelkuil. gedurende de repe tities van zijn werk. De jonge ('hlum berg was de zoon van een Oostenrijksch officier. Hij zelf werd opgeleid voor den militairen dienst en leerde dien gedurende den oorlog en speciaal na kannibalistische moord- en doodslag partijen aan den Ison/o. grondig ver achten en haat en. (.'hlumberg schreef verschillende tooneelstukketi die in Weenen opgevoerd werden. ..Das Blaue von Hunmel"werd in New York vertoond onder den titel ..Out of a blue Sky". Hij was van plan om een soort ..cometlie hunmine" te schrijven; zag daarvan af en concentreerde zich hoofdzakelijk op tooneelwerkcn. Het Mirakel van Verdun werd. door de Duitsche critiek bijzonder goed ont vangen. Hier beleefde het eigenaardige drama niet* meer dan -een-succes d'estinie. De oorzaken'van dezen onverwavhten tegenvaller komen geloof ik geheel of althans ten deéle. op rekening van de Guild Theatre regie. Erzijndraira's die men morsdood kan regisseeretv. Dit is er een van: en mijns inziens niet het slechtste. He,t Guild Theatre gebruikte voor de ensceneei-ing van dit stuk het geheele moderne cinema tooneel apparaat. Het Electrische Onderzoekings Station Inc. van de W esElectric twam er aan te pas, inrichting die zich op verbetering van de spreek- of geluidsfilm toelegt. Verder noodigde de regie een paar experts uit van de Audio-Cinema en van de Fox Corporation, Universal Picture», Kinograms en Paramount, Geen wonder dat Chlumbergs een voudige volksdrama verpletterd werd onder deze Amerikaansche technische tooneelwonders. Voeg daaraan toe, dat deze cinema-fabrikanten en inge nieurs, het dooden oproepende geluid van zeventien luidsprekers noodza kelijk achten, en gij begrijpt, wat er overbleef van de ziel of de poëzie van Chlumbergs simpele volksdrama. Geen wonder dat een bekend New Yorksch critieker den naam van het stuk ver anderde met ,,Het geknoei van Verdun", titel die de hopeloos slechte regie op kan strijken. * * Het drama bestaat uit zeven scènes. Het eerste tooneel stelt het Petit C'imetière van Verdun voor. Kale heuvelachtige doodenakker, beplant met vele kleine zwarte kruisjes, onder een blauwen hemel. Links staat een enorm grafmonument in den vorm van een katafalk. Een Fransche in valide sergeant majoor houdt er de wacht bij. Men hoort de claxons van autobussen. Tientallen toeristen wan delen met een gids, die alles op zijn duim weet, over 'het voormalige slag veld, laatste rustplaats van de arme kerels, die hier neer werden gemaaid, om de eer van het lieve vaderland te redden.. De nieuwsgierige toeristen zijn gcrecruteerd uit Amerika. Enge land, Frankrijk en DuitschUuul. Zij twisten over het aantal gesneuvelden dat hier begraven ligt: over de daden der verschillende naties «lie aan het bl t >cd festijn hebben mee gewerkt; wie de overwinning behaalde en andeu- buitengewoon belangrijke hemel en aardeschokkeude vraagstukken, zeel- a propos op een van nienschenbloed doorweekten doodenakker. EEN DUITSCH SUCCES - EEN AMERIKAANSCH FIASCO een blijft er achter, die zijn leed uit galmt over de menschheid, die de aarde tot een hel heeft gemaakt. Hemel eri aarde verdonkeren lang zaam. De katafalk en de honderden kruisjes teekenen zich zwart en scherp af tegen den staalblauwen hemel. Eenzaam kuiert de Fransche invalide sergeant majoor langs het helden,,denkmaal." Men laat zich door de stilte van den doodenakker bijna in slaap wiegen. Plots wordt uw gehoorvlies op wreede wijze gemarteld door zeventien luidsprekers, die de dooden van Verdun en van de overwinbaru Hindenburg linie (A.D. 1918) wak ker moeten schreeuwen.... dat zon der mirakel en met kracht van dit loeiende geluid had kunnen gebeuren. Nu geschiedde het, dat alle gesneu velden, de dapperen en de angstige n. de vaders en de zoons, de gemeene, soldaat en de dienstkloppen.de kapi tein, opstonden uit hun verrotte be graafplaatsen. Deze verrijzenis en masse, is een goed geslaagd stuk tooneélregie. Heel voorzichtig, want stijf en stram van het lange liggen. in half-verteerde aan flarden gescho ten kapotjassen, met lijkgroeno kop pen, waarop o ! heilig mirakel, nog roode bloedkorsten te zien zijn, half naakte lichamen bedekt met /and en modder, kruipen de begraven helden uit hun graf en vanonder het prach tige monument. Fransche, Duitsche, Engelsche, Belgische militairen. Ondertusschen vinden er in Parijs en Berlijn patriotistische betoogingen plaats. Een Fransche premier hitst het volk op on «Ie chauvins schreeuwen zich precies als in 11'l l de kelen stuk. Dan /.ion we een Duitschen kanselier op het spreekgestoelte staan. Hij re deneert in denzelfden geest als zijn Fransche collega. Men hooit dezelfde drogredenen als zeventien jaar geleden en het publiek is even zoo intelligent door G. Simons _ ,lat van HUI. Opnieuw moet de wereld gered worden Van het mili tairisme, en de gepantserde vuist slaat nog even hard op de tribune als ten tijde der keizers. ,,Nazies" en ,,Chauvins" beheerschen het terrein en tien Kuropeeschen toestand, met en zonder, luidsprekers en radio's. * . * De magnuique Fransche spreker lint met zijn muitresse in bed. De, telefoon rinkelt. Dringet.d gesprek met Verdun. ..De ? dooden zijn opge staan en marcheeren in dichte deren over de dotitlenakkers. Wat er gedaan moet. worden;1" De premier vraagt den spreker wat hij gedronken heeft en geeft hem den wijzen raad zijn hoofd onder de pomp te houden en hem niet meer op te bellen in het heiligdom van Odettc Lefèvre. De Duitsche kanselier verwijlt met zijn legitieme wederhelft in de huwelijkskoets. Een dringend gesprek met tien Duitschen legatieraad. Doode Duitsche militairen zijn bij Verdun en langs de on.ovvrwin.bare Hindenburg linie verrezen. Wat moet er gedaan worden? De kanselier laat zijn betere helft antwoorden. ..Mirakel otler kcin * mirakel geschlat'eu muss worden. Morgen brengt b escheid. Schlussl" De Engelsche pre mier ligt alleen in zijn bed. Kussens in den rug, rookt hij zijn pijp. De butler antwoordt. His lordship wenscht's nachts niet gestoord t» worden. Dooden mogen zijn rust niet verbreken. His lordship hoopt morgen ware berichten te ontvangen; tot zoolang wel te rusten." De dooden zijn echter opgestaan en marcheer en aangevoerd door een bezeten trommelslager over de oude slagvelden huis toe. Een regiment saamgesteld uit de Fransche, Bel gische, Duitsche en Engelsche legers, zal naar Parijs wandelen, waar de Volkenbond zetelt. Scène in het Luxembourg. Fran sche, Engelsche, Belgische, Duitsche, Oostenrij ksche, Japansche, Chineesche en gezanten van vele andei-e naties vergaderen hier. Achter de zetels der premiers. zitten een pauselijken nuntius, een protestantsche bisschop, nog een god geleerde en een rabbijn van naam. Er wordt gesproken over het mirakel van Verdun en. iedereen probeert, zooals gewoonlijk, de gebeurtenissen te vertroebelen. De zitting lijkt op een Poolschen landdag. De geestelijke heeren protesteeren tegen het ...Mi rakel". Dat kan onmogelijk bestaan. De rabbijn kan er zich evenmin bij neerleggen. Zijn redevoering doet alle anderen inslapen. Midden onder het debat ivimen verschrokken kamerdienaren binnen. die de aankomst verkondigen van het regiment der dooden uit Verdun. Dit kon misschien een der treffendste scènes geworden zijn van het «ansche drama. Hier in New Vork leek het binnenkomen der dood e helden op ven mislukte, een beetje burlesque carnavalsgrap, Schuld van de regie, waarsc hijnl'jk. Kijvend en scheldend zet het zoodje toeristen zijn wandeling voort; slechts Terwijl die gebeurtenissen zich in het vroolijke Parijs afspelen, bezoe ken andere herrezen doode helden, de woonsteeën hunner vrouwen, kin deren, vaders en moeders. Een dier held-lazarussen verlangt zijn vrouw terug te zien. Doch die is hertrouwd. Haar man heeft zich in de schoenlapperszaak van den gesneuvelden echtvriend genesteld en heeft drie kinderen bij haar. Zij raadplegen den Franschen pastoor. Deze beweert dat mirakels alleen echt zijn, wanneer zij goedgekeurd worden door een concileum in Home. Hij is er zeker van dat hier verdoemelijke hellemachten in het spel zijn. Alle doode helden verdwijnen hoofschuddend uit het ongastvrije dorp. ? De wereld weet geen raad met de helden, die van hun doodenakkcrs weggeloopen zijn. De wereld heeft mooie monumenten opgericht en op ieder budget worden groote sommen geld uitgetrokken voor het onder houd hunner begraafplaatsen. Ieder held heeft zijn kruisje gekregen. Bij iedere patriottische gelegenheid worden zij herdacht. Men zingt schoont- in drukwekkende liedereu op den dag van Allerzielen en op bekende graven worden bloemen gestrooid. Wat moet de wereld doen niet levend geworden doode helden? De militairen die hun leven Voor een zonderlinge zaak hebbeu opgeof ferd, begrijpen de situatie. Zij nemen het wijze besluit om zich nimmer meer door moderne luidsprekers wakker te laten schreeuwen en kruipen terug in hun graven. * * * Men begrijpt fiicr niet goed. waar aan dit drama bij de opvoering in Ueipzig zijn succes te danken heeft gehad. Speelde misst'hien de on tijdige dood van den auteur Chlumlerg een hoofdrol bij dit onverklaarbare succes? Of, en deze veronderstelling is misschien de juiste, heeft de regie van het (iuild Theatre, of de vertaler. schuld aan deze mislukking? Zonder het origineele. Duitsche dra ma gelezen te hebben en dus alleen op gezag van het gesproken woord. ben ik tot de conclusie ge komen. Uut De Duitsche Minister Chlutnberg het ..Mirakel van het goede Woord" nog niet kende, toen hij zich aan dit kolossale gegeven waagde. Zijn gal is niet bitter genoeg: zijn satyre striemt niet tot bloedens toe: zijn woorden hagelen niet neer als wit gloeiende meteoren op de koppen der verdwaasde menschheid. Hij heeft zijn pen niet gedoopt in het hartebloed van de vijftien millioen slachtoffers van dien z.g. gmoteii oorlog. Er verrijzen geen vlijmscher pe stalen guillotines vuur onze sta rende oogen. waarmee straks de volksmenners die revanche preeken oiithalsd /uilen worden. Wij hooi-eii in zijn woorden niet den dreun van honderdduizenden en millioenen. die altaren des vaderlands en militaire kazerne- zullen neerhalen en slag-chepen en kruisers op zullen blazen. Waar blijft de auteur \an het groote volksdrama, die oorlogen en oorlogskornuiten onsterfelijk belaehe , lijk zal maken, zóó belachelijk dat de vijftien millioen dooden zich kiplekker zullen voelen onder de groene zoden hunner doodenakkers': Dit drama werd nog niet geschreven wordt misschien nooit gedicht. omdat het meuschdoui nog altijd in de dwaze meening verkeert, dat Franschen, Duitschers, Engelsehen. Italianen en andere volken, geboren doodsvijanden, zijn. bandieten, moor denaars, uitvaagsel. waartegen men tot de tanden moet wapenen. H tuis» Chlumberg heeft het ge probeerd de weg is gebaand. .. het moet.