DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 30 MEI 1931 No. 2817 * doch, ., mlsP'aatsf. Jon U. To.?heTlcüi" onder' ove, JitlSf ?1S1ÊS Wos ^eggenomen, *" nervos,>e,> \ J De ouderen tl HOTEL VELSERBEEK" VELSEN (bij de Poüt) Gemakkelijk te bereiken per autobus en Bleetrisehe Spoor. Schitterende omgeving Groot Terras THEESCHENKERIJ LUNCH DINER SOUPER Het geheele Jaar geopend. Tel. 504 F. BUSS. R i THE AMERICAN LUNCHROOM Cy. K A L V E R ST R A AT 16-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR BLARICUM (Gooi), Pension 't Matthijssenhout" LARENSCH LANDHUIS Modern Comfort. Uitstekende verbindingen met Amsterdam en Utrecht. Prospectus op aanvrage Tel. 442. Wie mager wil worden en toch gezond blijven eet vetarme Yoghurt van O U D-BUSS EM B AU 'S OLIJF OLIE i On on t beer l ijk bij de bereiding van slaatjes, mayonaises, enz. in blikken van l kilo Prijs voor particulieren f 2. BQ afname van 6 blikken l 1.80 per blik Voor H.H. Winkeliers ruime verdiensten IMPORTEURS: , CHAIOT J .8EI1 DEN HAAG ROTTERDA ARNHEM Noareigen ontwerpen in onze werkplaatsen te Oosterbee k vervaardigd EUBELEN Sea~Horse de allerbeste Moulwijn Jenever M.P.POLLEHG-ZOON ROTTERDAM SCHILDERKUNST Ortlz d P Xaratr bij Hofstee l*ee]mun, Amsterdam DEZE Ortiz, niet te verwarren (zooals enkele jaren geleden eens. tut schrik van de inrichters, bij een tentoonstelling in het Amsterdamsche Stedelijk Museum geschiedde). met dien anderen Ortiz, die geruimen tijd in ons land woonde en werkte. is een Spanjaard, die reeds vele jaren lang leeft in den kring der moderne schildersgoden op het Parij sche Montparnasse, waar hij kunstenaars als Derain, Picasso, Modigliani e.a, tot zijn intimi rekende. Inmiddels schijnt dit verkeer dan toch geen over wegenden invloed op zijn artistieke werkzaamheid te hebben uitgeoefend: van ,den strijd, door deze modernen gestreden om een nieuwe vormgeving bleef hij Vrijwel gespeend. Van het hartstochtelijk experiment, gevolg , van dezen strijd ??> A'iel (mag men afgaan op een enkel bloem-stilleven uit een iets oudere periode hier aan wezig) weinig te bespeuren; hij bleef voor alles een colorist-pur-sang. die zijn felle afgaan op de kleur, dat hem in het Spaansche bloed zit, had weten te binden (in laatste instantie mis-, schien: helaas!) binnen de grenzen van een goeden, beschaafden smaak, den Franschen als ras eigen. En die ook, in zijn nieuwe vaderland, n motief vond waaraan hij zich zóó hechtte, dat 't hem nooit meer losliet: de appel", eenmaal door Cézanne, met oorspronkelijk lan opgeheven, een beweging sindsdien 'door talloos velen, zonder oorspron kelijkheid, als in ; trance, herhaald. Totdat.... Ortiz voor het eerst Holland bezocht en hij er werd aan gestoken door onze 17e eeuwers, door Rembrandt in de eerste plaats en van hen sterker invloeden onder ging, dan ooit> in zijn modern Fransen milieu het geval was. Na deze reis, van een goed jaar gelden,?schilderde hij voortdurend onder dien invloed, blqem- en vruchtenstillevens meestal, waarvan men op deze tentoonstel ling vele voorbeelden aantreft. Intusschen moet men zich dezen invloed nu ook weer niet als al te diep voorstellen. Er is geen sprake van, dat Rembrandt hem als ,,reli gieus doorvorscher van het gemoed" (Pit) in kunstzinnig opzicht ook maar iets te zeggen heeft. Hij werd, als colorist voor en na alles , gepakt door de, direct aan de oppervlakte zich toonend e weelden Van Rembrandts palet, ??door diens clair obscur , op pervlakkiger en meer speciaal nog misschien door diens vorstelijk rood en diepe rood-bruirten. De appel" blyft dóór dit alles heen. En zoo zou men, werd men opgevorderd Ortiz in zijn huidig stadium te karakteriseeren, wel kunnen gewagen van den schilder van de ftembrandtieken appel"., Een flesch, een vaas met bloemen, een tors, een openge slagen boek, zij mogen er zich, smaak vol en harmonisch in dit werk hier en daar om heen laten groepeeren, kern is en blijft het appel-coloriet, gezien in Rembrandtiek licht» coloriet, dat dan uit-vloeit over heel de compositie en tot Ver in den achtergrond verschiet.... Men vindt hier ook nog twee por tretten: een zelfportret van den MUZIEK DOOR Constant van Wessem Beethoven-cyclus II DE ..noviteit" van den Beethovencyclus was de C'hor-phantasie op. 80. Begrijpelijkerwijze was onze aandacht daarop eenigsziiis gespannen hoewel het reeds bekend was, dat dit werk onder do zwakkere scheppingen van Beethoven moest gerangschikt worden en meer als een soort ,,voor studie" tot de finale van de Ode Symphonie beschouwd. Inderdaad, de kennismaking met het volledige werk viel niet mee. Voor al het gedeelte voor koor, hoe uitste kend en toegewijd ook door de leden van het Toonkunst-koor en door de solisten Jo Vincent. To v. d. SluVs, Suze Lugev, v. Tulder, v. Kempen en Denijs gezongen, bracht niet alleen in zijn structuur en indeeling, maar zelfs in zijn melodische wendingen een al te zwakke herinnering aan wat in de finale van de Ode een geslaagdere be reiking vond. Dat bewijst, dat Beet hoven ook deze koorfinale van zijn voor piano en orkest opgezet werk beschouwd heeft als een,, proef neming" op de mogelijkheid van slagen van zijn latere koorfinale. Men weet na hoeveel aarzelingen en onzekerheden Beethoven eindelijk tot het schrijven' van de koor-finale der 9de heeft be sloten: het .terrein was hem te weinig vertrouwd en het schrijven voor zanj? was nooit de sterkste zijde van zijn begaafdheid. Men kan de koorfinale van zijn Chor-phantasie dan ook vrij wel als mislukt boschouwen, de meesterhand is vrijwel nergens to herken nen, het stuk is lang, vol inzinkingen en moeizame hernemingen en het was alleen aan het brillante zingen deiuitvoerenden te danken, dat er toch nog iets aan te genieten viel. De piano partij werd door Ossip Gabrilowitsch vertolkt, die daarop in het vijfde pianoconcert gelegenheid kreeg zich in zijn ware kracht als pianist te toonen. Toch is ook in dit pianocon cert het kunstenaarschap van Ga brilowitsch mij niet in overeenstem ming met zijn faam, de pianist ont vouwt in zijn voordracht niets wat van het geijkte virtuozentype afwijkt, hij is knap en vaardig en brillant, maar weinig persoonlijk in den zin van treffend en ontroerend. Zulke vertolkingen hooren wij maar al te vaak, de een wat beter, de ander wat minder goed, doch te zelden waarlijk grootsch en bezielend. Met een voor mijn gevoel iets te zwaar genomen 8ste symphonie en een zeer mooie uitvoering van de Ode Symphonie,. die ondanks enkele zeer persoonlijke opvattingen in onderdeelen door Mengelberg tot een ware apotheose van jubelend geluid werd opgevoerd, besloot de jaarlijksche Beethoven-cyclus, die om de reeds vermelde redenen ditmaal meer dan onze gewone belangstelling had. schilder en een beeltenis van zijn vrouw, beide, ook al weer uit sluitend en alleen om derwille van de kleur, en zonder veel verdere geesteJijke noodzaak, teruggeplaatst in een ietwat romantische tijdssfeer, die..,.. uiet meer de onze is. A. E. VAN DEX TOL No. 2817 Uit de Natuur DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 30 MEI 1931 PAPANDAJAN Een wandeling op Java door Dr. Jac P. Thijsse WE logeerden in de thee, op Taloen, achter den Malabar en den Wajang op de hoog vlakte van Pengalengan. De thee heeft het op ?zijn geweten, dat duizenden hektaren van Java's mooiste bosschen zijn geveld, om plaats te maken voor een tamelijk eentonige cultuur. Daar staat ?echter tegenover, dat wat er aan bosschen over bleef ? en dat is gelukkig nog heel wat nu veel gemakkelijker is te bereiken, dank zij de meestal ?voortreffelijke ondernemingswegen. Daar zouden we nu van profiteeren, om te gaan wandelen op ?een van Java's mooiste en interessantste vulcanen, ?den Papandajan. Tegen vier uur bij bergen beklimmen komt aneestal nachtwerk te pas vulden we met ons viertjes en onze barang de kleine auto en niet twee koelies op de treeplank reden we nu door onder neming na onderneming, om na een uurtje het eindpunt van den weg te bereiken, dicht bij «de grens van de onderneming Xegla. Als over blijfsel van het bergwoud verhief zich hier in liet maanlicht nog een reusachtige Podouarpus, een conifeer, niet met naalden, doch met schubachtige bladeren, zooals cypres en thuja dat hebben. Hij had nog wat vrinden van minder .allooi bij zich en ik zal die statige groep niet licht vergeten. Intusschen gingen de sterren verbleeken en juist als bij ons, toen die van de tweede grootte nog nauwelijks zichtbaar waren, begon het morgenkoor der vogels, in het berg woud voor ons. Dat was op zijn minst even indrukwekkend 4ils hier in Holland en ongeveer van dezelfde samenstelling, al waren het dan ook andere soor ten van vogels. Forsche geluiden weerklonken, gelijk aan die van onze groote lijster, zang lijster, merel, trillers als van onze nachtegaal ?ontbraken niet en er was ook een fijne achter grond van gekweel en getierelier», afkomstig van allerlei kleine vogeltjes, waaronder een, die precies onze heggemusch nadoet. De gewone Javaansche koekoek deed zijn drielettergrepigen roep hooren. Piet van Vliet vertelde heel duidelijk, dat ook hij van de partij was en de groote baard vogel onthaalde ons op zijn houtig klinkend geklop en geroffel. Overigens was het voor ons nieuwelingen natuurlijk nog een onbe gonnen werk om alle medewerkers van het orkest op het geluid af te onderscheiden, maar des te meer hadden wij de gelegenheid, om te luisteren met eerbied en verrukking. Ons pad leidde aanvankelijk langs den boschr'and, maar spoedig sloegen we linksaf het berg woud in en kruisten weldra een ander pad, dat de grens bleek te zijn tusschen de onderneming Xegla «n het gouvernementseigendom, dat zich uit strekt tot de toppen van het gebergte. Het pad ging regelrecht tegen den berg op, maar de helling is hier slechts flauw en de wande ling viel ons al zeer gemakkelijk. Inmiddels was het dag geworden. De groote bpomen stonden vrij ruim en naarmate wij hooger kwamen vertoonden zich hoe langer hoe meer boomvarens tusschen de dikke stammen. Het waren haast allemaal Dicksonia's en ze stonden gehuld in donkerbruine of rossige mantels. Daarboven kwam dan de pluim van hun reusachtige veeren, vele nog bezig zich te ontrollen, zooals varens doen. De mantels werden gevormd door de teruggeslagen afgestorven ?veeren, die nog .lang aan de boom blijven vast y.itten. Die boomvarens stonden daar als zeer vreemdsoortige persoonlijke figuren als wachters an het bosch. Hoogerop werd het bosch lager en ijler en toen we de kam van den berg haderden kwamen wij in een bosch van heideboomen.soorten van het geslacht Vaccinium, waartoe bij ons in Nederland de boschbessen behooren en van het geslacht (ïualtheria, dat in onze rotstuintjes vertegenwoordigd wordt door een klein kruipend plantje, de Labrador-thee. Deze Vacciniums en Gualtheria's groeien op Java op en om en in alle kraters in gezelschap van een paar varensoorten en enkele rietgrassen. De Vac ciniums kunnen meters hoog worden en een paar decimeter dik, de Gualtheria's zijn minder hoog, kunnen het kaliber hebben van gewone seringen struiken. Allemaal hebben ze prachtige bloemtrossen zooals hun familie betaamt, bovendien vermeer dert hun ontluikend blad den kleurenrijkdom. En de bloemenpracht werd nog verhoogd dooreen struik, die overal op Java voorkomt, laag en hoog, nat en droog, dat is de Harendong, dip rijk bloeit met groote paarse bloemen en wel eens voor een Kunstzaal van Lier Rokin 126 <?'-' Amsterdam* Oostersche & Europeeteht antiquiteiten Oude en Modarne schilderijen en plastieken C Negerkunst & Ethnographlca KRONIEK .. \ &fi ..-?>... iV'2:? (XZATEiïy i ,: " ?> J.: ,, "X. ' ' TEC.AL S : ; giiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiin ^f iiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiniiniiiiiiiiiiiii| l J. B. BENNER 6 ZOON l PIANOHANDEL ? . DEN HAAG 97 N OORD BIN DB = Rhododendron wordt versleten. Trouwens hier bij al het moois bloeide ook nog een echte Rhododen dron met fel roode bloemen. Xa nog even omge keken te hebben naar onze hoogvlakte van Pengalengan en naar den ver-verwijderden Indischen Oceaan, daalden we door het bloemenbosch lang zaam en gemakkelijk af in den Tegal Boengbroeng, een van dévier kratergroepen. die te samen het complex van den Papandajan vormen. Deze Tegal Boengbroeng is echter sinds onheugelijke tijden uit gedoofd en nu niet anders dan een prachtig park landschap, een mooie open vlakte met een steilen bergrand in het Zuiden en een even steile daling naar Xoord. Een beekje, de Tji Beureum Gede, gaat er dwars doorheen, met moerassige bloem rijke oevers: mooie boterbloemen, vlinderbloemen, die aan moeras-lathyrus doen denken en prachtige orchideetjes. Maar, nu ging het pad al steiler naar omlaag, ditmaal weer door heidekruidboomenbosch. De bergstokken kwamen er bij te pas. We hoorden een geraas, dat steeds heviger werd, we hadden ook al lang den reuk bespeurd van zwavelige geuren en toen we nu opeens uit het bosch op den open helling kwamen lag daar voor ons, nog een honderd meter dieper, het groote kraterveld van den Papandajan in al zijn grootsche activiteit. Aller? wegen kolkten zware dampwolken en lichtere rookkolommen omhoog uit de kale vlakte, die omgeven is door hooge steile dicht beboschte berghellingen. Wij moesten in dien heksenketel afdalen en deden dat goedsmoeds en onbekommerd, vol vertrouwen op onzen uitmuntenden vulcanologischen dienst. (Wordt^yervdlgd) Bijzonder en algemeen belang EK zijn in onze zoogenaamde ..geordende maatschappij" toch maar rare onordelijkheden of onordentelijkheden. Ik denk aan die ongepaste succesrijke verkooping van oostersche tapijten door de bank-van-leenmg. waar de bladen over bericht hebben. Men kent het geval. Een handelaar op den rand van faillissement, beleende zijn voorraad tapijten en kleedjes voor ? S 1.000 bij de bank bovengenoemd. Toen nu het bankroet toch kwam. werd tenbate der crediteuren besloten de beleende voorraad te veilen. Formeel was dat volmaakt in orde, maar de andere handelaars in het artikel, gewaarschuwd, protesteerden tegen dat voornemen uit alle macht. Want het was te voorzien dat een veiling van zoov,eel kleedjes door ..de lommerd" de markt voor een heelen tijd radikaal bederven zou. Immers, zooveel kooplust en koopkracht voor dure tapijtjes is er niet in dezen malaise-tijd. maar wat er is ? zou zeker te hoop loopen. Op een verkooping, waar men meende nu eens extra-billijk zijn slag te kunnen slaan. En de opgeschrikte handela ren spraken van onrechtmatigheid en onderkruiperij en misleiding, omdat die kleedjes niet deskundig ingekocht zouden zijn, zoodat het koopend publiek tenslotte bedrogen zou worden. Dit alles was echter onjuist of pure malligheid, behalve dan. dat het publiek er in zou loopen. Want dit bleek inderdaad liet ceval te zijn. maar niet door de schuld der bank. doch door de koopziekte en hebzucht, die de prijzen ver boven normaal opjoeg. De veiling bracht nl. ? 5SOOO op. wat beteekent dat den crediteuren van dien ongelukkige handelaar gewis onver wacht ? 2700'! in den schoot vielen Dat was on getwijfeld vuur hen een buitenkansje.... en tevens een ramp over alle niet failliete hande laars, die hu voor lang achter dit net zullen visschen. Zeker is er formeel niets onrechtmatigs geschied en toch benadeelt hier de gemeen schap zeer ernstig ettelijken harer leden door middel van een orgaan, ten bate harer arme leden opgericht. Want een stedelijke leenhank dient om de hulpbehoevende burgers uit de vingers van den woeker te l ouden, maar toch eigenlijk niet om crediteuren in een faillieten boedel wel te doen. nog minder om te concurree'ren met nijvere particulieren. En juist dit is geschied, omdat het uit te leenen kapitaal blijkbaar onbegrensd is. Daar zit de fout. zou men zeggen. Een gewone ..lommerd" moest niet gerechtigd zijn zooveel duizenden xiit te leenen op n artikel, opdat niet de latere verkoop den prijs van dat artikel zal drukken. En eigenlijk gaat dit ook door voor alle andere ..verkoopsorganen" der gemeenschap. Het is meer dan bedenkelijk, indien zulke ..organen" met ons aller geld gesticht tot ons 'aller baat. eindigen met enkelen onzer geregeld en voelbaar te benadeelen door een overmachtige concurrentie. Doet dit bijv. niet een gemeente electriciteits- óf een gas bedrijf, dat, en détail, allerlei gebruiksartikelen verkoopt, als Ware het een particulier grootbedrijf ? Zoo schiet de ..gemeenschap" haar doel voorbij en wordt ongemerkt zelf weer tot particulier, maar een zonderlingen en geen geduchten. F. C. Zeist als Woonplaats* BOUWTERREIN TE KOOP in bet centrum van Zeist, aan den verkeeraweg Utrecht Arnhem, in de onmiddellijke nabij beid van het Raadhuis, de Hotels Hermitage en Figi en het Slot van Zeist. Prachtig opgaand geboomte, stofvrije wegen, voorzien van rioleering, gas, water en electriciteit. Nadere gegevens worden verstrekt door de N .V. PAUK KERSBEBGEN, Montaubanstraat 4, Zeist. i .P" f