-j» mM?M* { M *v^~ .? ., \ lüifiH^ÏM^ ^^;//; V ' TECHNISCHE WONDEREN Sonorisatiezaal met mixirfgroom" ZIEHIER dan het probleem ! Gij ziet vóór u den schilder, palet over den arm, borstels in de hand. Hij heeft zooeven met zorg de verf uit zijn tuben geknepen en inilonkeringen van karmijn, chromaat, vermiljoen in diepten van ultra marijn, sepia en violet ligt de malsche, sappige verf.... liet roh-material. . . . de oer-materie voor hem uitgespreid. Nu guat hij mengen, schiften, keuren. Hij plaatst kleur naast kleur op het doek ver-fèlt een. contrast, dooi' ongebroken kleuren tegen elkaar te zetten verzacht elders contouren en tinten. En onafgebroken caan zijn blikken en zijn belangstelling heenen-weer tusscheii den voorraad grond stoffen: het palet en de groeiende schepping: het doek! En zoo zien wij toe. hoe .,1'hilipsSonore" ontstaat. Op het palet liggen vreemde kleuren uitgespreid kleuren die wij niet gewoon zijn naast elkaar te zien of zelfs in n adem te noemen. Beeldfragmenten geluiden mu ziek ! Maast het wazige silhouet van een industrie-kasteel, het- snerpen van een zaag naast liet driftighard o tikken van sclu'ijl'machines. een week e saxophuomuelodic naast de heldere klanken van botsend ijzer de immense triestheid van een ar beidersmasker. Het ligt alles chaotisch-ver\vard nevens elkaar, wachtend 'Jt De uitvinder op den ordenenden geest, die zal keuren, plaatsen, groepeeren en hergroepeeren.... teneinde het curieuse complex van beeld en klank te schep pen, dat Philips-sonore" zal moeten worden. * * Repetitie. In de sonorisatiezaal van de TobiS' klankfilmateliers te Epinay zijn wij bijeen: wonderlijk-gemengd gezel schap van filmmenschen, technici, muzikanten en journalisten. Het zaal tje biedt het ietwat vreemde aspect van een bioscoop, waarvan men de stoelenrijen gedeeltelijk heeft weg gebroken, teneinde allerlei zonder lingen kraam naar binnen to loodsen .... liichtf lesschen, ventilatoren, zaagmachines. stukken ijzer, een schakel bord-op-wielen, een projectie-appa raat, motoren en dynamo's. Aan liet einde der zaal een projectie-scherm aan het andere einde een cabinemet glasvenster een soort plaatskaartenloket, zonder tickets en zon der juffrouw.... de mixingroom". Voor het scherm een orkestje van zes of zeven musici, landerig, ver veeld.... mensehen, die hier alle dagen Kitten en het allang gelooven. Rondom het Auistelveldop-Maandtig der instrumenten en ijzerkraam een groep ernstig discussiecrendo personen. In do matte, aarzelende schemering van het diffuse Hebt staan zij zwart opéengeklont en \\ isse'lenhun meeningen: Woe... . woe . woe ...... wou l" Psssssssst I ..Loeah.... .loeali ....loeali.. . . lueah !" ..Tjonk-bang .... tjonk-bang.... tjonk-bamr!" ..Pffffffft'tsching!" Aber nein horen .Sie doch: es isfc nicht foe-oe-oeoet ' aber vielmehr: Foeah foeah foeah !". ..C'est-ca, je comprends, maïs c'est impossible de producer.... foe-oe-oe-oet ! ra- va mais: foeah ? foeah foeah.... pas possible !" ',,Maar meneer Ivens, als we het eens zóó probeerden...." Het schijnt een congres van geci viliseerde en wilde volksstammen . een delegatie van de zoo nabijzijnde Exposition C'oloniale een debat tusschen Europeesche zendelingen en gepassioneerde bewoners van Oe ganda. Het blijkt bij nader inzien simpelweg te gaan, om de imitatie van een bepaald geluid. Welk ge luid? Het zal ons aanstonds duidelijk worden: ,,Wir werden noch einmal Philips-Sonore " in de Fransche Klankfilmateliers vorführen !" Alors, projection!" De dierlijke en nienschelijke keelklanken verstommen het diffuse licht knippert tweemaal ? gaat uit en op het projectiedoek trilt vreemd en onwezenlijk het beeld van een ar beider, kennelijk een glasblazer. Voor het apparaat waarmede hij zijn broze glinsterende grondstof bewerkt, staat iets als een Bunsensche brander.... de breede vlam traag flakkerend. En ziedaar de question brülante in dub belen zin. Het is dit geluid, dat wij zoeken en hetwelk de heftige debatten in, het Fransen, Duitsch en Contjoleesch doet ontbranden. "Wanneer later de arbeider op. het doek een felle steekvlam doet uitschieten, baart ons dit geen zorg: de cylindw samen geperste lucht levert een voortref felijke imitatie. Maar dat duivelsche woeah woeah woeah.... aber uein: loeah loeah loeah.... mais non: foeh-dzzzj foeh dzzzj.... Enfin we zitten in minder dan geen tijd weer in Centraal-Afrika en probeeren, txisschen de discussies door, allerlei denkbare en ondenkbare in strumenten. Een der aanwezigen, de omroeper van Philips' Korte-Golfzender en in zijn vrijen tijd fameus geluidsimitator biedt aan, het heet begeerde geluid met zijn mond voort te brengen. Hij grijpt een rondslin gerenden ijzeren cylinder, brengt dezen als geluidstransformator en megaphqon tegelijkertijd aan den. mond en wij allen luisteren eerbiedig en in diepe stilte. Mminloeah.. .. mmmloeah.. .mmmloeah^" beweert h ij ernstig en wij knikken voelen er wel iets voor. De Duitsche geluidsingeniéur, Herr Tonmeister Kretsch Bioscopy door L. J. Jordaan gebracht en m extase luisteren allen naar het zacht-gonzende geluid van de blauwe vlam. Dat is het.... Nu nog wat hokus-pokus met den ijzeren cylinder eroverheen, ten einde de noodige wakkeling" in den klank te krijgen en wij snellen naar de mixing-rooin, om het effect door de microfoon te hooren. De uitvinder heeft zich neergezet, vlak onder het bordje met Défense absolue de fumer. Danger grave!" en steekt een nieuwe sigaret op. Spuwt filosofisch voor zich uit. Intusschen is dwars door de geluidsproeven heen de muzikale repetitie begonnen. Merkwaardig en frappant verschijnsel van gelijkge zinde samenwerking tusschen com ponist en filmman. De muziek, hoe zeer gedacht als n stroomende continuïteit, evenals de beeldfiJm volgt consequent en bewust de bo\nvmethode van deze laatste. Zij laat zich gewillig construeeren uit muzi kale shot's" motieven, die el kander kruisen, steunen, bekampen die worden verscherpt, vervaagd, ver sterkt of afgezwakt die evenals het filmbeeld worden onderworpen, aan het fade-in, aan den close-up en aan de sur-impression. Kortom: z^j wordt, als het filmbeeld: gemonteerd. De musici zijn uit hun wachtapathie opgeveerd en repeteeren de muziek bij shot No. G, (die sechste R olie, Rouleau Six, zegt men in Toöis-Babel!) Vinden haar blijkbaar geavanceerder dan men hier gewend is, maar spelen met de bekwaamheid en routine van phenomenale vaklui. Voor den directie-lessenaar M. Bernard, de synchroon"-dirtgent laast hem de componist. On se dispute. De componist is niet tevreden laat repetceren en nog eens repe teeren. De lange ToMs-Mengelberg kijkt eeuigszins bevreemd naar den en de Fransche mixer, M. Leblond. wijzen het idee niet af. Maar Ivens en de Hollandsche geluidsingenieur Vermeulen zijn niet tevreden. Dan, Wordt het ei van Columbus gelegd -?zonder veel omslag en. ge kakel. Een der studio-werklieden. voyou-pet op n oor, sigaret iu den mondhoek, hamer in'den gordel heeft aandachtig geluisterd. Van de inter nationale discussie heeft hij, ondanks ? de schaarsche Fransche interrupties niets verstaan, maar begrepen wat er aan de hand is. ,,Attendez l" zegt hij kort en verdwijnt om terug te keeren met een doodgewone soldeerlatnp. Bet ding wordt aan den gang Uit de Ph 'ips-Scncre" kleinen, cherubijn aan zijn zijde kennelijk geïndigneerd over dit on gewone hardnekkige ingrijpen in zijn bevoegdheid. De componist laat niet af. Comme vous voulez l" zegt de kapelmeester tenslotte met een vleug je ironie en tot de, alweer in apathie verzonken musici: Alors, niessieurs, la mesure en quatre temps.... !" Qa-y-estJ" zegt de componist te vreden, als het toon-beeld eindelijk naar zijn zin geïnterpreteerd wordt. In het halfduister der zaal branden twee lampen: n bij den lessenaar van den toon-ingenieur een ander hoven de tafel van den filmman. Ivens raadpleegt, na het Woeahwoeah P'incident zijn draaiboek. Zes de rol!" roept hij naar Lichtveld. Ben je klaar, Lou?" Dan tot den mixer gewend: Also wir brauchen jetzt noch, die Stimme...." en zijn vergissing (én heel gewone overigens in dit internationale milieu !) bemerkend: ,,Ah, pardon ! il nous faut la voix !" Bien !" zegt de mixer, monsieur Leblond, kleine bleeke Franschman eenigszins onlogisch onder zijn operateursjas gekleed in plus-fours en sweater en even on logisch gitzwart van coiffure, ,,Bien ! Commencons je vais entendre." En hij verdwijnt in de mixing-cabine. waar wij hem een oogenblik later, als een fantastische ticket-dame. achter de glazen ruit zien tronen. Meneer Starts", (het is nu weer eens Hol landsen, voor dr; variatie.) ,,Meneer Starts, wilt u bij de microfoon gaan staan? Opgepast nu':?wij projec teeren nog eenmaal «Ie glasblazerij. ISij het boeld van den glasblazer begint u te hijgen ??langzaam en moeilijk, alsof u aan zwaar werk bezig is. Maar denk erom ? liet gaat hier niet om een naturalistische ver duidelijking.... wij willen hier alleen een versterking der sensatie: moei zame arbeid. U behoeft dus niet volstrekt synchroon te hijgen met den arbeider op het doek. Begrepen!" Vooruit dan.... Allons-y J" De Philips-omroeper, expert in geluiden voor de microfoon neemt zijn plaats in en begint plichtmatig te hijgen. Achter de glazen ruit deicabine, zien wij componist, tonmeister en. miser gespannen luisteren naar de weergave van de luidspreker. Na het eerste hijg-nummer komt Lichtveld ??:mm uit de cabine. Wat hoor je, Lou?" vraagt Ivens, die bij den hijg-kunstenaar is-achtergebleven. Branding van golven op het sti'and", luidt het eenigszins verbijsterende antwoord. Dus nog eens over ! Het hijgen wordt opnieuw geoefend harder zach ter onverschilliger intenser ..Sterker inademen zwakker uit ademen" decreteert de cabine. Ein delijk is het verlangde effect bereikt. ..Ziezoo! Nu nog de woorden. Op gelet, luoneer Starts - wij hebben even vtor u begint een gat in de film geknipt. Zoodra dit komt, begint u langzi-am. duidelijk, maar niet te hard te spreken. Daar gaan we I" Het beeld der projectie geeft de kantoren der Philips-fabrieken. Wij. vrijwilligers, plaatsen ons achter. <!«? gerequireerde schrijfmachines en een haastig nerveus getik vervult de ruimte. Dan flikkert snel en hevig de coupure in de projectie en <>p hetzelfde moment vangt de ..spea ker*', zijn tekst aan: ..A'ery t rul v yours. ... muyo attento. . . . agréey. niessieurs.... hoogachtend . . .. hocliachtungsvoll. . ." Het licht .\nipt aan, de repetitie is nfgeloopen -- wij gaan opnemen. * * ' ? ? . ,ln het kleine hokje van den mixer zitten wij met ons vieren óp elkaar ge pakt en wachten de dingen al', die komen zullen. Als een koning troont. .U. Le.blond achter zijn apparaten: een vlakke tafel, verdeeld in genum merde vakken, de verschillende mi crofoons iri de '/.Aal beheer.scheml. Ieder vnk vertoont een kracht-scala. waarvan een handle volger.shet wo«>r»l: .?.I^autfr" d«-n versterkingsfni'tor re gelt. Ken soort autoinobiel-kiloinoterteller geeft de amplitude aan. Linksch naast dm mixer de bekende schtu-pstolegraaf met de woorden: Attent ion onrégistrement dérangenieivt répétition pret - neutn« enz. De scheupstelegraaf begint te snorren «-n ?wijst het w«»ord ..Pret" aan. Het is liet' sein van den operateur bijhetopnanieaparaat ergens a*'lit<'r in liet gebouw. dat do klankfilm is ingezet en de op name beginnen kan, ..Attention!" roept de mixer door de ruit heen. In de, duistere zaal valt een nerveuze. gespannen stilte. Alles staat gereed ... .de. tonmeister zelf bij de geperst»:lurhtsyphón, mannetjes bij de slijpOnze doode" medewerkers machine en de zaag. de ..speaker" bij zijn microfoon, het orkest voor het projectiescherm. ..Pret!" klinkt het opnieuw de telegraaf wijst ,.Enr gistrement" aan het filmbeeld valt <-p het sclu-rm en de luidspreker vangt aan het geluid daarbuiten in de zaal. weer te geven. Als» een virtuoos zijn klavier, zoo bespeelt de. mixer zijn srbakelbord en uit liet confuse, rauwe klankamalgama der realiteit Wordt ;ildus een wonderlijk, abstract inelos geboren. Blank en" stralend als ????n zilveren lucht- schijnt zich d*muziek over het bi-eld te welven (Jan zwakt zij af. vervaagt en. natuur geluiden vangen aan haar te verdrinucn. Geklink-klank van ijz"i*. <is«»'iule «?n sjiei-p<'iul<' geluiden, een dof broiiiineiid cezoi'iij. . . . en './[> het mum ent. dat het. prijjêttiest-herui l)«-t breid van den glasblazer ti'Oiit. h<>ort-n wij duidelijk een nmeixaani hijgen. . . . <"."i aluemeelie; vage impressie suggei-rerend van zwai-en arbeid. De muziek ?y.Wt-lt weel' aan. doiniiieert. i-ijsi en daalt niet de rytlmüsche.bewogenheid van het filmbeeld tot opnieuw andere geluiden hruu- verdringen. (Jeratel van wieli'H. fluiten van sirenes, getik van seliriji'Mi.irhilM'.* tenslotte de steil!. i-listig, belieersi-lit: .A'ei-y truly ynuivs . ...ayréez niessivias...." Dirigent en componist . \