DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 13 JUNI 1931 No. 2819 No. 2819 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 13 JUNI 1931 (\ Onze Revolutie van November 1918 door Frans Goenen VEHSCHKNKX is het laatst»' deel van Ti-oelstra's («edonksi-lmften, doel IV. X/or»j ge noemd on door zijn medewerk er. H.Ü.Wi-mli Heek man, in schrift gebracht naar het materiaal door Troelstra zelf verzameld. Met de drie voorafgaande doelen vormen deze gedenkschriften ongetwijfeld een uiterst waardeerbare bijdrage tot do politieke geschiedenis van Nederland in het algemeen en van die der sociaal-democratische partij in het bijzonder. Men kan gerust zeggen, dat in den leider Troelstra. de partij voor een groot deel belichaamd was. Zijn onverzwakte populariteit tot. het einde bewijst dat. Intellect en doorzicht, listige staatsmanskunsfc,voort varendheid, een harts tochtelijk temperament, (dat soms met hem door ging), bleken de oorzaken zijner superioriteit en van zijn overwicht, datgene, waardoor hij met de massa in gemeenschap stond en waardoor hij haar tevens te boven ging. Troelstra is reëel en vrijwel nuchter in zijn beschouwingen, maar een enkel maal betoont hij zich fantastisch en zelfs geëxal teerd. En het lijkt waarschijnlijk, dat juist dit wisselende, levende, niet altijd berekenbare, op de menigte een innige bekoring beeft uitgeoefend, terwijl zijn omgeving en mede-leiders er vooral het lastige van zagen. In welke mate deze handige politicus, deze voorziende partijleider zijn nuchtere overweging kwijt kon raken, om zuiver romantische verbeel dingen uit te vieren, staat duidelijk beschreven .in dat 5e hoofdstuk, waar de befaamde November dagen ter sprake komen. Voor don niet-parlementarier en den on-sodalist ligt hier wel het belangrijkste dec-1 dezer gedenkschriften, inzoover tut nog moer en sterker ?dan elders, de eigenaardige oorlogsj syehe van 1918 en in 't algemeen de N.ederlandsche menta liteit dier oorlogsjaren doet uitkomen, liet heele geval dier rare Novemberbeweging toont ook een sterk comische zijde, welke zeker niet ver minderd wordt door den droog ernstigen toon. waarop de feiten verluiald zijn. Wij kunnen er ver ier de bevestiging uit halen van zekere historische /raililiy onzer natie, dewelke gewaagt van onze onbeholpenheid, onze sukkelige onzekerheid op het ongetwijfeld gladde ijs der revoluties. Met andere woorden: wij waren nooit heel sterk in het revolutionnoe'.'cn. het bleef bij dilettautenwerk. blijkbaar wijl ons overtuiging en drift ontbraken om de verandering hartstochtelijk onweerstaanbaar te willen. Zoo was het in de- 18t> eeuw en in de H>e. En zoo in 11)1 S. Als ik Tróelstva's uiteenzettingen goed begrepen heb. was de staat van zaken aldus. In Duifcschland door den uitersten nood en wanhoop na vier jaar van teleurstellingon. twijfel, ontgoocheling, materieeléellende was het eindelijk bij dit lijdzame volk tot verzet gekomen. Zij waren uitgehongerd, zij hadden millioenen van hun mannen en zonen opgeofferd voor doelen. die hun thans onrechtvaardig en nutteloos schenen. ?'<j konden, zij wilden eindelijk niet langer, want de maat was meer dan vol. Toen. tot 't uiterste benard en benauwd, barstte het verzet los bij kleine groepen eerst, dat zich vervolgens snel verbreidde, terwijl de massa dof onverschillig begaan Het in lijdzaam fatalisme. Dat was de Duitsche revolutie, eindlijke reactie op een druk van vier lange jaren. Hier, in Holland, scheen het een paradijs bij die hel vergeleken. Hier morde en was onrustig een volk. zenuwachtig geworden door al de herrie rondom, als een kettinghond, die onraad speurt. "en volk, dat ten minste in zijn benedenste lagen slecht gevoed werd en vermoedde, dat het beter kon, als die van boven" er niet zooveel geld aan wilden verdienen. En ook het leger" begon on rustig te worden, al die duizenden volksjongcris, fctel-P8nsiM?'TVELT-HUYS" Tel. 17. HATTEM. Tel. 17. met eigen dennenbosch van 5 H.A. Tennisbaan, Garage, kamers m. str. water, centrale verwarming, enz. Geul. prosp. op aanvrage. Vóór en nuelzoen redactie. die werkloos en daadloos daar lagen, aan hun milieu ontrukt voor een onzinnig, wezenloos be staan ergens op de hei of in het moeras. Kr gloeide wel ontevredenheid, jaloesie. irri tatie in vele streken, meer of minder onder diverse volkslagen, samen met nerveuse angsten en bezorgdheden. maar niemand, ook in die jaren niet, beweerde, dat de toestand hier zelfs maar half zoo ellendig was als in Duitschland. Er was onrust, overmaat van ongebruikte energie, ongeduur van leven in een te kleine ruimte, die hier en daar tot relletjes groeide.... En dat was dan ook precies alles. Toen gebeurde het, dat Rotterdams burgemees ter, de heer Zimmerman, de gelukkige formule uitvond van ,,een revolutie, die wel niet voor een vlag aan de grenzen zou halt houden". Met vol komen miskenning van den Nederlandschen aard, van ons historisch verleden en het enorm onder scheid in omstandigheden, zag deze merkwaar dige Rotterdamsche magistraat de Duitsche re volutie ook hier al uitgebroken, gelijk een boschbrand, die over een greppel heen een nieuw stuk bosch aantast. "En, nam diensvolgens zijn maat regelen. ... niet van verweer dat kwam pas later ? maar van overgave. Want hij zag al de politie gesneuveld, het leger muitend, de overheid ter slachtbank gedreven. Het was gedaan met het burgerlijk regime, en wie niet op het laatst nog zijn huid redde, die ..ging er .aan". Voor het zoover met hem was, wilde hij nog een poging doen het hart der nieuwe machthebbers te vermurwen. En zoo verzocht hij beleefdelijk een onderhoud niet d P leiders der socialistische partij, opdat zij. het heft in hamion nemende, de scherpte van het revolutionnaire nies voor het algemeen. maar hij meende in hot bijzonder, de bourgoisie - ssou verzachten. En zij, die. tevoren eigenlijk niet aan eenige revolutie gedacht hadden, al waren er militaire opstootjes geweest, begonnen, zonderlingerwijze. op gezag vaix dien burgemeester toch ook te geloovoti, dat de revolutie niet aan do grenzen enz. Dat wil zeggen: vooral Troelstra werd warm en opgewonden bij de gedachte aan deze mogelijkheid. Indien zoo'n bezadigd magis traat het onweer al dichtbij zag. moest er iets van aan zijn. al leek ook hot land verder rustig. In olk geval waren de Rotterdamsche havenarbeiders ..in gisting". En men confereerde alvast op deze basis, dat er revolutie iri de lucht zat. Maar de medi'loiders van Troelstra waren sceptisch. Zij geloofden den hoor Zimmerman maar niot zoo voetstoots on maanden tot voorzichtigheid en matiging, en stelden liever een manifest van eischen op. dat Troelstra..teleurstelde en griefde. Want die -wenschte nu bepaald de revolutie, welke zijn romantische verbeelding hom in de betooverendste kleuren afmaaide, on moest zich desniette min voegen naar het bestuursbesluit. Bajoorig wil de hij eerst ook "niet spreken op de groote ver gaderingen, die met de ..gistende" havenarbeiders in Rotterdam belegd waren. Maar ten slotte sprt k hij toch en toen. bij het aanzien van die woelende, geestdriftige menigte, ging zijn welsprekendheid met hem door, .als een te vurig ros. En procla meerde hij, zoo maar, de Revolutie.... Aldus waren er op dat historisch oogenblik twee, die . revolutie maakten: de Rotterdamsche burger vader aan den verkeerden, de sociaal-democrati sche partijleider aan den rechten'kant. Natuurlijk duurde deze eigenaardige toestand maar een oogenblik. Toen begon het ook elders verkeerd revolutionnair te gisten". Bij de Nieuwe Rot- . terdamsche Courant, bij de hooge militairen in Den Haag. bij de Telegraaf en al verder in de kringen der regeerende klasse". Zij allen gaven zich bij voorbaat over aan de komende Revolutie, op hope van lijf s-, en zoo mogelijk van tractementsbehoud. Als er toen inderdaad ergens iets noemenswaard revolutionaire gezeten had j als de heeren socialisten, syndicalisten, anarchisten ook maar een flauw begrip hadden bezeten hoe men, behalve door redevoeringen, een revolutie aan het rollen brengt, had dat revolutionnaire iets" maar zijn vinger uit te steken gehad om het gansche erf der vaderen in zijn schoot te zien rollen. Want toen Troelstra, op wat gematigder wijze, zijn revo lutievaan in de tweede kamer op stak, schenen ook daar de défaitistische geesten vrijwel bereid, al liet de regeering nog een zacht protest hooren. Zeist als Woonplaats* BOUWTEUHEIX TE KOOP In het centrum van Zeist, aan den verkeersweg Utrecht Arnhem, In de onmiddellijke nabijheid van het Raadhuis, de Hotels Hermitage en Flgl en het Slot van Xelst. Prachtig opgaand geboomte, stofvrije wegen, voorzien van rlolecrlng, gas, water en electrlcltelt. Nadere gegevens worden verstrekt door de N.V. PARK KERSBEKCEN, Moutaubanstraat 4, Zeist. Even later bleek toen, dat de Duitsche revolutie aan de grens toch voor een vlag halt gemaakt had. De hier en daar waarlijk aanwezige gist verloor spoedig haar kracht, en burgemeester Zimmerman schepte weer moed en zand in zakken, om zijn stadhuis te verdedigen. Waarbij hij zich weldra gedroeg, alsof hij nooit bang geweest was. Ook de andere verkeerde R evolutie-helden namen weer houdingen aan, nu'cr blijkbaar maar hier en daar een vuiltje aan de lucht was, en de collega's S.D.A.P.leiders waren danig boos op den onstuimigen, fantastisthen Troelstra, die hun wel een raar koopje bezorgd en een mal figuur had laten slaan. En daar in 't algemeen, de regeerders meer hazendan leeuwenhartig waren gebleken, vielen zij nu woedend over de Partij heen om hun eigen angsten te wreken. Zoo was het hier eenigen tijd een rumoerig gekakel als in een kippenhok, waar een der hennen beweert een vos gezien te hebben. De S. D. A.P. leek vel een poos haar parmantigheid te hebben ingeboet en Troelstra was eenigszins beschaamd en katterig. Maar dat ging gauw weer over, toen bleek, dat de arbeiders hem zijn misplaatste vurigheid niet kwalijk namen. Er was dar ook feitelijk niets gebeurd, dat de partij kwaad deed. Integendeel. de angst had sociale hervormingen gebaard. Benevens een landstorm en een burgerwacht. Maar tot andere reactumnaire maatregelen durfde men hot voorshands niet laten komen. Aldus bleef alles pais en vree in dit land van melk en boter, en bleek op den duur alleen de Rottordamsche burgemeester zijn carrière geschaad te hebben. Maar overigens ging alles weer zijn gewonen prottigen gang. Tentoonstellingen Kunstzaal Jac. Niekerk te 's-Gravenhnge. Werk van O. Wild, llaerendel en R. Iras. Tot 13 Juni. St. Bernulphushuis, Amsterdam. Werk van Joep Nicolus en Hildegard-Fischev. Tut 1!J Juni. Kunsthandel Keezer en Zoon, Amsterdam. Vroeg Nederlandsen aarde- werk 10e en 17e eeuw. Tot 15 Juni. Kunsthandel De Distel. Kotterdnm. Werk van Rie Knapper. T«»t IS Juni. Huize van Hasselt. Rotterdam. Wei-ken door Ma\* Radecker en (Jjvta Bruigom. Tot 18 Juni. Kunsthandel Buffa en Zoon, Amsterdam. Affi ches van Ca&sandre. Tot 20 Juni. Kunsthandel D. O. Santoe J^andweer. Amster dam. Work van Debora (J. Duyvis. Tot 21 Juni. Atelier-tentoonstelling C. J. Maks, Amsterdam. Schilderijen door. C'. J. Maks. Tot 22 Juni. Kunstzaal van Lier. Amsterdam. Schilderijen van Tilly de ft raaf. Tot 25 Juni. Kunsthandel Aalderink en ('o., Amsterdam. Kumt van Bali. Tot 27 Juni. Kunstzaal W. J. G. van Meurs, Amsterdam. Meitres de Barbizon. Tot 28 Juni. Kunsthandel Van Lier, Amsterdam. Werken van J. J. Voskuil. Tot 28. Juni. Kunstzalen d'Audrt-tsch. Den Haag. Werken van J. Led-eizen.-Tut l Augustus. ?Gebroeders Rikkers, Amsterdam. Bloksohriit tentoonstelling. Tot l AugUhtus. f Encyclopaedisch Handboek van het moderne denken INDI RN men dit boek beoordeelt l) naar zijn titel, is het een groote teleurstelling. Men vraagt zich telkens af, waarom bepaalde onderwerpen wel, en andere niet behandeld zijn. Ook is een een zijdige orienteering niet te miskennen. Het mo derne denken schijnt volgens de auteurs hoofd zakelijk in Duitschland te bestaan. Het is zelfs zoo Duitsch georiënteerd, dat ik mij afgevraagd heb, waarom de schrijvers het niet in het Duitsch hebben uitgegeven, in medewerking van de Skandinavische landen. Het blijkt uit de spelling van sommige woorden, bijv. ..abulie", dat ia het Hollandsch natuurlijk door ,,aboelie" moest weer gegeven worden, uit een aantal germanismen en vooral uit de literatuuropgaven. Zelfs naar sommi ge eersterangs artikelen in Encyclopaedi Brittannica wordt niet verwezen en aan Amerika schijnt niet gedacht te worden. Ook kan men vragen, of het niet beter ware, een aantal artikels, bijv. die uit de formeele logica tot n te vereenigen. Nu staan zij wat vreemd en onwennig achter elkaar. Ook de verschillende onderdeden zijn m.i. zeer ongelijkmatig behandeld. Zoo is de Paedagogiek nauwelijks aanwezig. Zoo bijv. vindt men niets over de anthroposophische Pacdagogiek. In hoofdzaak hebben wij hier wel een encyclopaedie der Wijsbegeerte met enkele artikelen uit de andere gebieden. Niet scherp waarneembaar is het ook wie als de eigenlijke gebruikers gedacht zijn. Een voor beeld: Als literatuuropgave bij de Godsbewijzen wordt naar Kant's critiek en naar Hegel verwezen, maar wie zoover is, dat hij daar spoedig den weg vindt, zoekt niet de 31 regels over de Gods bewijzen hio.r op en wie ze hier noodig heelt, zal met Kant en Hegel wel niet verder terecht kunnen. In de inleiding heet het boek ook bestemd voor theologen. Deze zullen waarschijnlijk met ver wondering opmerken, dat er geen modern denken over Christus en het Christendom bestaat, en de vertegenwoordiger van de politiek moet tot de ontdekking komen, dat het anarchisme met bijna 5 bladzijden meer tot het moderne denken behoort dan het fascisme, dat ontbreekt. Zien wij de aparte artikelen, dan ontbreekt soms, maar ook alleen soms, scherpte van zegging. Het is of hier en daar de omtrekken verdoezeld zijn. Moet men d.us het boek. als geheel en als uit voering van het programma, door titel en voorbe richt gegeven, riiet te hoog waardeeren, des te meer waardeering kan men voor de meeste artike len hebben. Ja, ik aarzel niet te zeggen, dat men sommigen moet bewonderen. Met groote duide lijkheid worden hier moeilijke vraagstukken be handeld. Voorden leek, bijv., is een artikel als van Jordaan over de Abiogenisis met groote leering te lezen. Een artikel van Coster over de atoomtheorie, eveneens. Buitengewoon knap zijn de korte arti kelen van Westerman .Holstijn over de psycho analyse in hun scherpte en redelijkheid. Ook de psychologische stukken van Van der Waals zijn zeer helder. Ken groot gedeelte van het werk is verricht door Dr. Elsbach, die met rustige kalmte, vooral kennis theoretische vragen uiteenzet. Verder kan men enkele speciale artikelen noemen, dat bijv, over erfelijkheid, over de geschiedenis, dat buitengewoon goed georiënteerd is, over de identiteitswijsbegeerte, verschillende aesthetische en literaire stukken. In n woord, wil men dit boek beschouwen als een kostelijke verzameling artikelen van bij uitstek bevoegde, Duitsch georiënteerde geleerden, over een aantal wijsgeerige, zielkundige, psychiatrische, biologische, natuurkundige en letterkundige onderwerpen, gemengd mc-t enkele artikelen over staatsleven en opvoedkunde, dan kan men eigenlijk niets dan waardeering hebben en men heeft alle reden den, geleerden schrijvers dank baar te zijn, dat zij hun tijd hebben willen geven Economische Oplossing van het Herstel-probleem Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan "~j~?? l Vater werden ist nicht schwer Vater sein dagegen sehr. om in beknopte duidelijke vorm het principieele van hun weten mee te deelen. In Openbare Lees zalen en Bibliotheken zpünaast het ter beschikking staande exemplaar ma.', ook een uitleen-exemplaar aanwezig behooreft te zijn. Want men kan het toch niet alleen gebruiken om iets na te slaan, maar ook om er bepaalde onderwerpen uit te bestudeeren. Men mag bovendien verwachten, dat "het tweede deel nog aan van verscnillende zijden geopperde bezwaren zal tegemoetkomen. R.C. 1) Vitjdva van Loghcm. SUttcruS Uit'j. Mij. Nieuwe Uitgaven M. J. Cornelius, De Nederlandsehe Hervormingen op Java een Wcstersche f allure meer in het Oosten. Uitgave van A. L. Smits, Heide bij Antwerpen. Dr. 'Elisabeth de Roos, Het essayistisch iverk vanJacqueaRivicre. Amsterdam, H. J. Paris. Elis van der Ven?'ten Bensel, Dertig contra-dan sen. Uitgave/ ,.De Spieghel", Amsterdam, Hilbrandt Boschma, Heldengestalten uit Israël* geestelijken worstetstrijd. Uitgave N.V. Uitgevers-. maatschaapij De Tijdstroom" Mr. J. II. van Peursum, De Volkenbond. Derde veal vermeerderde druk. Haarlem, H. D. Tjeenk Willink en zoon. Linsi'hotenvereeniging, Drie en twintigste- jaar verslag. Catalogus No. 3 van de N.V. Kunsthandel P. de Boer te Amsterdam Estnorcit* Abel spel uit de veertiende eeutc, naar het Hulthemsche handschrift uitgegeven door C. G. Kaakebeen en Dr. R. Verdeyen. Elfde druk. (Jroninjren?<ten Haag. J. B. Wolters' Uitg. 3Iij. Prof. Dr. E. Fronz. Brieven en dagboek vtin Baby. Herinnoringsalbum. Uitgave La Riviére en.Voolv hoeve. Zwolle. ? , :Dit boek bevat in de eerste plaats brieven va; : een baby. waaruit voor vele jonge moedera t leeren valt. Eenige bijdragen over verpleging e verzorging van' de baby, ook vóór de geboort«. volgen op de brieven. Verder biedt dit hè-' inneringsalbum ruimte voor kinderportretten^ Voor het invullen data en bijzonderheden omtrekt het kleine kind in het eerste levensjaar. et ? !.? D. G. SANTEE LANDWEER KUNSTHANDEL, Heerengracht 396, hoek Leid chegracht, AMSTERDAM C. TOT*I JTUXI TEEKEXINGENEXGRAPHISCH WERK DOOK IHBBOBA O. 1>r\'Ylfi. tieopendlalle werkdagen van 10-18 en 1V.-5 uur f