J , \ \ ir zo w stf 'i '\ M" A.. i l DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 JUNI 1931 No. 2821 Een serum tegen de Kinderpokken door H. G. Gannegieter EEN ontleding van het verschijnsel fas cisme moet uitloopen op de diagnose, dat liet *en maatschappelijke kinderziekte is. Om het deftiger uit te drukken: allerlei infantiele, pueriele en juveniele factoren bepalen dit geestesproces. De terreurspolitiek onder de verschillende gedaan ten van fascisme, nationaal-soeialisme, actualisme. activisme, Lappo-, burgerwacht- of Heimwehrbeweging is eer de uiting van een geestesgesteld heid dan een weldoordacht staatkundig systeem. De geweldsmethode is uiting van een gemoeds toestand meer dan van een redelijke overtuiging. De zucht om kabaal te maken en zich door ostentatief optreden het gezag te verschaffen, dat men zich door innerlijke bet eekenis niet veroveren kan: het studentikoze gevoel van uitverkorenheid boven de burgerij; het roovers- on soldaatjes-romantisme; de braniachtige roekeloosheid met monsehenlevens; de behoefte aan esoterische geheimdoenerij;, de angst voor het vacuüm der oiitvoogding en de daarmee samenhangende drang naar een patriar chaal imago; de neiging tot dweepen met het mannelijk mooi; het ongeduld jegens de geleide lijkheid en de noodzaak tot de onmiddellijke daad; de verbittering om machtsverlies en de wraakzuch tige wensch om eigen minderwaardigheid te maskeeren: het verlangen naar prikkels tegen gebla seerdheid; het schooljongensachtig verzet tegen de orde; de lust tot ontremmiug van de criiuineele instincten; de uit gebrek aan zelfvertrouwen ont stane uitsluitingsgeest, het wijst alles naar n centrale drijfveer, welke zich rationaliseert in de even kinderachtige ideologie van het stelsel, waar van llitler's simplistisch programpunt, om kort en goed alle Joodsch bezit te naasten en daarmee de staatsschulden te voldoen, de bijna parodiale manifestatie is. Bewijst men deze helden zelfs niet te veel eer. zoo men in dit verband van ideologieën durft spreken? Beginselen, die: met den gvmunistok ,. moeten worden verdedigd, vallen buiten het ressort van de rede en wie, gelijk held (.Joebbels. zijn oppo nenten met een liter ricinusolie wil overreden, dient zich in het debat met een rhinoceros te gaan meten, maar niet met een mensch. Het verschijnsel, dat zich in de aldus geken schetste beweging heden ten dage openbaart. is niet nieuw. Onrijpe jongelieden, heetgebakerde luitenantjes en brooddronken gymnasiasten zijn er altijd geweest. Hetgeen echter dit oogenblik deze anders van geen sociale beteekenis, blijvende groepen de bizondere aandacht waard maakt, is de onevenredige macht, welke de omstandigheden haar in handen hebben gespeeld. Het schijnt, dat in de wereldgeschiedenis elk verschijnsel zijn kans krijgt. Alles op zijn beurt. En zoo mag ónder de tegenwoordige conjunctuur de blague haar groote scène beleven. Er zijn po litieke leiders geweest, die op de mentaliteit van onze jongens hebben gespeculeerd, omdat ze dezen als gangmakers noodig hadden. En omgekeerd was het volk in een crisis gekomen, waarin het juist deze mentaliteit kon waardeeren, daar zij onder de toevallige omstandigheden Van het oogen blik met zijn eigen geestesgesteldheid overeenkwam. Op zichzelf onschadelijke verschijnselen kunnen onder bepaalde omstandigheden een gevaar wor den. Een gezond lichaam verdraagt een griepaanvalletje zonder bezwaar. Maar in een verzwakt, uitgemergeld of vergiftigd lichaam kan een on schuldige kinderziekte een katastrofe veroor zaken. Duitschland bevindt zich in een koortstoestand", heeft niemand minder dan Adólf Ilitler 'verklaard in een door hem voor de IIearst-bladen geschreven artikel. De patiënt verkeert thans in ZANDBLAD SIGAREN * ** * **?* rt V/VAH OM WIT « oe VIAM*» een gevaarlijken staat van bloedvergiftiging." Wat Adolf Ilitler hier omtrent Duitschland verklaart. geldt van Oostenrijk, Finland. Italië. ja van geheel Europa en van gunsch de wereld. Wanneer een koortsige en vergiftigde wereld door kinder pokken wordt aangetast, is de toestand bedenkelijk. Een ziekte, overigens de aandacht niet waard, krijgt dan eensklaps beteekenis. liet gevaarlijke is niet de blague van een handje vol brooddronken jongens, maar het gevaarlijke is: de millioenen stemmen en de honderden zetels. Waar komen deze vandaan V Hoe wint deze blague de gunst van het groote publiek ? Dit is ten slotte de eenige vraag van belang. Het publiek zelf is nog in vele opzichten een groot kind en dit groote kind is door economischen druk tot radeloosheid vervallen. Hitel-PinsiiiiVTVELT-HUYS" 17. HATTEM. . w. met eigen dennenbosch van 5 H.A. Tennisbaan, Garage, kamers m. str. water, centrale verwarming , enz. Geïll. prosp. op aanvrage. V66r en muelmn wduetl». Wanneer er tot deze ontzinde menigte een jonge man komt. die met bravour verkondigt, dat het met de malaise gedaan /al wozon en dat de werk loosheid wordt opgeheven en de belastingen zullen worden verlaagd, zoodra men hem met den sterken arm de zaak maar laat opknappen, en deze jonge man beschikt over een stierennek en een tenor stem en zijn overgrootvader heeft bovendien nog de Turken verslagen, dan is de massa, dat groote kind. alweder gepaaid en zij gelooft in Sint Joris en Parsiful. De economische crisis heeft niet alleen velen vaii de gedupeerden uit de hoogere standen, maar ook een groot deel van de massa tot vijand van het parlement gemaakt. Aan de schijnbare on macht van de democratie schreef het volk zijn ondraaglijk geworden ellende toe. Het is uit de millioenen tot wanhoop vervallen slachtoffers van de werkloosheid, dat fascisme, nationaalsoeialisme. Lappo-be\\ eging en wat dies meer zij. hun volgelingen hebben gereeruteerd. De uitkomst van de Duitsehe verkiezingen is een katastrofaal protest geweest van lieden, die tot de overtuiging waren gekomen, dat niets erger kon wezen dan de huidige toestand. Desperado-politiek van de noodlottigste soort. Het volk, in zijn machteloosheid, doet hier als de schooljongen, die ..vuil" wordt, wanneer al zijn wanhopig spartelen tegen een sterkoren makker hem tenslotte niet baat. Het gooit welbewust den boel in het honderd. Echter is het te begrijpen, dat de betrokken jongelieden zelf hun succes aan de kracht hunner ..beginselen" toeschrijven en dat de aandacht, welke gansch de wereld plotseling aan hun baldadig gedoe heeft geschonken, hen in hun ,,politiek" zelf besef stijft. De noodlottige terugslag, welke deze pueriele geestesgesteldheid op d« wereld heeft, noopt ieder nog niet door de maatschappelijke koorts aangetast burger, zijn volle aandacht aan dit verschijnsel te wijden en alles in 't werk te stellen, om het zijn schadelijk karakter te ontnemen, liet beroep, dat de ook ten onzent veelgelezen schrijver Thomas Mann, begiftigd met de Nobelprijs voor letterkunde, onlangs op de weldenkende bourgeoisie heeft gedaan, om deze kwaadaardige ziekte in haar midden uit, te roeien, dient weerklank te vinden.*) Nog is het, ten onzent althans, niet te laat, al openbaren zich hier en daar reeds bedenkelijke teekenen. > De burgerij is het, die hét gelag z^al betalen voor deze studentikoze en soldateskepolitiekeexperimenten, die het echte patriottisme compromitteeren, het consolideeringsproces in het binnenland storen en de toenadering tusschen . de naties verbreken. Op de aanstichters, die ten koste van de volkeren hun pueriele instincten bevredigen, hebben de slachtoffers geen verhaal. Laten de openbare machten, die door hun koketteeren met i de ge wapende jeugd een bedenkelijk spel spelen, door waakzaam beleid het gevaar in de kiem smoren. Noodzakelijker dan het rechtstreeks optreden tegen het opzichzelf niet bijster belangrijk ver schijnsel is inmiddels de immuniseering van de mas sa tegen de ziekte. De tekortkomingen van de internationale, sociale e,n economische politiek hebben zich door het ontstaan van deze vreemde symptomen gewroken. Het nuttig .effect van de, ostentatieve openbaring is misschien nog geweest, dat men zijn verdragen, traktaten, programma's on methodes dank zij deze aanporring is gaan herzien. De saneering van het verziekte lichaam deiwereld on de bevordering van het genezingsproces van de oude oorlogswonden is het radicaalste ge neesmiddel tegen'de kwaal, welke duidelijk slechts een secondair karakter vertoont. * * * Ik dien mijn beschouwing met een verontschul diging te besluiten voor de onevenredige aandacht. welke ik aan een hier te lande vooralsnog onboteekeiiende geestesstrooming besteed heb. Ik kan me begrijpen, dat de Nederlandsche jeugd zich gegriefd voelt door de veronderstelling, welke dit betoog kan wekken, als zou hot een kenschets be vatten van gansch de vadorlandsche jongelingschap. Inderdaad is, ten overstaan van de tilrijke 011 krachtige jougdgroepen. welke ten onzent het beginsel der humaniteit hooghouden, het fascisme alhier tot een in 't niet vallend groepje beperkt. Echter mag men dit groepje geenszins als eeu quantiténégligeable beschouwen. Ook in het buitenland is de beweging-in het klein begonnen. En ik heb inzonderheid op haar buitenlandsche ontplooiing den nadruk gelegd en haar buitenland sche symptomen tot voorbeeld genomen, opdat dit lezer wcte, waar wij in ons vaderland aan toe zullen zijn. zoodra ook onder onze jongeren het fascisme veld wint. Een gewaarschuwd man geldt voor twee. En een waarschuwing is in dezen allerminst overbodig. Er wordt propaganda gemaakt door het extremisme, dat zich kan schrap zetten, steu nend op de geweldige macht buiten de grenzen. Zijn do Argus-oogen van de beschermers onzer binnenlandsche veiligheid, vraag ik me af, wel eens niet wat eenzijdig op het extremisme van linksgericht ? Zeker, ook tegen het communisme, in wezen en methoden met zijn tegenpool n. dient de maat schappij op haar hoede te zijn. Maar momenteel dreigt grooter gevaar van het fascisme, dat op de vrees voor het communisme speculeert en zelfs aan deze vrees uitsluitend zijn macht ont leent. Men kan. het op dit oogenblik elkaar niet genoeg inprenten, dat, gelijk een buitenlandsch correspondent van de Yieiwe Rotterdamsche Cou rant het onlangs zoo kort en krachtig omschreef. het fascisme de vernietiging is van de geestelijke vrijheid en van de zelfregeering van den burger, kortom van de geestelijke en ethische waarden, waarvoor de leiders der menschheid eeuwenlang .hebben gestreden." *) Diuteclte Ankpraclie von Thomas Mannr ein Apptll an die Vtr>tu»jt. Rid?, gthalten ant. zu Biflin 17. Oktober 1Ü30 im etthoviisHal (1930 S. Fïsclur V<rlag Nieuwe Uitgaven Het avond-yt/mnasiutn door Dr. H. Knorringa. leider van het Amsterdamsch Avond-gymnasium. Met een voorwoord van Dr. L. Alma, rector van het Barlaeus-gymnasium te Amsterdam. Dr,. Knorringa geeft in deze brochure de geschie denis van het Avond -gymnasium en Wekt tot slot op om in andere grooto gemeenten van Nederland het voorbeeld van Amsterdam te volgen. Kon* Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER & Co. eva es9 eva DEN HAAG .** AMSTERDAM - ARNHEM Internationale Transporten > i No. 2821 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 JUNI 193' Het Beursherstel Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek ,In navolging van New York maar de Staat zelf komen met de vraag aan hun geweten: wat dunkt ju van de oorlog en zo je de vrede wenst, wil je er ook ^ oor lijden ... r1" O ! had die stumperige Volkenbond, die toch al bijna zo lang leeft als zij. hun die vraag en het eigen antwoord bespaard. C. F. HOl'KER Vertaalde boeken Alexandre Dumas, De drie l:ctier». Vertanld door Carry van Bruggen, Uitgegeven niet honderd illustraties do-u-de .Mij \oor CJoedo e h Ooedkoopc lectuur te Amster dam. Jospph 'Kot h. Jub. Koman \an een simpel man. Vertaald door Joannetto Wiuk?Nijhuis. Uitgave W. de lluan, L'tredit. ? l wan (ioll. Stervend 'Europa. Ver taling Evert Straat. Uitgave N. V. l'itaevers .Mij ..De Ciujdoii Ster", Amsterdam. Wilhelm Speyer. //. '/'? uit en jij De nmmn van een manVertaling 11. M. A. Ludolph?van Evei'dintivn. Uitgave W. de Haan, Utrecht. Duizend en ccn Xacht. Arabische \ertelliniren. Ie deel. Vertaald ouder toezicht van Hem i van Bor.veii. Tweede. g< illustreerde tiruk. Uitgj'.ve J. M. .Meiilenh >ft'. Amsterdam. Heinric-h Mann. De Wmncc-Jünycl. Vertaling H. Bli.j.-tra. Uitgave N.V. l"iti;e\ i-r.-; .Mij ..Knum". Amsterdam. E. D. Biiiiïers. De zii-artc 'kmnccl. Vertaling van L .van Leeuwen Boomkitmii?Belinl'ante. L ituuve Andries Blitz. Amsterdam. SPREËKZAAL De H.B.S.-leerling en de Volkenbond DE ouquètt' door tle heer Duyvevnuiu in do (irooue gepubliceerd, heeft de jv.intivkkelikieid «Ier naïviteit. De tweede vraag echter, die »1e Kcdnctir stelt. verdient aller belangstelling. Welke Ayegeii kunnen leiden t-tt een boter inzicht in d'K-1 en werk Viiu d(' Volkenbond ? , . ' Ikzelf heb tussen Kerst- »-n l'aisvakuntio VHU elk geschié-lenisuur in d<> Ie klassen van eeu Lyceum een minuut of tien. soms w«'l mér ! ?'?afgenomen om te vertellen t ver de. wereldoorlog en de Volkenbond. Men doet dan merkwaardige ervaringen op. in de eerste plaats: geweldige belangstelling. Belangstelling, die zich in den be ginne speciaal richt op h<>t mechanisme van de oorlog: de opmars der legers.. ? de grootte der kanonnen, 'do' afmetingen dei' projectielen, do wijze van gasverspreidini*, de constructie van ouder/eoërs. enz. Maar langzamerhand komt er verandering. Do leerlingen, staan .verbijsterd bij do cijfei-reeksen Van doden, van verminkten, van de kosten der oorlogsjaren, van de ooriogsschulÜen. /e kü'nnon. er niet bij,.'het-overweldigt .ze. Dan komen de ^?volgen van d e., oorlog, de resultaten vóór over--. winnaar en overwonnene. Als dat alïes goed tot de leerlingen is doorgedrongen zijn ze rijp voor een i»envoudig exposévan de Volkenbond.'Dan kunnen zo de waarde inzien vun dat groote Instituut on' Gratis! Bij zonnebrand, doorzitten, stukloopen enz. is Purol zeer verzachtend en genezend, Allen die dezer dagen in Apotheek of Drogisterij een doos of tube Purol koopen, ontvangen daarbij . zoolang de voorraad strekt, gratis een boekje over huidverzorging en huidgenezing. boirrijpon II<K' nnodzakelik die in^telliuvi is voor ons: \ooi- henzelf. Tot tlit op-n'blik «--.'liter hebben :'.<? nou; -slechts .woorden gehoord; Woorden, ilii' ti.jdelike belang stelling wekken, maar spoediu; Weer vev.jc1eu wor den. Daarom was «Ie kleine Cursus in Volkt-nboiulsmentaliteit onvolledig /.onder znn. In die lokalen van het lyceum is toen een kleine tentoonstelling 'ingoru-ht. .die «tji is Mei Volkenlionds«la« en enige volgende «lagen liet :'n>n, w,inro\ ei- «Ie leerlingen nu allerlei <n>hnrtri) hadtien. ICn ik zeg tlil niet ir:-)tL' vreugde en da-nkbaarheiil : <Uït sloeg- in ! Nog \y«is de belangstelling 't grootst voor de afdeling ,.Üor!oi;-". maar het was een belangst t Hing. die .vrij was van Vechtlust i-u ..móoiviudeir". Een dergelik'.' belangstolling vond hier nt'ituurlik ook geen vo.-dsel. MJVM- ook de v. ilgonde aftlt-lingen, ..Vredespropf'sahda" en ..Volkenbond" troffen doel. Hot is toch wel een frappant verschijnsel. dat hele klassen na schooltijd terugkwamen, dat ouders on . kennissen ' worden meegenomen, dat andere scholen om tooyang vroegen. ...*'.*' ? ' ? 1 * . . ? ' 1 Ik schrijf dit all«>s met zekere schroom .ivoor. Hot is noch ?? prettig, no.'h geinakkelik goi-de restiltaten van eigen w«:rk aan de grote kl«»k to hangen. Maar wij. op i»nze school, wij hobb««ii tlo vaste overtuiging, dat op deze manier do leerlingen iets hebben'Icrorrbeirnjpen van do grote strijd, ilio gestreden is on van do veel grootor strijd, die nu wordt' uitgeyo«'hteu, een strijd, waarin jonge sol daten zo broodnodig zijn. P. H. Sf'HRÖIJKR In zijn hoe-I bela!»gAVekkontl artikel verwondert de heer J. *. Duyvormari er zi«h over, dat pr z«> vvoinig geestdrift spreekt uit de opstellen van z'n leerlingen. Schrijver weet bet ei- dun ik, dat dit in do grond 'd T zaak een psychologieso kwestie is. Wat we zeggen, schrijven en zelfs denken is niet hot belangrijkste, maar wat zich in hot onbewuste doel van ons ziololoven hooft 'afgespoeld, dat is do drijfveer van al do rost. ? Tot deze joncje mensen zal straks, niet de leraar, Boekenveüing Bij K. W. P. (!«? Vries te Amsterdam wordt op o(l .llini. 1. 2 ell l Juli eell il'l-ootó Vi'l-koopiug van boeken gehouden De bibliotheken van J. Honig. Mr. C'. W. Kekhout en l>r. !?'. Basenau worden in veiling gebrwht. Een uitvoerige catalo gus is bij de firma de Vries verschenen. MEUBELSTOFFEN IN DANTH R EN C R E T O N N E 0.80 M l R. BREED PER METER Fl. 0.60 KALVERSTRAAT AMSTERDAM 1' r '* 'V, l