\ H r» cl bjj \t. zo W' i?i r DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 4 JULI 1931 No. 2822 Tikblaadjes door Dr. R. Feenstra H KT l'.K.N. congres met zijn vertoon van decoratieve no blesse, zou den leek in don waan kunnen brengen, dat het 't schrijvers volk goed gaat. In waarheid gaat het alle kunstvolk beroerd:'schilders'. schrijvers, tooiieelspelenden. Kn dat slechts sec ndair, omdat liet der maatschappij minder goed gaat; en deze alleen in een of ander gouden tijdperk hare geestely k-scheppenden armocdiglijk kan mainteneeren. Pri mair zit er nog een andere oorzaak achter. Misschien heeft burgemeester De Vlugt, die geen kunstenaar is, maar de ..mooiste" speech afstak, deze oorzaak nog het naaste aangeduid, toen hij sprak van een jachtende i nerveuze v tijd, die geen rust en geen overgave meer kent aan een verheve ner bezinning. Toch is ook dit waar schijnlijk maar een omlerdoelsyinptoom. Do allerdiepste oor/aak is wel dcze,dat al het verhevene tegenwoordig ,<moet" uitloopen op het banale; dat al het individueel gewilde neerzijgt op den bodem van collectief confecti«veii; dat er alleen nog maar geloof is in de massa en in het getal; en dat alleen eon ..statisch" ontwikke)ln.rstijdpei-kdeugt voor l'avt pont-Tart; en ecu dynamisch tijdperk, als waarin wij leven, veeleer'slecht;? plaats biedt voor kuiiütziimi.; handig ..mercan tilisme". Mimlei voor. . .. Kunst. Kortelings heeft voor de Berlijusche schilders ion schrijver uiteengezet, waarom het den schilders zoo beroerd ging. iTullie verkoopen geen schilde rijen meer. omdat jullie je t :j(l niet verstaan doceerde hij. Maar als pa-adoxale pleister liet hij er op volgen: misschien verstaat deze tijd ook nif't meer jullie kunst. Laten wij het overigens toegeven: de fotografieheeft de portretkunst verdrongen; de phutographic die minstens zooveel artistieke sappen in pulseerende be woging brengt, dan middelmatige pen see kunst. Kn dat heeft een ontzettend .omvangrijk marktgebied voor de schil ders verloren laten gaan. Is het trouwens in de andere kunstvakken niet analoog? Hot proza van den j ii:rnalist, dat een onmiddellijk interessant gebeuren kleurt, pakt effi ciënter dan het veel mooiere schrijfsel, dat een oninteressante verzonnenheid schitterenden vorm geeft. Wat zich in onze : dynamische . tijd niet voegt naai de eischen van een redelijk mercanti lisme, voert een eenzaam hopeloos verlaten bestaan aan hare peiïpherie. Marktwind is gebiedend in hare vlagen. Gebiedend voor den jobber. den grooten koopman, denindustri el. Maar marktwind wordt ook met den Zee/3/ %Len 457 {43286 The fierlitz Schoof of dag bitterder gebiedend ook veor de . . . .kunst. Men moet als kunstenaar reeds met zooveel rekenen; waarom ook niet nog met deze marktwind? De t< toneelspelfabrikant, die ieder seizoen een stuk wil latc'n spelen, moet niet alleen met de wetten der dramatische techniek, maar ook haast met de krachten van het tooncelgezelschup, dat hem spelen zal, rekenen; de romancier weet dat er eontinu'iteits- en generatie-romans gevraagd worden; en biedt; do in terieur-architect moet alle finesses van het moderne huisleven, voor zoover dat nog bestaat, kennen, wil hij in trek blijven. Allen moeten door het groote sleutelgat van hun tijd weten te kijken en een aanvoeling hebben van de naaste tuekomstsühouet, zooals die daardoor doemt. Allen moeten ook kunnen zwemmen in het groote geordende ,.Freibad" der massa, waar geen vrijheid meer in is, en uit het bad dezer massa weer terug kunnen krabbelen in de cabine van hun geestüijk ik. ' Daarbij moeten zij geen pretentie, meer hebben op onsterfelijklïeids- of eeuwigheidswaarde.enzoovoort.Marktvvaar wil niet langer ademen, dan een normale nieuwsgierigheid nood i g heeft om geprikkeld en weer volkomen ge stild te worden. Dat zijn soms drie jaar. soms tien. Maar voor het tweede of derde geslacht moet goede kunst uit een dynamisch tijdperk op zijn best hbg interessant blijven voor de vorgelijking en de herinnering. * * * Het P.K.X. congres was er een van decoratie.' vertwm en noblesse der schrijvenden: «m het,, heeft zich uiter aard niet bezig gehouden met de matt'rieelo organisatie van schrijvers succes. Toch Z( >ekt men allerwegen dit succes met nieuwe prikkels te stimuleeren. Het is in Milaan begonnen met een boekenmarkt der schrijvenden; ook in de Kotterdamsuhe Bijenkorf hebben een dag lang onze jonge schrij vers . bonmots, knikjes en hun deeltjes zitton te, verkoopen. Ook in l'est en München heeft men dit gedaan. Kortelings is daar echter juist onder de doorbuigkracht der malaise nog iets 'anders.' bijgekomen. In Berlijn heeft men een schrijversbeurs gesticht, die om de veertien dagen gehouden wordt; en waarvan de ..(?ewerkschaft deutsehér Geistesarbeitor" het patronaat heeft. Het doel is den ..Leerlauf der Arbeit," die in de papiermanden be landt; die onnoodige portokosten ver oorzaakt, tot een minimum te dumpen; vraag en aanbod dichter bij elkaar te .brengen. i , Voorloopig heeft de Beurs het meesto succes in de af doelingen vertalingen en bewerkingen. Dichters en schrijvers en bewerkers komen met grootu map pen opzetttin; het werk wordt meteen ingezien en gekeurd; het bestuur tracht buitenlandsehe afnemers ta trekken; en heeft voor ?hünidreskcn uit Zweden, voor detective verhalen uit Hongarije al reëele koopers inde markt gelokt. , Daalt de schrijverij hier nu op caféchantant peil? Of zal,een permanent-flauwe beurs de velen, die ,zichi geroepen achten, een veertiendaagsch sein ,geven 'tot koorswending in minder geestelijk koketteerende, maar solieder-voedende beroepen? BEZOEKT DE In het voorseizoen tot 15 Juli zeer verminderd tarief ZANDVOORT: HOTEL D'ORANGE «O HOTEL DRIEHUIZEN" \VIJK AAN ZEE: BADHOTEL en ZEE-DEPENDANCE. Voor Ma* 3, Ingewand Bloedvateri, Hart,enz. Sea~Horse , c/e allerbeste MouimjnJe reliever M.P.POUEN fr ZOON ROTTERDAM G, J, DE KONINGSZOON Keizersgracht 447, Opgericht Ao. 1739 COMPLETE BADKAMERS. STEUI1ZOLEN t SYST. PROF. HOFFA/ nAAR MAAT' (l FA J.A.MASSIMG cwin.vtrti O.Z.VOORBURGWAL 334 AmsUrdim V. HET BinNEHGASTHUIS Oud Voor e-w Jong, . Zowet «n Winter, Btktn en Gezonden. ieder reisbureau. f F. SINEMUS Leidachesiraat 20-22 AMSTERDAM C. Overhemden naar maat vanaf f 8.50 PRIMA COUPE Eigen Atelier. THE AMERICAN LUNCHROOM Cy. K A L V E R S T R A AT 16-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR Voor zieken: roomkaas van OUD-BUSSEM BAU'S OLIJF OLIE O n o n t b e e r l ij k bij d; bereiding van slaatjes, mayonaises, enz. in blikken van l kilo Prijs voor particulieren f 2. BI) alname van 6 blikken f 1.80 per blik Voor H.H'. Winkeliers ruime verdiensten IMPORTEURS: H.V. H006EWERFF, CHABOT & VISSER'S WIINHANDEl D E N H A A G , ROTTER DAM A R N HE M VICTORIA-WATER Opwekkend en gezond OBCRIANMSTCIH , Natuurlijk ' Bronwater 1 No 2822 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 4 JULI 1931 BI O SCO P Y door L. J. Jordaan D De zonde der vaderen E zonde der vaderen" is de zonde van Vader" in het kwadraat in ieder geval is de titel dus correct. Ik begrijp overigens niet wat men tegen dit almscenario heelt, waarover men alle critische vervloekingen uitspreekt en waaraan men nog vaak zoo halsstarrig het onmiskenbaar en daverend liasco van deze Jannings! Urn wenscht te wijten. Het scenario is miserabel accoord ! Maar het is volstrekt niet onzinniger en slechter dan zoo vele scenario's, waarvan de verfilming nochtans belangrijk was. Wij weten nu reeds lang, dat de expressieve kracht der lilm en de waarde van haar inhoud tot elkaar in een griezelige wan verhouding staan en dat zesduizend of misschien wel zes millioen personnages reeds jaren op zoek zijn naar een waarachtig auteur. Wij weten dit en het wordt ons nog eens nadrukkelijk bevestigd bij iedere nieuwe film, die een accumulatie beteekent van het enorm cinegraüsch uitdrukkings vermogen, dat slechts wacht op den lilrndichter. Alzoo de Zonde der Vaderen" is als scenario heelemaal niet onvergee. lij ker dan zoo vele vroegere misstappen. En de iilm zelf vertoont de gewone, typische eigenschappen van iedere Janningscreatie alleen maar wat vergrofd. Het heelt dan ook geen enkelen zin hier nogmaals af te geven op deze zonde(bok) der vaderen wij kunnen het werk als zoodanig rustig laten zwem men. Wat ons interesseert, is het feit, dat een iilm ..i'rtn Jannings", gelijk de spraakmakende ge meente veelbeteekentmd zegt; smadelijk werd ver wezen naar de zomerprogramma's en zel.s daav yeen succes d'estime meer kou boeken. Immers dit wijst erop, dat een oude, noodlottige erfzonde: de pruik- en schmiiiklilm, tot de vadt-reu werdverzameld. * * Hebt gij wel eens een z.g. openluchtspel"' van dichtbij gezien. Ik bedoel niet op een verzoe nenden, veiligen afstand, maar dichtbij gena deloos dichtbij. Herinnert gij u dan niet dit on smakelijke, groteske schouwspel, van zweetende, geverfde gezichten ? van dwaze, touwharige pruiken en baarden van bonte, voddige maskeradelappen? 'Herinnert gij u niet de dunne, ijle stemmen het rnachtelooze, patéthische gebaar het kunstmatige, onechte gedoe tegen den Achtergrond van de simpele, groote natuur? En toch was dit alles hetzelfde materiaal, dat u binnen de gespannen, geconcentreerde sfeer van het theater, in den droom van het licht en decor boeide en verrukte. Maar het onbarmhartige zon licht vernielt de illusie de boomen en de rotsen der omgeving maken de comediespelende menschen artificieel en belachelijk. En de eerste de beste' zwoegende landarbeider of voorbijronkende auto werkt in dit milieu waarachtiger, dus dramatischer, dan het schoonste stuk theater. Hetzelfde gebrek aan harmonie dezelfde vloe kende ongelijksoortigheid doet zich voor tusschen de nuchtere, oprechte lens en het gepruikte, ge schminkte, spelende filmsujet. De mensch is consequent geredeneerd slechts belangrijk voor de cinefotografische reproductie, zoolang hij echt, d.i. zoo lang hij zich zelf is. De best-geslaagde com promissen waren totnogtoe die, welke het meest dit ideaal nabijkwamen. In dit opzicht is het voorbeeld van Jannings leerzaam, omdat hij het verst van dit ideaal afstaat. Hij doet eenvoudig of er geen transponeérendo filmlens bestaat en verkleedt zich en speelt alsof hij op het spreektooneel stond. Het resultaat is een virtuose maske rade» die niemand overtuigt en hoogstens de ga pende bewondering der massa opwekt. In de eerste GENERAAL AGENTEN VOOR AHATEDIt-KINO-UITRCSTIMe FOTO-SCHAAP & Co. 8PTI 8 AMSTERDAM JONG GELUK Teekening voor s)de Groene Amsterdammer" door L. J. Jcrdaan w U De voormalige: Nou, nou '~- dat schijnt er nog Spaansch toe te gaan!" films (?Variété") toen Jannings nog onzeker was en het meest zich zelf gaf, frappeerde zijn, opzichzelf boeiende, persoonlijkheid. Later wilde hij ons wijsmaken een gek, of een grijsaard, of een duivel te zijn en steeds sceptischer stond men tegenover deze krampachtig volgehouden vermommingen. En nu is de aardigheid w dan gansch en al af en heeft het niemands-land der zomerprogramma's hem opgeslo t alle pogingen, ten spijt, om do schuld te geven aan het scenario of den regisseur. * * Nu zou men kunnen zeggen: Het publiek, het fameuse ondankbare publiek, heeft eenvoudig zijn behoefte aan afwisseling getoond.... het wil wat anders. Eilieve en hoe komt het dan, dat het van een Chaplin niet genoeg krijgt noch van een Stroheim noch van een Veidt noch van de zoozeer aangevochten Garbo? Omdat al deze filmfiguren bij een minimum van spel het meest zichzelf blijven. In wezen toonen zij, in welke situatie, onder welke belichting ook zichzelf j;endo menschelijke individualiteit kan blijkbaar sterk en fascineerend genoeg zijn, om onder het film microscoop steeds weer verrassend en boeiend te blijven. Het is de dwaze eerzucht en het grove misverstand van Jannings, dat hij telkens iemand anders wil zijn en het is zijn noodlot, dat de film dit niet gedoogt. Jarininga* teruggang is onrecht vaardig, want hij ie een groot acteur \" wordt beweerd. Jannings is een aarts-acteur, dus moet de iilm hem uitwerpen \" luidt onze conclusie. Want gelooft men, dat Jannings of welke groote tooneelspeler ook, na eenige jaren werken op het tooneel afgedaan zou hebben? Wie zou tot een Kainz, een -Duse, een Bouwmeester hebben willen zeggen: Wij hebben u nu eenige jaren gezien, ga nu maar heen wij willen wat anders? Het is de miskenning van aard en wezen der film, die een figuur als Jannings op het projectiedoek onmogelijk maakt. Ik noemde het geval-Jannings leerzaam het is ook symptomatisch.. Met hem is het ergste exces van lilm-comediantisme ondergegaan. De ontwikkelingsgang der gebeurtenissen volgt zijn logischen loop: de critiek tracht het hoc .en waar om te beredeneeren het publiek reageert door er genoeg van te krijgen. Deze laatste duidelijke vingei'wijzing dringt tot de productie door ? zij verandert onmiskenbaar van tactiek. Zelfs de laatste sound-films, die toch altijd nog het grootó gevaar van verfilmd tooneel in zich dragen, laten voor den verklceden acteur, die scènes ft faire verwerkt, geen plaats meer. Fritz Kortner, die nog de meeste neiging in die richting vertoont, wordt geducht d,oor de regie in bedwang gehouden en van films, otmleru'ille van dezen acteur vertoond, is geen sprake geweest en zal, bedriegen alle teekenen niet ook nimmer sprake zijn. Hiermede, is na een lange, zware periode van film-gebouwmeester do star-acteurziekte achter den jug. Het oude euvel, van h«t tooneel meege kregen, is - naar men hopen en venvachten mag geleden en de zonde der vaderen geboet. GOOSEN,SV/AGEIMN li