bij if,] zo l W' ?l at h is t4 v t i DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n JULI 1931 No. 2823 Duitsche Boeken Boeren, bommen en bonzen door Nico Rost Fnlhnlu. .. linucrn, liuniben «»(/ Hunzen". Krunt IfoK-otilt Yerhtfi l-crlin HKH. . So klein -?so klein ~ so klein ist moino Stad t" dichtte Wtilter Mctirinji in oen zijnor chansons on Huns Falloda had tlozo regels als motto voor zijn roman ..Üanern. Jiutnbcn umi Jionscn" kunnen be nutten. Xijn werk eon lijvige ro man van bijna 1500 pagina's is de reportage-roman oonor Duitscho provinciehoofdstad. Borl.'n waar zoovele romans spoloii, is nog niet Duitsehland. Ook Hamburg. Münchon on Presden zijn n<ig geen Duitsehland. Wio Duitsuhland wil loeren konnon lozo Fallada's werk. Hier is hot. Doz« roman behandelt do boerenrevolte in Holstoin van oonigo jaren geleden, waarbij toon oonigo bommonannslagon op regeeringsgebouwen plaats vondon on nationaal-socialiston, als steeds, probeerden in troebel water te visschon. Kon dor uitingen hiervan was. o.a. oen bommenaanslag op hot gebouw van den Rijksdag in Berlijn. die mislukte. In oen proces, dat oenipe maanden later in Altona bolia dtll word. werden do nationaal-socialisten tot geringe straf f on veroordeeld, terwijl vol ? Vo re i die met hunne families i-eeds vijfhonderd jaren in deze strook woonden, huis on hof verloren en tot zware gevangenis- en tuchthuisstraffen Worden veroordeeld. Hans Fallada verbeeldde dozo re volte in zijn roman, doch liet al dozo gebeurtenissen in I'ommeren plaats vindon, stolde geen prijs op oon prociose woorgovin ?? dor feiten on evenmin op oon portretteering dor leiders on ftatiston. ,.Wohl hat dor Veivasser Ereignisso. dio sich in oiner bestimmten Gogend D xitsohlands abspiolton, bonutzt. aber or hat sio. wie os deiGang der Hamihmg zu fordern schien. willkürlich verandert. "\\'io man aus den Sternen omes abgobrochonen neue s ba :on ka-in, on in nichts gloicht auszer dom M'aterial so ist beim Ban -dos- Workos vorfahron" Fallade bleek oen voortreffelijk architect on in staat oon goode \ romnn te bouwen. Hij t.ionde 'ons hot po litieke leven oenor kloin- Duit-scho provinciestad, hun intriges on inte ressen, hun stamtafols on bordooien. vrouwenverenigingen, pc ilitleburèau?< en redact es. Deze atmosfeer is liier van een ? beklemmende.. bekrompen heid en dikwijls van oon zóó perfide laagheid vervuld, -dat men terstond aan de teekeningen van George (irosz moet denken, die dit br»ek eigenlijk reeds, verluchtte vó r hot geschreven was. Dozc 'horretjc'S-pijlitiek dor ,.gogoede" burgers, doze jacht op ad vertenties dóór de hooron directeuren der' plaatselijke nieuwsbladen.. ;an alleen beschreven zijn door iomand die dit alles jarenlang "bestudeerde on van nabij V-oYefdo.; doch dio .tevens ook weer 7.ooveci afst nd tut dit alles bewaarde, dat hij in staat was dit milieu in oen roman te verbeelden. Ook de taal het jargon, dat doze lieden spreken is echt. Zóó iets kan men niet bedenken. Zóó moeten deze menschen spreken en niet anders., Dit werk gaat o.er boeren, die in opstand komen togen den druk dor al te hooge belastingen; oy.-r sociaal democraten, die togen een republi kein che regeering in opstand komen. Hauses oin dis d.*m al' omdat ze niot- ropublikoinsch gotuiog is. over bomnionworpors. die ;i h ve%/otl'.u togon dozo ropubliok. omdat zo oen republiek is. De hoogo poli tiek in «loze provinciestad bostaat groot;»ndools uit chantage. Do burge meester ,.\veot iets" van tien provin ciale;! hoofdredacteur, waardoor hij hom naar zijn pijpon kan lattm dansen. do hoofdredacteur ..weot iot^" van ilo \ jïomoontt» secretaris eix do com missaris van politie woor van «Ion geinoontosocrot:n*is, iodoroon weet iets'1 van zijn buurman, overal in. dozo stad hoerscht doze horrotjos- on spionnotjespolitiok. ..So kloin so kloin -?so kloin ist moino Stadt".* Dit nllo.s gosehiodt- natuurlijk niot alleen in Altholm. zooals de stad heet. dio F ilada in zijn roman beschrijft. ..Moino kleino Stadt steht fiïr tausoiul andere und für jode grosse aufli". Hier schuilt de betookonis van dit werk. Hoofdfiguur in dit boek is Droorup oon kloin rodactourtje aan oon provinciaal rovolvorblal, dio adver tenties aanbrengt on nu on dan wat schrijven mag. dio zich door Jan on alleman laat omkoopon. zijn gold naar do kroeg brengt on zich dan als hij alles in drank hooft omgezet dool de politieke tegenpartij laat omkoopon. Deze man is niot slecht, zeker niet slechtiu1 dan al doze gogoodo burgers van Altholm. doch hij vindt nu een maal, dat 1000 Mark hot allerhoogste is wat mon in dit lovon kan bereiken, on handelt zóó omdat hij eon arme bliksem on nog beklagenswaardiger dan al dozo andere bekrompen pro vincialen is. Tientallen do ?,«;< l jko figuren komen in dit boolc voor on al doze menschen donken slechts aan hun eigen portemonnaio. bun eigen ikjo, hun eigen eergevoel on zotten dagelijks oon grooton mond op over burgerplicht on algemeen wolzijn, over hot heil van don staat on de goede zeden. Wie kloin wie klein wie klein ist moine H.a-dt". Kn'hoo armzalig haar bewonors ! Daar is hot hoofdstuk, waarin hot proces togon de deelnemers aan de boereiirevoltt.' Wordt beschreven. Hot is to lang to broodvoerig. maar o >k hior is Duitsehland. Getuigen worden beklaagden, wanneer hun ?? et u i jjeniss n niet in do kraam der rechtars te ]>as komen, hior wordt gedraaid on gekonkeld, zoodat alles weinig moor mot 'rechtspraak uitstaande hooft. Allcon om dit hoofdstuk reeds diende mon dezo i ro.nnn t o lozen. ..Vele hoofdstukken in dezen roman zijn t? langgerekt, vele personen iritc'1'o.H.soeron ons minder als bijv. dezelfde porsonon in oon dergelijk hrood-aangologd werk van Zola ons zouden intorossooren. Misschien moet mon Duitsehland on hot leven van zoo'n Daitsche provinciestad konnon om dit Werk ten volle to kunnen, waardooron, inisschion had dit boek me minder gomteressoerd als hot in Denemarken, Tirol of w\lbani i .speelde. Desondanks zou mon willen dat ook in ons land eens een groota roman verschoon, waarin 0011 bepaald milieu z'ió werd verbeeld. Kon work, gesehrevon door eon au te trr, dio dit milieu zóó kendn, de sfeer, o r Van zóó aanv.u-ldo. en de taal, dio daar gesproken we d zóó bohoorschtL', als Fallada deed in zijn work. .'-'..' LOY OOSTERBEEK BEZOEKT DE In het voorseizoen tot 15 Juli zeer verminderd tarief ZANDVOORT: HOTEL D'ORANGE en HOTEL DRIEHUIZEN" WIJK AAN ZEE: BADHOTEL en ZEE-DEPENDANCE. Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culemborcf. STEUNZOLEN SYST. PROF. HOFFA/ MAAR MAAT FA J.A.MASSING O.Z.VOORBURGWAL 334 Amstrdtm */? HET BINNENGASTHUIS Sea~Horse cfc allerbeste wever M.RPOLLEN S- ZOON ROTTERDAM Voor Maaijngewand Bloedvaten, Voor Zomer en , Ziekt n en. Gezonden. Ho\l.(iros|v.on. ieder reisbureau. fm ** ?? r * ? Hiochts n afdoende hulp: 1>ÊACO L'STIC'ON l Vraagt ons irratls 80 pp boek over illt onderwerp, N.V. AMERICAN ACOUSTICON - Nieuwe Plein 34 - ARNHEM THE AMERICAN LUNCHROOM Cy. KALVERSTRAAT 16-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR Warm weer! niet koken, dus hangop van OUD-BUSSEM toe ISnelsch rift ++ -r * ^lf^*£^ den Boekh. en na RIENTS BALT """" ****^ *^ postwissei bij RIËNTS _ *"^ *2m f^*?*^ BALT' Dén Haa8« Zelfond. 95 Ct f f. * ^""^ **^ ??-"* - Daguerrestraat 28. DEGELIJKE OPLEIDING, mond. en schrift aan bovenstaand adres. Wio schroef bijv. bij ons ooit oon rom;m ovor hot lovon der höorebooren on 1/indarboidors in (*ronirig:on nn Friosland ? Wio schreef ooit den roman der sociaal democratische vakvoroenighiKsloidoi'.s? Wio do i roman der inakolnurs in;tabak of effecten? Wie eon journalistieke i roman? Kon advocatonrotnan? Ontbreekt on/o i auteurs hior do noodigR milioukonnis of y>ijn (logeman uit dozo milious, die eon dorgolijkon roman zouden kunnen schrijvon, to vool niot hun omgeving vertrouwd goraakt on hebben zo het noodïgo afstand'gcvool verloren? ? Fallada kont xijn milieu en heeft hot beschreven. Hij heeft hot zelfs xóó beschrcven.dat het me niets xou venvondoron als mon van rechtsch oen aanslag op hem pleegde. Een dor/olijke wraakneming is in Duitseh land immers geen zeldzaamheid. Mon behoeft hier slechts den naam Maximiliaan ]Iarde:i te noemen. No 2823 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN u JULI 1931 PAPANDAJAN door Dr. Jac P. Thijsse Het Ivoren Beeldje van Villeneuve-les-Avignon door Otto van Tussenbroek KRONIEK Non \\uiulrliiiu op Java (Hint) WE hadden nog \vel don hooien langen dag willen doorbrengen op dien prachtigon Tegal Aloen Aloen, in de frissche koelte en de heldere zon, maar we moesten verder. Een pad, alweer getooid met blauwe gentiaantjes leidde ons naai den rand van de hoogvlakte en daar ging het weer steil omlaag langs een graat van den vroegeren vulkaanmantel. Gelukkig hebben de gedienstige vulcanologen hier weer een geriefelijke trap ge bouwd, zoo dat we rustig konden afdalen, alweer voortdurend tusschen bloeiende rhododendrons en vacciniunis, merkwaardige varens en niet minder merkwaardige woUsklauwen. Ten slotte belandden we heel huiselijk bij een bank op een viersprong: een trap naar rechts omlaag naar den l'ondok, een pad naar links omlaag naar den Tegal Boengbroeng, een pad rechtuit omhoog naar den top van den Goeiioeng Nangkla'.i. We kozen het laatste. liet was een klim van slechts een klein kwartiertje, altijd in de bloemen, en eenmaal op den top konden we neerzien in het altijd rumoe rende en kolkende kraterveld van den Papandajan, waar we den vorigen dag rondkuierden. Nu weer omlaag en bij den viersprong rechtsaf naar den Tegal Doengbroeng langs bloeiende cl matis en gele kamperfoelie. Wel dra bereikten we het beekje en daar, al wnren we ook in den natten moeson. de hemel hel der bleef. volgden we die beek een eimhvoegs langs de moerassige oevers, ons verheugend aan allerlei mooie planten, in het bijzonder aan de kruipende boterbloemen, die mete lange fraai bebladerde slierten maakten, l'awaren ook orchideeën onmooie vlinderbloemen. en grassen en zeggen van allerlei soort: een echt bloome moerasje. «ooals we ze in Hol land ook kennen. Natte voeten deerden na tuurlijk niet. Dan ging het weer omhoog naar den voormaligt-n krak'i-rand en langs de westhcllitig naar beneden en als oude kennissen begroetten we weer onze in hun bruine mantels gehulde boomvarens. Hier waren weer meer vogels dan in de kratervelden. De kleine donkere staccatufluitei'begon weer te zingen uit Figa ro's llociizeit en een waardig besluit van oiuen. heerlijken tocht werd geleverd door een vogel. zoo groot als een tortelduif. maar slanker en nu eens echt tropisch" bont gekleurd met vuurrood, groen en geel, zwart, oranje en spierwit. Hij had niets te vertellen, zat sloom en stil op zijn tak en liet zich gewillig schetsen. Hij heet Hapalarpactes reinwardti reinwardti; gemaks halve kunnen we hem ook een Trogon of een Seroekoe noemen. Wanneer we wat meer in Indi gaan wandelen en onder elkander daar familiaar over praten, dan vinden we, als het noodig is ook wel bruikbare namen voor de meest bekende planten en dieren. Met sommige wetenschappelijke en de meest inlandsche namen kunnen wij intusschen al een heel eind opschieten. Het bleef prachtig weer, ook in den namiddag en wij vonden onze auto weer goed en wel in de schaduw van den grooten Podocarpus. We hadden vrijwel onafgebroken gewandeld van 's morgens halfacht tot 's middags half vier. Dat kan op die hoogte. Xu reden we weer door de theetuinen van Negla en Sedep naar Taloen. Het geurde aio n, niet alleen van de thee, maar van de boomen, die schaduw geven en die in vollen bloei stonden. Dat waren in de eerste plaats de Aecacia's (die in onze bloemenwinkels Mimosa worden genoemd) en daar naast de kinaboomen, de succirubra's met hun gave kronen, alsof ze zoo uit Boskoop kwamen. De bloemen zijn van binnen fijn behaard, onge veer zooals ons waterdrieblad en ze Verspreiden een höerlijken geur. Alles met alles levert de thee wel het aangenaamste cultuurlandschap, maar dan vooral door de nabijheid van oerwoud, kraterveld en bergtop. ONLANGS in Avignon vertoevend bezocht ik ook het naburige, aan de overzijde der Khöno gelegen dorpje Villeneuve. Het plaatsje zelf is niet veel, het is er alleen heel rustig en stil en er vjjn een paar vergeten tuinen. Van een oud kerkje (Kglise de la Collegiale) stond de deur open en daar was het dat ik l u-t prachtige, gepolychromeerd ivoren beeldje vond, waarvan ik hier iets wil zeggen. Want dat beeldje bleek, na een studiereis door Spanje, nog onder den indruk van al het .schoon»; dat ik er genoten had, een wan; verrassing, eon dier zeldzame dingen welke men ns gezien. nooit meer vergeten kan.... Wat de brave Hcheel-oogige koster van het vervallen kerkje n i ij in zijn typisch zuidelijk Fransch toevertiouwdo kan ik grif voor waar aannemen n.l. dat ieder jaar een Kngelsch kunstliefhebber en verzamelaar miar Villeneuve terugkeert om hot beeldje nog eens te bewonderen ! Het is ontstaan in oen tijd ilat de kerkelijke kunst in verval geraak t o, dat hot pauselijke hof in Avignon in een staat geraakt was. waar van Pétrai'4Ue zoo wrang het beeld toekent als hij zegt: ..Sentine de tous los v ie es .et do t:>utes los scéloratosses; l'espoir d'uno vie future est eonsidéréici comme- uno illusion vaino. et J susrhrist est mis au rang dos 'inventioiis puérilos: la pudeur est taxóo do sjttiso. la prostitution mono h la célébritó; je passésous silonco la simonie, l'avarice, l'insolanee et la cruauté".... Denkt men hieraan dan is hot alsof oen kunste naar als tegenhanger van al het verwordene van zijn tijd alle reinheid on goloovighoid hoeft willen uitspreken en vastleggen in dit simpele beeldje van de Moerder-Maagd. («een teerder materiaal als het ivoor had hij zich daartoe kunnen kiezen. De Oostei'lingen, de Grieken en Romeinen heb ben steeds voor het ivoor een groote liefde gekoes terd, en ook in de Middeneeuwen werd dit mooie materiaal veel gebezigd. In de-XIIe eeuw dient het vooral voor kerkelijke doeleinden: kostelijk bewerkte doozen on koffers, heiligen beeldjes, altaar-kruizen, boekbanden, kalken en schalen enz. Zelden liet men het geheel blank; nion be schilderde het ivoor meestal niet verschillende. kleuren, ook werd hier en daar verguldsel toegepast. In het midden der XII Ie eeuw en later gaat do kunst der ivoor-bewerking, in profane*-handen. over, Allerlei zaken van dagelijks gebruik worden. van ivoor vervaardigd. Na de Renaissance is het in minder aanzien geraakt en (vooral onder LodewijkXIIIe) weer als hulpmiddel aangewend ter versiering van meubels e.d. Mogelijk is hot beeldje in Villeneuve'het werk van een monnik of een kloosterbroeder geweest, duch al had deze mensen slechts dit ne ding in zijn leven gemaakt dan heeft hij zich daar!><? tocht van ilcn H KT is oon vroomd ge-vul mot d ion Nautilus,. do onilorxooör. weet u wol. dio onder de Noordpool wil doorvaren. Menigeen hooft nu in die* onderneming oon hard hoofd, nu hot schip daar ergens in I'lyinuuth of l'ortsntouth op zijn verhaal-' ligt to komen na don benarden nceaantocht.' Menigeen, dio oon inonsohonkonnor is, hadoral. lang oon zwaar hoofd in, lang vóór liet vei-trck uit Amerika. Kr word to vool on to uitbundig over. dat waagstuk geychrevon. Kr was oon blijkbaar kinderlijke verrukking van de aanstaande deel nemers zei ven in hun aanstaand stout bostaan. Wij krogen haarfijn uitgelogd waar do duikboot vandaan kwam on hoe hij verbouwd werd voor hot speciale dool. Wij zagon teekeningen van aldo nieuwe compartimenten voor do duikors, voor do motoren, voor do laboratoria, voorde woning, vernarnon precies hoe lang en wijd de ijsboren zoudon zijn on hoe listig oon sledetoestel do boot op zijn rug droeg, om onder het ijs to glijden. Kn wij krogon vooral Sir Ilnbort Wilkons mot zijn trouwe gade voorgesteld, to m id d on zij nor trouwe bemanning, van wie do kapitein Danehouwer (geloof ik) ook nog do oor der presentatie ge noot. Of oiifonlijk genoten zij dat allemaal. t >on do Nautilus eindelijk zoo koos en een luidruchtig referaat ons olkon dag geregeld kwam mededoelen wi« er z'ooziok waren ge worden on hoe de kajuitsjongon oon nat pak had optreloopen. Maar 11 ion ging do holdenglurio alvas tanen. I>it mo't onorme kosten oiv do uiterste zorg t:»egoruste vaartuig. do<ir staat m natio om strijd vertroeteld en vereerd vanwege y.ijn vermetel pog«*n tot hoil d'-r monschhoid. blook op stuk van zaken hot noodiirsto to missen on mot do grofste' gebreken boliobt. Kn wat al loods do Duitscho duikboott'ii in «Ion oorlog tuot goed gevolg volbrachten, dat is dozo uitzonderlijk uitgeruste boot mislukt. l>e tocht nvor de: (tooaun kun zij niot volbrengen en'ligt nu al. xoownt zieltogend, in oon Knirolsche: haven. Torwij l thans hier »*n «laar min of; moor luide stemmen hoorbaar worden, die, tenminste do uitvoerbaarhoid van oen poolreis in il U seizoen zwaai1 betwijfelen. Zouden wij hot inderdaad moeten beleven, dat het «He.* ijdele Anu'rikaansche blut" is geweest?. In tegenstelling mot dio in alle stilte voor treffelijk voorbereide t-n goeddeels geslaagde. onderneming van professor IMccard.komtdezti; i-end aangekondigde on jammerlijk begonnen! expeditie al in oon /.oer twijfelachtig licht te; staan, als oon zonderling toeken van wat daar. mogelijk is in dat Land del Onbegrensde Mogelijk heden. Mot .groot o belangstelling wachten wij het volg van dozo wónder-historie af. F. C. modo oen kunstonaar bij de gratie dor Goden ge- , toond. Hoezeer hooft hij do kunst verstaan het doode materiaal to begieten, hoe gmnl gevoelig ook is do 'zwenking van het lichaam dor Moeder-Maagd, naar rechts gegeven, waardoor hooi de gestalte vrij blijft van de verstarring, welke- dergelijke fi guren vaak bezitten (zooals bijv. hot albasten beeld uit Sens afkomstig in hot Museum van Cluny to Parijs) maar ook: hoe prachtig werd.het evenwicht bewaard dor beide gestalten, waarin alles zoo puur-ineiisi'helijk door zuiverste schoon heid ontroert. Ik heb hot beeldje van allo kanton bezien en ik geef hot u hierbij weer in -nuchter zwart e,n wit. Mij persoonlijk was hot xijaanzicht van links wel; het allermooist.-Hoe'.strak is hier do rug-lijn en-v hoe scherp zijn de plooien van hoofddoek en' kleed gegeven ! Hoe toer is do houding van. arm en hand, (helaas is de rechter*ondcr.irm in hout' zeer slecht gorostauioord !) on hoe nobel is het vrouw-gelaat in hot ivoor gesneden ! Hot is al overgave, toewijding, liefde on gaat hot daar niet altijd om. in do Kunst?.... Kn Jsóó is dan het ivoren beeldje van Villeneuveles-Avignon. ? Hotel Duin en Daal"»Bloemendaal Str. kond en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS ~ LIFT - Telefoon 22223