zo W' DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n JULI 1951 No. 2823 J. D. STRUUS & Zn. Tel. 37906 -Amsterdam - Prinsengr. 837 Begrafenissen (naar verkiezing met .auto's en rijtuigen) Crematie en Transporten van uit alle plaatsen N. V. Meubelmagazijn Eden' MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN HOTEL - CAFÉ- RESTAURANT HET GOUDEN HOOFD REMBRANDTPLEIN AMSTERDAM j . Modern Comfort-Lift-Stroomend water-enz. Logies met ontbijt f 3.50 per persoon BEGRAFENISVEREENIGING , SAX Jr. AMSTERDAM Z (Hoofdkantoor) BUSSUM (Bijkantoor v h Gooi) P. C. Hooftstraat 38 Brinklaan 138 Tel. 2O341 2425O ????? Telefoon 2275 BEGRAFENISSEN - CREMATIE - TRANSPORTEN Moccaschijfjes Een zuivere pikante kotnesmaak. Licht in gewicht. Zet toe. krijger (WUct ivetkotn GRAND HOTEL - ZAHDVOORT ^Telefoon 203. t Rustige ligging direct aan Zee. Het beste familiehotel ter plaatse, 120] kamers, 200 bedden. Modern Comfort. Voortreffelijke verzorging. Volledig pension f7.?per dag (ook in Hoogseizoen) Weekeind f 15. Garage voor 30 auto's LUNCH f 2.?, DINER f 3.?. Schitterende gelegenheid tot het houden van partijen en vergaderingen. 20 tot 400 zitplaatsen. J. J. Hardenberg Eigenaar R. v. d. Burg Directeur G. J. DE KONING 6 ZOON Keizersgracht 447» Opgericht Ao. 1739 GASFORNÜIZEN. ntn«i Clichés Voor alle doeleinden NV OumKunstinHchting DirkScluMdtel "?; Amsterdam. ? NORDDEUtSCHËR ~ LLOYD ? BREMEN N A AR NOORD-A M ER l K A PER "LLQYD-EXPRELSS" SNEL ? COMFORTABEL ? VEILIG INLICHTINGEN EN BROCHURES BIJ l W^KMÜULER C01S REISBUREAU DAMRAK 90 AMSTERDAM ~ TEL. 47OO8 DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad vaor Nederland kost slechts f2.70 per kwartaal (f 0.20 voor incassokosten) nf f f o.?per jaar bij vooruitbetaling Aardige kiekje» kunt U het bette maken met Selo rol* film! Altijd heldere nega tieven, altijd scherpe foto's, altijd goede resultaten mrt Selo, die betrouwbare, snelle i rolfilm! Ook met 'n eenvou dige camera. Neem Zondag eeni Selo rolfilm l Vraag uw fotohondtlao'. afdrukken tt maken op Stla-ofdrukpapi». U hnjgi p'orhtij» foto't. EUASPIBOWB: KERKSTRA/O" 55 AMSTBTOAM Voornaamste Kleedinqinrichtin op elk gebied No. 2823 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN n JULI 193* Engelsche Oorlogsromans door Dr. J. B. van Amerongen E stroom va» oorlogslitteratuur, welke _ gedurende de oorlog zelf verscheen en kort na 1018 tot stilstand scheen te zijn gekomen, kan . "begrijpelijkerwijze, zoowel van artistiek als vau algemeen standpunt, van slechts zeer betrekkelijke waarde worden geacht. De visie van de schrijvers was immers nog te veel vertroebeld door haat <lan dat het schokkende wereldgebeuren anders <lau in de meest verbitterd-eenzijdige propagandasteuunmg kon worden beschouwd. Als we op , de verschijning van werken niet een andere houding tegenover de oorlog ruim tien jaren moeten wach ten, is dat begrijpelijk. Immers, al kon men aan nemen, dat er op het eerste paroxysme van haat een reactie zou volgen, voor de geboorte van een nieuwe mentaliteit moest uiteraard weer langen tijd verloopen. Toch zijn vele van de nieuw-verschenen boeken nog niet veel meer dan overigens, onschul?dige, vaak onderhoudende, thrillers"; andere, minder onschuldig, geven, onder het mom de oorlog als afschrikwekkend voorbeeld te willen stellen, toe aan een verlangen naar bedenkelijke sensatie en vunzigheid, kermerkend voor een zekere na-oorlogsche, neurotische mentaliteit. Maar daarnaast verschijnen gaandeweg boeken, die op een heel ander en hooger plan staan, waarin we de gigantische worsteling als cosmisch gebeuren, en niet zelden met het oog van een dichter, ziener of profeet behandeld zien. ? liet is uaijn bedoeling heel in het kort aan' te geven door welke geest de nieuwere en betere ?oorlogslitteratuur wordt gekenmerkt. Wanneer ik daarom uit de geweldige massa romans van dien aard slechts drie aanhaal 1), dan is dat niet omdat ik juist deze de belangrijkste vind, maar omdat zij, ondanks groote verschillen in conceptie en uit* werking, dezelfde tendenzen vertoonen en dus vrijwel als representatief mogen worden be.schouwd. Allereerst dan is er in deze boeken van haat tegen de vijand geen sprake meer. Deze heeft plaats gemaakt voor scherpe kritiek tegenover politici en legerleiding, en een gevoel van wanhoop bij de gedachte aan de f utiliteit van dat alles; een dof, gelaten zich-laten-meevoeren door een stroom, die toch niet te keeren is, of het zonder eenigc geestdrift vervullen van de plicht niet anderen alleen voor dit werk te laten opdraai en. De hoofdpersoon in Sassoon's werk vertolkt wel de algemeene stemming, wanneer bij de aanraking van een doode vijand zijn eenige ge dachte is, wat een aardig, zacht gezicht hij heeft, en hem het dwaze en nuttelooze van do vernieti ging van dit! jonge leven duidelijk voor oogen staat. En hij heeft innerlijk medelijden met zijn tante Evelina thuis, die niet erg te spreken is over de Duitschers, omdat zij klaarblijkelijk alle ver halen over hun wreedheden geslikt heeft." Als de cynicus Langham in All our Yesterdays" de valsche leuzen en het moreele doel" bespot, dat door de groote heoren naar voren wordt gebracht om de geestdrift' tot vechten kunstmatig aan te wakkeren, antwoordt Maynard eenvoudig, dat hem dit ten slotte niets kan schelen, want er zijn nog anderen dan die ,,groote. heeren"; ?die anderen worden opgeofferd en zij zullen hun offer niet brengen voor hem. Daarom voegt hij zich bij hen. , ,De aarts-?shirker" Weeper Smart in Our Privates We" zegt, dat zijn eenige hoop is gauw een blighty one" te krijgen, een fijn wondje, i waarmee hij naar huis wordt gestuurd, maar als ze hem vragen, waarom hij dan eigenlijk meedoet, zegt-ie, dat-ie wanneer hij 's Zondags met zijn meisje liep te wandelen, zich schaamde en, of schoon hij telkens weer uitstelde, hij tenslotte ook maar ging, idioot, die ik was." Ook bij Sassoon blijkt na eenige tijd de oorlog iets werktuigelijks te zijn geworden. Wat in vroeger dagen lichtingen vrijwilligers waren, zijn nu kudden slachtoffers" geworden. Prachtig is de beschrijving van de als waanzin opkomende moordlust in du oyerigens, zachte, teruggetrokken Bourne, (Our Privates We), veroorzaakt door de dood van zijn makker Kid" Martlow. Wanneer een man met de handen in de hoogte, in doodsangst in zijn richting komt, schiet hij hem pardoes neer en geeft later nog een onverschillige trap tegen het verbrijzelde hoofd. Als bij Sassoon de positieve lust opkomt iemand te doeden, werpt hij de gedachte, dat hij nu een good fighting man" is geworden, verre van zich, en ook hij schrijft zijn verlangen toe aan een abnormale physieke en psychische toestand, aan uitputting en over spanning. Veel hoop op de toekomst hebben deze schrijvers niet. Want voor hen zit de bedreiging van een stabiele vredestoestand in allerlei ontstellende factoren, die saamgegroeid zijn met ons geheek» wezen en die voor'het meerendeel zijn terug tebrengen tot wat omlinson noemt de dreiging van de ..Fooi Multitude", de veidwaasde massa, die bij de geringste provocatie en zonder dat ze weet waar het eigenlijk om gaat, tot de meest dolzinnige uitbarstingen komt. Ze staat dan voor niets, de rede is machteloos, alles wat wij denken in eeuwen van beschaving te hebben gewonnen. wordt als door een tooverslag door die zinlooze, laaiende storm weggevaagd en alle primitieve oeiinstincten komen boven. Lees als voorbeeld hiervan Tomlinson's treffend beeld van Mafekingnight" in 1900 en hoe geheel Londen door een vlaag van dolzinnige uitgelatenheid, waaraan niemand zich kan onttrekken, wordt aangegrepen als het hoort, dat Mafeking op de boeren is veroverd, terwijl de groote massa van de eigenlijke portee van deze strijd geen denkbeeld heeft. Dan blijkt, zooals de predikant Talbot uitroept (en is het niet of we hier de stem van Shaw hooren?). dat we per saldo nog maar heel weinig beschaving" hebben gehad; We zijn nog nauwelijks begonnen; de menach is yceslclijk neg maar een yroote baby." Daar is het gevaar van een bekrompen nationalis:me, dat, wanneer het maar met de noodige bulde rende rhetoriek wordt gepropageerd, works on the old original animal." Nationale eer," zegt diezelfde gedesillusioneerde dominee schamper, kan iets afgrijselijks1 worden. Het maakt wilden van ons allen." Daar is de hang van de groote menigte naar romantiek, het (ondanks vooruitzicht op gevaar), verlokkende beeld van de ongebondenheid van een leven, waarin men losraakt uit de knellende banden van dagelijks weerkeerende sleur, verant woordelijkheid en een moraal, die, als het ev op aankomt, er o zoo dunnetjes blijkt op te zitten. Zelf» een zoo fijne geest als Sassoon, waarvan toch gezegd mag worden, dat hij voor de oorlog eigenlijk in ideale omstandigheden leefde en die, verwijderd van het slagveld, er dan ook van walgt, erkent, dat hij er in de loopgraven heel anders over dacht, je bent dan deel van de machine" en hij geeft toe, dat hij er zich zelfs vaak buitengewoon gelukkig heeft gevoeld. Hoe moeten zij er dan tegenover staan voor wie het gewone leven niet veel meer is dan grijze, doodende eentonigheid en sloopende zorg? ..!.'?'. ' Het eenige lichtstraaltje, dat de auteurs in al die somberheid kunnen vinden, is het vertrouwen, dat ten slotte uit dit alles iets goeds moet geboren worden, hun krampachtig zich vastklemmen aan het geloof in een stijgende evolutie van de mensch. Bourne", de private", voelt dit als hij in het nachtelijk kamp zich afvraagt wat dat geestelijke ding is, dat leeft en zelfs sterker schijnt te worden te midden van al die beestachtigheid. En Tpmlinson geeft er uiting aan in dat tooneel (het hoogte punt van dit schoone boek), als I" en zijn vriend »otil-PMsioii>I'TVELT-HUYS" Tel. 17. HATTEM. Tel. 17. met eigen dennenbosch van 5 H.A. Tennisbaan, Garage, kamers m. str. water, centrale verwarming, enz. Geul. prosp. opaanvrage. Vóór en naulso«n rednetl*. Maynard sprakeloos naast elkaar staan in de kathedraal te Amiens en ze daar in die triomfeerende grootschheid", waar de menschelijke aspiratie grenzeloos schijnt, troost vinden in de gedachte, dat de mensch ook dit maakte en dat Jim (Maynaid) en the tohtr goed fellows" dezelfde goddelijke vonk in zich h?bben als zij, die dit hebben gewrocht. Dat zij onbewust dievonk bewaakten door alle ellende heen. dat niets haar kon uitdouvc-n die vlam, die ons allen toe behoort. ..Misschien zou dit het eenige zijn, wat we ten slotte nog zouden vinden, de lamp in de hand van een doode viiend,maar daarmee zouden we onze weg opwaarts kunnen vinden. Dit zou onze eenige overwinning zijn en onze vijand zou haar gaarne met ons deelen." Men ziet, het is niet bijster gróót, het ver trouwen van deze mannen op een vrediger toe komst: maar zijn de uiterlijke teekenen er dan ook niet naar dit scepticisme te bevoideren? Vernemen we zelfs hier en daar in de litteratuur weer niet een geluid, dat nu wel niet direct een lofzang op de oorlog bet eekent, maar waai mee vrij duidelijk woidt te kennen gegeven, dat al die in mineur gestemde oorlogsboeken toch wel erg overdrijven? Daar woidt bijvoorbeeld gesproken van het wegvallen van alle kleinheid door de oorlog, van de bekoring van het versnelde levens tempo, dat de oorlog bitdt, want. nietwaar, het probleem waarvoor we in de slag tegenover de dood staan, is ten slotte hetzelfde als dat waarvoor wij als menschen voortdurend wolden gesteld, maar dan saamgtdrongen in n kort, fel oogenblik ! Het is ook weer niets nieuws dit geluid: Heeft zelfs een Alfred Tennyson indertijd in zijn ..Maud" niet iets dergelijks doen hooren? Mt dunkt het beste antwoord hierop, dat tevens als passend slot voor deze beschouwing moge dienen, zijn Siegfried Sassoon's woorden, gericht tot Robert Nicholls: ..Laat niemand ooit een woord ten gunste van de oorlog zeggen. Het is zelfs gevaarlijk ook maar even aan te duiden, dat het individu misschien door de oorlog aan zielskracht kan winnen. Want de oorlog is een hel en zij. die hem propageeren. zijn misdadigers. Als er iets vóór te zeggen valt. dient dat verzwegen te worden, want zijn geestelijk verderf overtreft alle andere voordeelen." Paviljoen Vondelpark" TeL 80190. Groote en kleine Zalen voor Déjeuners, Diners, Soupers, Bals en Recepties , Huize ZOMERDIJK BUSSINK. i 1) H. M, Tomlinton; AU our Yesterdi.ys. (Heinemann), Private 11)022; Our Prirates We. (Peter Davics). Suyfrud Sastoon; Mcmoirs of un Infuntry Of f leer. (Falcr) . Nieuwe uitgaven r. S. Adema van Scheltema, Eenzame Liedjes. Xegende drjuk. Rotterdam, W. L. en J. Brusse's Uitgevers Mij. Peter Krasnow. Van den dubbelen adelaar naar het roöde vaandel. Uit het Russisch vertaald door J. C. van den Muyzenburg. Tweede Druk. Uitgave van A. W. Sijthoff's Uitgevers Malatschappij te Leiden. ' Fletcher. De aeheitne Lading. Vertaald dcor R. Blijstra. X.V. Uitgevers Maatschappij Enum", Amsterdam. . D. Valkema, De verlossing uit onzen maatschappelijkety JVoprf. No. -4' in de serie ,.Vah Onderzoek en Opbouw". Door de stichting JsederlandschIndonesisch Verbond uitgegeven bij de X.V. Adi-Poestaka te 's-Gravenhage.